MersiN İLİ potansiyel yatirim konulari araştirmasi

5.5. Kamu Yatırım Harcamaları

Kamu yatırımları, bir yörenin altyapı eksiklerinin giderilmesinde en önemli faktörlerden birisidir. Kamu yatırımlarının Türkiye, Akdeniz Bölgesi ve Mersin için 2000-2012 yılları arasındaki gelişimi aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 177: Kamu Yatırım Tahsisleri (Cari Fiyatlarla, Bin TL)

Yıllar	Türkiye	Akdeniz Bölgesi	Mersin	Mersin/Akdeniz (%)	Mersin/Türkiye (%)
2000	7,612,580	554,826	83,944	15.13	1.10
2001	8,197,996	715,721	97,187	13.58	1.19
2002	15,533,564	1,382,629	183,847	13.30	1.18
2003	16,009,223	952,818	203,136	21.32	1.27
2004	16,093,343	1,048,508	182,417	17.40	1.13
2005	19,899,447	1,106,973	181,103	16.36	0.91
2006	21,608,226	1,102,939	192,802	17.48	0.89
2007	21,513,108	1,404,123	230,239	16.40	1.07
2008	21,915,452	1,537,111	294,801	19.18	1.35
2009	27,458,727	1,481,703	292,244	19.72	1.06
2010	33,832,966	1,474,548	258,671	17.54	0.76
2011	36,400,287	1,404,114	251,198	17.89	0.69
2012	44,434,287	2,147,948	460,100	21.42	1.04

Kaynak: T.C. Kalkınma Bakanlığı

Türkiye genelinde kamu yatırımları 2000 yılına göre cari fiyatlarla %483.7 oranında artarak, 2012 yılında 44.4 milyar TL’ye ulaşırken, Akdeniz Bölgesine yönelik kamu yatırımlarının %287.1 arttığı, Mersin’e yönelik kamu yatırımlarının ise %448.1 oranında artarak, 2012 yılında 460.1 milyon TL olduğu görülmektedir. Mersin ili, 2000 yılında Türkiye toplam kamu yatırımlarının %1.10’unu, Akdeniz Bölgesi kamu yatırımlarının %15.13’ünü almışken, 2012 yılında Türkiye toplam kamu yatırımlarından aldığı pay %1.04’e gerilemiş, Akdeniz Bölgesi içindeki payı ise %21.42’ye yükselmiştir. Kamu yatırım tahsislerinin illere göre sıralamasında, 2000 yılında Mersin ili 11. sırada yer almışken, Mersin’in 2012 yılı il sıralamasındaki yeri iki basamak yükselmiş ve 9. sırada yer almıştır. Türkiye, Akdeniz Bölgesi ve Mersin için 2012 yılı itibarıyla kamu harcamalarının sektörlere göre dağılımı da aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 178: 2012 Yılı Kamu Yatırım Harcamalarının Sektörel Dağılımı (Milyon TL)

Sektör Adı	Türkiye (1)		Akdeniz (2)		Mersin (3)		Pay (%)
	Milyon TL	Pay (%)	Milyon TL	Pay (%)	Milyon TL	Pay (%)	(3)/(2)		(3)/(1)
Tarım	5,852	13.17	362	16.83	42	9.03	11.49		0.71
Madencilik	1,208	2.72	161	7.49	0	0.02	0.05		0.01
İmalat Sanayi	538	1.21	0	0.00	0	0.00	100.00		0.00
Enerji	3,733	8.40	296	13.80	30	6.58	10.21		0.81
Ulaştırma/Haberleşme	13,878	31.23	85	3.94	12	2.56	13.93		0.08
Turizm	294	0.66	62	2.89	19	4.08	30.16		6.37
Konut	480	1.08	2	0.11	0	-	-		-
Eğitim	6,491	14.61	577	26.88	187	40.74	32.46		2.89
Sağlık	2,162	4.86	149	6.93	38	8.28	25.58		1.76
Diğer	9,798	22.05	453	21.11	132	28.72	29.14		1.35
Toplam	44,434	100.00	2,148	100.00	460	100.00	21.42		1.04

Kaynak: T.C. Kalkınma Bakanlığı

Kamu yatırım harcamalarının sektörlere göre dağılımı incelendiğinde, Türkiye genelinde en fazla yatırım ulaştırma/haberleşme sektörüne (%31.2) yapılırken, Mersin’de %40.7 pay ile en fazla yatırım eğitim sektörüne yapılmıştır. Mersin’de kamu yatırım harcamalarından görece önemli pay alan diğer sektörler, %9.0 ile tarım, %8.3 ile sağlık, %6.6 ile enerji ve %4.1 ile de turizm sektörüdür. Madencilik, imalat sanayi ve konut sektörlerinin, il kamu yatırım harcamaları içindeki payları ise %1’in altında kalmıştır.

Mersin ilindeki kamu yatırımlarının, Akdeniz Bölgesi ve Türkiye genelindeki kamu yatırımlarından sektörel açıdan aldığı paylar incelendiğinde ise, Akdeniz Bölgesi’nden en fazla pay alınan sektörün eğitim sektörü olduğu (%26.9), Türkiye genelindeki en fazla pay alınan sektörün ise ulaştırma ve haberleşme sektörü (%31.2) olduğu görülmektedir.

6. BÖLGENİN GELİŞMİŞLİK DURUMU VE EKONOMİK-SOSYAL GÖRÜNÜM

6.1. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla ve GSKD Açısından Mersin İli

Mersin ilinin gelir düzeyinin gelişimini ve Türkiye geneli içindeki durumunu ortaya koymak için farklı iki zaman kesiti kullanılmış, 1987-2001 dönemini kapsayan cari ve 1987 fiyatlarıyla Gayri Safi Yurtiçi Hasıla ve 2004-2011 yıllarını kapsayan Gayri Safi Katma Değer rakamları incelenmiştir.

1987 yılında Mersin ilinin ülke gayri safi hasılasındaki payı %2.67 olup, bu oran 2001 yılına kadar çok az bir artış göstermiş ve 2001 yılında %2.82 olmuştur. Bölge illerinde gerçekleşen GSYİH’nın Türkiye hasılası içindeki payı incelendiğinde, 1987 yılında Mersin ili %2.67 pay ile sekizinci sırada yer alırken, Adana toplam GSYİH içindeki %3.47 pay ile altıncı sırada, Antalya ili %2.1 pay ile onuncu sırada, Hatay ili %1.77 pay ile onbirinci sırada yer almıştır. 2001 yılı itibarıyla ise; Mersin ili GSYİH’dan aldığı %2.82 pay ile tüm iller arasında 1987 yılına göre bir basamak yükselerek yedinci sıraya çıkmıştır. 2001 yılında Adana ili %2.98 pay ile altıncı sırada, Antalya ili %2.64 payla sekizinci sırada, Hatay ili %1.48 payla onikinci sırada ve Kahramanmaraş ili de %1.08 payla yirmiikinci sırada yer almıştır. Mersin ilinin, Akdeniz Bölgesi GSYİH’ndan aldığı pay ise 1987 yılında %22.30 iken, 2001 yılında küçük bir artışla %23.08 olarak gerçekleşmiştir.

Tablo 179: Mersin İli GSYİH’nın Gelişimi, Bölge ve Türkiye İçindeki Yeri (Cari Fiyatlarla, Milyar TL)

	GSYİH (Milyar TL)			Pay (%)
	Türkiye (1)	Akdeniz (2)	Mersin (3)	3/1		3/2	2/1
1987	74,722	8,937	1,993	2.67		22.30	11.96
1988	129,225	15,109	3,405	2.63		22.54	11.69
1989	227,324	27,302	5,994	2.64		21.95	12.01
1990	393,060	47,052	11,071	2.82		23.53	11.97
1991	630,117	73,115	17,323	2.75		23.69	11.60
1992	1,093,368	128,820	29,210	2.67		22.68	11.78
1993	1,981,867	241,257	60,227	3.04		24.96	12.17
1994	3,868,429	484,572	112,048	2.90		23.12	12.53
1995	7,762,456	964,148	219,465	2.83		22.76	12.42
1996	14,772,110	1,817,377	398,738	2.70		21.94	12.30
1997	28,835,883	3,591,592	797,356	2.77		22.20	12.46
1998	52,224,945	6,471,178	1,419,094	2.72		21.93	12.39
1999	77,415,272	9,509,365	2,181,421	2.82		22.94	12.28
2000	124,583,458	15,024,442	3,424,606	2.75		22.79	12.06
2001	178,412,438	21,841,724	5,040,086	2.82		23.08	12.24

Kaynak: TÜİK

Mersin ili gayri safi yurtiçi hasılasının (1987 fiyatlarıyla) büyüme hızı incelendiğinde, GSYİH’nın 1991, 1994, 1996, 1999 ve 2001 yılları hariç olmak üzere devamlı olarak pozitif bir büyüme hızına sahip olduğu görülmektedir. 2001 yılı itibarıyla %4.3 negatif büyüme hızı kaydeden Mersin ili gayri safi yurtiçi hasılası, 1987–2001 döneminde yıllık ortalama %2.8 oranında büyümüştür. Aynı dönemde (1987–2001) Türkiye gayri safi yurtiçi hasılası yıllık %2.8 oranında bir büyüme hızı kaydederken, Akdeniz Bölgesi gayri safi yurtiçi hasılası da yıllık %2.8 oranında bir büyüme hızı kaydetmiştir.

Grafik 72: GSYİH Büyüme Hızı (%) (Sabit fiyatlarla)

Kişi başına gelir düzeyi açısından Mersin ili incelendiğinde, 1987 yılı itibarıyla 2,061 USD olarak gerçekleşen kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hasılanın, 2001 yılında 2,452 USD seviyesine yükseldiği dikkati çekmektedir.

