Mezolit (o’rta tosh) davri


1. «Avesto» - zardushtiylik dinining muqaddas kitobi



Yüklə 0,72 Mb.
səhifə29/173
tarix10.12.2023
ölçüsü0,72 Mb.
#139072
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   173
Mezolit (o’rta tosh) davri

9746749

1. «Avesto» - zardushtiylik dinining muqaddas kitobi.«Avesto» olis tariximizning asl durdona asarlari sirasiga kiradi1. «Avesto» kitobi mil. av. so’nggi ming yillik boshlari va o’rtalarida yashagan hududimizdagi qadimgi xalqlarning o’ziga xos turmush tarzi, xo’jalik mashg’uloti, ijtimoiy-madaniy hayoti, urf-odatlari-yu, marosimlari haqida ma’lumot beruvchi muhim tarixiy manbadir.«Avesto» ta’limotining asoschisi, tarixga payg’ambar nomi bilan kirgan Zardusht (Zaratushtra Avesto tilida, Zoroastr yunon tilida) ismli shaxsdir. Zardusht «Oltin tuyali» yoki «Oltin tuya etaklovchi» degan ma’noni bildiradi. Zardusht o’z dini zardushtiylik g’oyalarini aholi o’rtasida tashviq-targ’ibot qilgan. . Avval boshda «Avesto» 21 kitobdan iborat bo’lgan. Abu Rayhon Beruniyning «O’tmish xalqlardan qolgan yodgorliklar» kitobida ta’kidlanishicha, Eron podshohi Doro davrida «Avesto» to’liq holda 12 ming qora mol terisiga zarhal xarflar bilan bitilgan. Makedoniyalik Iskandarning Sharqqa istilosi davrida uning buyrug’i bilan zardo’shtiylik ibodatxonalari vayron qilinganidek, muqaddas «Avesto»ning 5 dan 3 qismi ham kuydirib yuborilgan. Keyinroq Parfiya podshohlari Vologez I va Vologez V davrida (I- II asrlarda) «Avesto»ning qolgan-qutgan qismlari to’plangan. Sosoniylar davrida (III- IV asrlarda) «Avesto» qismlari jamlanib, pahlaviy tilida yangidan kitobot holiga keltirilgan. Hozirgacha «Avesto»ning jami 21 qismidan «Gohlar», «Yasna», «Vandidot», «Yashtlar», «Vispirad», «Kichik Avesto» nomli kitoblari etib kelgan.



2. Turk xoqonligining vujudga kelishi……VI asr urtalarida Oltoy va Janubiy Sibrda yashagan turkiy kabilalarni birlashtirgan Turk xoknligi davlati vujudga keldi. Davlatning boshligi dastlab jabgu, tangrikut, keyinchalik esa xokon (imperator) deb atalgan. Maxalliy gokimlar esa yabgu, jabgu deb atalgan. Turk xokonligi ana shu xokonning, bekliq otabeklik shakllarda tashkil topgan. Davlatning boshkaruv shakli monarxiya bulib, xokimiyat xokon kuli ostida bulgan. Yukori mansablarni esa boy zodagon turklar va kisman boy maxalliy zodagonlar egallagan. Xukmdor saroyiga sukd xujjatlariga kura, kuyidagi mansablar bulgan: xarbiy ma’muriyat boshligi Fargonada tutug, Sukddda charish deb atalgan, viloyat xokimlari Sugdcha Xvabe deb atalgan. Podsho devonxonasining boshligi depirapat deb atalgan. Bundan tashkari, gupat - daromadlar noziri - molil ishlari bilan shugullanadigan mansab, oxvirpat kirok - xujjatlar tuzuvchi mansabdor., paxtvanak - jazoni ijro etuvchi jallod lavozimi xam bulgan.Turk xokonligi kanchalik katga bulmasin chinakkam markazlashgan davlat emas edi. Uning asosi kabilalar ittifokidan iborat edi. Xukmdorning xokimiyati urug aymok udumlariga tayangan xarbiy ma’muriy bosh karu vga asoslangan.Buysundirilgan xududlarni maxalliy xokimlar orkali boshkaruv tartiby xokonlikni tobora zaiflashtira borgan. Vizantiya, Xitoy va Eron bilan doimiy rakrbat xokonlik axvolini yanada ogirlashtirgan. Buning okibatida xokonlik VI asrning 80- yillari oxirlarida nkkiga bulinib ketadi

3. "Turkiston o'lkasini boshqarish to'g'risidagi nizom"ning qabul qilinishi. Чоризм узбек хонликларини босиб олгач, бу ерда азалдан давом этиб келаетган ерга эгалик килиш шаклига дуч келди. Сгориладиган ерларда дегкончиликнинг пахта, бугдой, шоли, беда, богдорчилик ва сабзавотчилик каби сохалари яхши ривожланган эди. Лалмикор ерларга дон экинлари экилган эди. Бу маълумотларга эга булган Туркистон генерал-губернатори 1870 йилда утрок ва кучманчи ахолидан олинадиган соликуларни купайтирди. Сув билан боглик булган, пахта билан боглик булган аграр сиёсат утказилди. Энг асосий аграр ислохотлар харбий коммунизм ва янш иктисодий сиёсат ислохотлари утказилган. Истило килинган ерларга рус ахолисини кучириш ташаббускори фон Кауфман эди У 1875 й.да Авлиё ота туманида дастлабки рус кишлогини ташкил этиш, уни мухофаза килиш коидаларини ишлаб чикди. Унинг бошкаруви даврида 8та рус кишлги ташкил топди. Кучириш сиёсатининг максади нима. Бу жойлар Европа Россияси мануфактура саноати эхтиёж махсулотларини етиштиришга кодир эди. Шунинг учун руслаштириш сиесати амалга оширилди. 1886 йилги "Низом" рус ахолисини кучириб келтириш йули билан улкани руслаштириш харакатини конуний мустахкамлади. Чоризм Туркистонни мустамлака улкага айлантиргандан сунг, улкада хар томонлама мукаммал ишланган режалар ва тадбирлар асосида иш юритди. Жумладан, аграр ислохоти утказилди, киска вакт ичида ушбу мустамлака улка Россия хом ашё базасига айлантирилди. Кучириш сиесати, руслаштириш сиёсати утказилди. Фаолият юритаётган мадрасаларни ёпиб ташлаб, янги рус-тузем мактаблари очилди. Ушбу мактабларда улка фарзандларини укитилиши натижасида укувчилар чаласавод булиб чикиши улар учун айни муддао эди. Улар улка фарзандларидан зиёли, билимли кишилар етишиб чикишидан жуда хам куркар эдилар. Лекин, шунга карамай, улкада зиёлилар мустакиллик учун кураш олиб борганлар. Жадидлар харакати, истиклолчилар харакати каби бир канча харакатлар вужудга келган. Аммо бу харакатлар намояндалари катагон килинган. Миллий анъаналаримиз, урф-одатларимиз Йуколиб кетаган. Улка маданий бойликлари, археологик топилмалар, кадимги кулёзмалар ёки марказга юборилган, ёки йук килиб ташланган.




Yüklə 0,72 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   173




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin