Microsoft Word 92-95 Nisbat Va Proporsiya Mavzusini Oˇrganish Usullari
Yüklə 1,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Journal Volume: 02 Issue: 01 | 202 Nisbat Va Proporsiya Mavzusini O’rganish Usullari Mahmudov Furqat Jumaboyevich Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Samarqand filiali akademik litseyi Annotatsiya: ushbu maqolada Nisbat va proporsiya mavzusini o’qitishda interfaol m foydalanish usullari yoritilgan. Xususan raqobat muhitini shakillantirib nomi “Haqiqiy sonlar “2- guruh “Kasrl Birinchi shart bo’yicha: Matematikadan tezkor savollar krassvord Uchinchi shart bo’yicha: tushuntirishda AKT foydalanish hamda nazariy va amaliy ko’rinishdagi test topshiriqlari bilan bir qatorda masala yechish namunalarini havola etish yuqori samara berishligi yoritilgan. Kalit so’zlar:“Haqiqiy sonlar”, Tezko Proporsiya, Nisbat. Kirish Mamlakatimizda olib borilayotgan keng qo’lamli maqsadli ishlar jarayonida ta’l tubdan isloh qilish, “Ta’lim to’g’risida”gi Qonun va ko’zda tutilgan. Vazifalar bosqichma ko’zda tutilayotgan islohatlar zamirida “ Uzluksiz ta’limni fan va ishlab chiqarish bilan integrasiylashtirishning puxta mexani qo’yilgan.[1] Oldinga qo’yilgan vazifalarni to’la amalga oshirishda “ Ta’lim muassasalarning modiy-texnik va axborat bazasini mustahkamlash, O’quv adabiyotlari va ilg’or pedagogik texnologilardan bilan taminlash” bugungi kunning muhim vazifalaridan biri hisoblanadi biz qaysi sohani olmaylik axborat texnologiyalar kirib bormasdan iloji yuq xuddi shunday o’quv ularni dunyo qarashini kengaytirishda vatan ruxida o’qitish va tarbiylashda hozirgi olib borilayotgan islohatlarni to’g’ri ekanligini anglashimiz mumkin . Matematika kursining barcha bo’limlarida ham o`quvchilar matematik amallar, mantiqiy savollar savollar , tenglamalar yechish hamda o’tilgan mavzularni takrorlash matematika fanini o’rganishda muhim ahamiyat kasb etadi.[1] Kirish Umuman, k va n noldan farqli sonlar bo’lsa, k : n bo’linma nisbat deymiz, k va n sonlar esa nisbatning hadlari deyiladi. Nisbat – birinchi son ikkinchi sondan necha marta katta ekanini yoki birinchi son ikkinchi sonning qanday qismini tashkil qilishini bildiradi. Ikki nisbatning tengligi proporsiya deyiladi. Demak, = tenglik proporsiyadir. 8, ya’ni Journal of Advanced Research and Stability Volume: 02 Issue: 01 | 2022 ISSN: 2181 www. Nisbat Va Proporsiya Mavzusini O’rganish Usullari Mahmudov Furqat Jumaboyevich, Abduraxmanova Matlyuba Ergashevna Xorazmiy nomidagi TATU Samarqand filiali akademik litseyi ushbu maqolada Nisbat va proporsiya mavzusini o’qitishda interfaol m foydalanish usullari yoritilgan. Xususan maqolada guruh o’quvchilar kichik guruhlarga ajratilib raqobat muhitini shakillantirib quyidagi shart bo’yicha dars jarayon guruh “Kasrlar” 3-guruh nomi “To’plamlar” Birinchi shart bo’yicha: Matematikadan tezkor savollar ikkinchi shart b Uchinchi shart bo’yicha: mantiqiy masalalar Shuningdek, tushuntirishda AKT foydalanish hamda nazariy va amaliy ko’rinishdagi test topshiriqlari bilan bir qatorda masala