Kişi başına gelir düzeyi bakımından, 1987’de iller arası sıralamada 8. sırada yer alan Mersin, 2001 yılında 16. sıraya gerilemiştir. 2001 yılı itibarıyla kişi başına gelir düzeyi açısından Mersin, Akdeniz Bölgesinde bulunan sekiz il arasında 1. sırada sırada yer almaktadır.

Tablo 180: Kişi Başına Düşen Gayri Safi Yurtiçi Hasılanın Gelişimi (USD)

Yıllar	Türkiye	Akdeniz Bölgesi	Mersin
1987	1,629	1,596	2,061
1988	1,685	1,604	2,065
1989	1,933	1,880	2,327
1990	2,655	2,558	3,351
1991	2,603	2,418	3,150
1992	2,682	2,516	3,099
1993	2,981	2,872	3,850
1994	2,173	2,143	2,630
1995	2,727	2,651	3,167
1996	2,888	2,766	3,150
1997	3,021	2,941	3,495
1998	3,176	3,064	3,579
1999	2,847	2,712	3,299
2000	2,941	2,761	3,297
2001	2,146	2,041	2,452

Kaynak: TÜİK

Mersin 2001 yılında 2,452 USD’lik kişi başına düşen gelir ile hem Akdeniz Bölgesi (2,041 USD), hem de Türkiye (2,146 USD) ortalama kişi başına düşen gelirden daha yüksek bir değere sahiptir.

Grafik 73: Kişi Başına Düşen GSYİH’nın Gelişimi

Gayri Safi Katma Değer (GSKD) istatistikleri TUİK tarafından il bazında verilmediğinden bu bölümde Düzey 2 bazında değerlendirme yapılacak ve TR62 (Mersin, Adana) verileri incelenecektir. TR62 Düzey 2 Bölgesi ili gayri safi katma değerinin 2004-2011 döneminde %126.3 oranında artarak, 2011 yılı itibarıyla 45.5 Milyar TL düzeyinde gerçekleştiği görülmektedir. TR62 2011 yılı verilerine göre, Türkiye GSKD’nin %3.96’sını oluşturuken, Akdeniz Bölgesi GSKD’nin de %37.61’ini oluşturmaktadır. TR62, Türkiye GSKD’den aldığı pay ile 26 Düzey 2 bölgesi içinde 7. sırada bulunmaktadır.

2004-2011 yılları arasında, Türkiye, Akdeniz Bölgesi ve TR62 Düzey 2 Bölgesi için cari fiyatlarla gayri safi katma değer rakamları, karşılaştırmalı olarak aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 181: TR62 Düzey 2 Bölgesi GSKD'nin Gelişimi ve Bölge ve Türkiye İçindeki Yeri (1,000 TL)

Yıllar	TR62 (Mersin, Adana)	Akdeniz Bölgesi	Türkiye	TR62/Akdeniz Bölgesi (%)	TR62/Türkiye (%)	Akdeniz Bölgesi/Türkiye (%)
2004	20,120,471	51,582,976	494,884,058	39.01	4.07	10.42
2005	23,416,918	60,168,507	571,714,470	38.92	4.10	10.52
2006	27,180,415	69,302,744	668,418,265	39.22	4.07	10.37
2007	30,708,639	79,037,989	754,384,542	38.85	4.07	10.48
2008	34,120,118	88,942,963	854,585,214	38.36	3.99	10.41
2009	34,686,590	91,085,069	864,449,686	38.08	4.01	10.54
2010	39,909,003	105,544,678	980,547,016	37.81	4.07	10.76
2011	45,529,304	121,066,360	1,150,453,139	37.61	3.96	10.52

Kaynak: TÜİK

Kişi başına gayri safi katma değer açısından incelendiğinde, 2004 yılı itibarıyla 4,065 USD seviyesinde olan TR62 Düzey 2 Bölgesi kişi başına düşen gayri safi katma değerin 2004-2011 döneminde %77.90 oranında artarak 2011 yılında 7,232 USD düzeyine ulaştığı görülmektedir. Aynı dönemde kişi başına gayri safi katma değer artış oranı Akdeniz Bölgesinde yer alan TR61 Bölgesinde %67.4, TR63 Bölgesinde %87.2 iken Türkiye genelinde %81.2 düzeyinde gerçekleşmiştir.

Grafik 74: Kişi Başına Düşen Gayri Safi Katma Değerin Gelişimi (USD)


Kişi başına düşen gayri safi katma değerine Düzey 2 bölgeleri sıralaması açısından bakacak olursak, 2011 yılı itibarıyla TR62 (Mersin, Adana) bölgesi kişi başı gayri safi katma değerinin, 26 bölge içinde 12. sırada yer aldığı görülmektedir.

Grafik 75: Düzey 2 Bölgeleri Kişi Başı Gayri Safi Katma Değer (2011-USD)