yechish namunalarini havola etish yuqori samara berishligi yoritilgan. “Haqiqiy sonlar”, Tezkor savollar, Qiziqarli masalalar, “Kasrlar”, “To’plamlar”, Mamlakatimizda olib borilayotgan keng qo’lamli maqsadli ishlar jarayonida ta’l , “Ta’lim to’g’risida”gi Qonun va “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi”da ko’zda tutilgan. Vazifalar bosqichma-bosqich amalga oshirilmoqda.Uzluksiz ta’lim tizimida ko’zda tutilayotgan islohatlar zamirida “ Uzluksiz ta’limni fan va ishlab chiqarish bilan integrasiylashtirishning puxta mexanizimlarini ishlab chiqish va joriy etish” vazifasi qo’yilgan.[1] Oldinga qo’yilgan vazifalarni to’la amalga oshirishda “ Ta’lim muassasalarning texnik va axborat bazasini mustahkamlash, O’quv-tarbiya jarayonini yuqori sifatli o’quv g’or pedagogik texnologilardan bilan taminlash” bugungi kunning muhim vazifalaridan biri hisoblanadi biz qaysi sohani olmaylik axborat texnologiyalar kirib bormasdan iloji yuq xuddi shunday o’quv- tarbiya jarayonida ham o’quvchilarni bilim savyasini oshir ularni dunyo qarashini kengaytirishda vatan ruxida o’qitish va tarbiylashda hozirgi olib borilayotgan islohatlarni to’g’ri ekanligini anglashimiz mumkin . Matematika kursining barcha bo’limlarida ham o`quvchilar matematik amallar, mantiqiy savollar , mantiqiy masalalar , tezkor savollar , tenglamalar yechish hamda o’tilgan mavzularni takrorlash matematika fanini o’rganishda muhim ahamiyat kasb etadi.[1] Umuman, k va n noldan farqli sonlar bo’lsa, k : n bo’linma nisbat deymiz, a nisbatning hadlari deyiladi. birinchi son ikkinchi sondan necha marta katta ekanini yoki birinchi son ikkinchi sonning qanday qismini tashkil qilishini bildiradi. Ikki nisbatning tengligi proporsiya deyiladi. tenglik proporsiyadir. Uni 4 : 5 = 8 : 10 deb yozsa ham bo’ladi. Bundan 4 nd Stability ISSN: 2181-2608 www.sciencebox.uz/ 92 Nisbat Va Proporsiya Mavzusini O’rganish Usullari Abduraxmanova Matlyuba Ergashevna Xorazmiy nomidagi TATU Samarqand filiali akademik litseyi ushbu maqolada Nisbat va proporsiya mavzusini o’qitishda interfaol metodlardan maqolada guruh o’quvchilar kichik guruhlarga ajratilib cha dars jarayoni boshlaydilar. 1- guruh guruh nomi “To’plamlar” ikkinchi shart bo’yicha: mavzuga doir mantiqiy masalalar Shuningdek, yangi mavzuni tushuntirishda AKT foydalanish hamda nazariy va amaliy ko’rinishdagi test topshiriqlari bilan bir qatorda masala yechish namunalarini havola etish yuqori samara berishligi yoritilgan. salalar, “Kasrlar”, “To’plamlar”, Mamlakatimizda olib borilayotgan keng qo’lamli maqsadli ishlar jarayonida ta’lim sohasini “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi”da bosqich amalga oshirilmoqda.Uzluksiz ta’lim tizimida ko’zda tutilayotgan islohatlar zamirida “ Uzluksiz ta’limni fan va ishlab chiqarish bilan zimlarini ishlab chiqish va joriy etish” vazifasi qo’yilgan.[1] Oldinga qo’yilgan vazifalarni to’la amalga oshirishda “ Ta’lim muassasalarning tarbiya jarayonini yuqori sifatli o’quv g’or pedagogik texnologilardan bilan taminlash” bugungi kunning muhim vazifalaridan biri hisoblanadi biz qaysi sohani olmaylik axborat texnologiyalar kirib bormasdan tarbiya jarayonida ham o’quvchilarni bilim savyasini oshirishda ularni dunyo qarashini kengaytirishda vatan ruxida o’qitish va tarbiylashda hozirgi olib borilayotgan islohatlarni to’g’ri ekanligini anglashimiz mumkin . Matematika kursining barcha , mantiqiy masalalar , tezkor savollar , tenglamalar yechish hamda o’tilgan mavzularni takrorlash matematika fanini Umuman, k va n noldan farqli sonlar bo’lsa, k : n bo’linma nisbat deymiz, 4 : 5 = 8 : 10 deb yozsa ham bo’ladi. Bundan 4 ∙ 10 = 5 ∙ Journal Volume: 02 Issue: 01 | 202 40 = 40 tenglikni olamiz. 5 va 8 sonlari proporsiyaning o’rta hadlari, 4 va 10 sonlari esa uning chetki hadlari deyiladi. Umuman, a : b = c : d proporsiya uchun a yoki, = Aksincha, a, b, c va d nolga teng bo’lmagan sonlar bo’lib, ular uchun a ∙ d = b ∙ c tenglik o’rinli bo’lsa, bundan a, b, c va d sonlar proporsiyani tashkil qiladi.[2 Proporsiyaning asosiy xossasi: Proporsiyaning o’rta hadlari ko’paytmasi uning chetki hadlari ko’paytmasiga teng. a : b = c : d a va d proporsiyaning chetki hadlari, b va c proporsiyaning o’rta hadlari deyil Mavzuni mustahkamlash uchun “Aqliy hujim metodi orqali savollar 1. Proporsiya deb nimaga aytiladi? Misollar keltiring. 2. Biror misolda proporsiyaning o’rta va chetki hadlarini k’orsating. 3. Proporsiyaning asosiy xossasini ayting. 4. Proporsiyani yechish deganda nimani tushunasiz? 5. Nisbat deganda nimani tushunasiz? 6. Nisbatning hadlarini ayting. Misollarda tushuntiring.[4 KRASSVORD javoblari [2-3-4-5] Mantiqiy masalalar 1. Hovlida qo’ylar va tovuqlar bor. Umumiy 24 ta bosh va 70 ta oyoq bo’lsa, nechta tovuq va qo’y borlig’ini aniqlang. ( 11ta qo’y,13 ta tovuq) K O’ P A O L T I M E T R B A L A I S B O N U R A K S I T E O R O L T M Journal of Advanced Research and Stability Volume: 02 Issue: 01 | 2022 ISSN: 2181 www. 5 va 8 sonlari proporsiyaning o’rta hadlari, 4 va 10 sonlari esa uning chetki hadlari deyiladi. Umuman, a : b = c : d proporsiya uchun a ∙ d = b ∙ c tenglik o’rinli. Aksincha, a, b, c va d nolga teng bo’lmagan sonlar bo’lib, ular uchun ∙ d = b ∙ c tenglik o’rinli bo’lsa, bundan = tenglik kelib chiqadi, ya’ni a, b, c va d sonlar proporsiyani tashkil qiladi.[2-3] Proporsiyaning asosiy xossasi: Proporsiyaning o’rta hadlari ko’paytmasi uning chetki hadlari ko’paytmasiga teng. a ∙ d = b ∙ c a va d proporsiyaning chetki hadlari, b va c proporsiyaning o’rta hadlari deyil Mavzuni mustahkamlash uchun “Aqliy hujim metodi orqali savollar Proporsiya deb nimaga aytiladi? Misollar keltiring. Biror misolda proporsiyaning o’rta va chetki hadlarini k’orsating. Proporsiyaning asosiy xossasini ayting. deganda nimani tushunasiz? Nisbat deganda nimani tushunasiz? Nisbatning hadlarini ayting. Misollarda tushuntiring.[4-5] Hovlida qo’ylar va tovuqlar bor. Umumiy 24 ta bosh va 70 ta oyoq bo’lsa, nechta tovuq va Y T I R I SH N D L I K T O M A E M A I SH nd Stability ISSN: 2181-2608 www.sciencebox.uz/ 93 5 va 8 sonlari proporsiyaning o’rta hadlari, 4 va 10 sonlari esa uning chetki hadlari deyiladi. tenglik kelib chiqadi, ya’ni Proporsiyaning o’rta hadlari ko’paytmasi uning chetki hadlari ko’paytmasiga teng. a va d proporsiyaning chetki hadlari, b va c proporsiyaning o’rta hadlari deyiladi.[3] Hovlida qo’ylar va tovuqlar bor. Umumiy 24 ta bosh va 70 ta oyoq bo’lsa, nechta tovuq va Journal Volume: 02 Issue: 01 | 202 2. Qo’y - ’’3’’ baho It -’’2’’ baho Xo’roz – ’’5’’baho ( baholarni hayvonlarning nomlaridagi soniga asoslanib ) Test topshirig’i 1). ни A) –1,4 B) 1,8 C) 0,04 D) 2) Қуйидаги сонлардан қайси бири 12 га A) 13626 B) 12024 C) 18312 3). Иккита тўғри чизиқ 40 га тенг. Шу бурчаклардан кичигини топинг. A) 60 B) 40 C) 50 4) 3,2(62) 1,(15) ни ҳисобланг. A) 2,2(47) B) 2,247 C) 2,(12 Tezkor savollar 1. Natural sonlar nima? 2. 9 soni tub sonmi yoki murakkab? 3. a 2 *a 3 =? 4. 3 songa bo’linish belgisi qanday? 5. 7 2 = ? 6. Algebra fanining asoschisi? 7. A va B to’plamlarning umumiy elementlaridan tuzilgan to’plamga nima deyiladi? 8. 7*9-18=? 9. O’zidan va birdan tashqari birnechta bo’luvchiga ega bo’lgan natural son nima deyiladi? 10. 0,5 o’nli kasrni oddiy kasrga aylantirganda qanday kasr hosil bo’ladi?[4 Tahlil va natijalar. Nisbat va proporsiya mavzusini o’qitishda muhimligi o’quvchilar ko’proq mustaqil o’qishga harakat qiladi.O’tilgan mazuni takrorlash uchun o’quvchidan berilgan topshiriqlarni so’rab baholash uchun test olish yaxshi natija beradi.Yangi mavzuni tushuntirish elektro oshirish bilan birqator vaqtni ham tejayd.O’tilgan mazuni mustahkamlash uchun o’quvchilardan 4 1 1 0, 2 1,8 ( 1 ) 9 2 6 Journal of Advanced Research and Stability Volume: 02 Issue: 01 | 2022 ISSN: 2181 www. baholarni hayvonlarning nomlaridagi soniga asoslanib ) ни ҳисобланг. 1,4 B) 1,8 C) 0,04 D)–0,36 айси бири 12 га қолдиқсиз бўлинмайди? A) 13626 B) 12024 C) 18312 D) 2345 қнинг кесишидан ҳосил бўлган қўшни бурчакларнинг айирмаси га тенг. Шу бурчаклардан кичигини топинг. C) 50 D) 70 исобланг. A) 2,2(47) B) 2,247 C) 2,(12) D) 2,(1) [4-5] 9 soni tub sonmi yoki murakkab? 3 songa bo’linish belgisi qanday? Algebra fanining asoschisi? A va B to’plamlarning umumiy elementlaridan tuzilgan to’plamga nima deyiladi? O’zidan va birdan tashqari birnechta bo’luvchiga ega bo’lgan natural son nima deyiladi? 0,5 o’nli kasrni oddiy kasrga aylantirganda qanday kasr hosil bo’ladi?[4 Nisbat va proporsiya mavzusini o’qitishda dars jarayonida o’qituvchi va o’quvchining faolligi muhimligi o’quvchilar ko’proq mustaqil o’qishga harakat qiladi.O’tilgan mazuni takrorlash uchun o’quvchidan berilgan topshiriqlarni so’rab baholash uchun test olish yaxshi natija beradi.Yangi mavzuni tushuntirish elektron doskadan foydalish dars jarayoni unumdorligi oshirish bilan birqator vaqtni ham tejayd.O’tilgan mazuni mustahkamlash uchun o’quvchilardan nd Stability ISSN: 2181-2608 www.sciencebox.uz/ 94 ўшни бурчакларнинг айирмаси A va B to’plamlarning umumiy elementlaridan tuzilgan to’plamga nima deyiladi? O’zidan va birdan tashqari birnechta bo’luvchiga ega bo’lgan natural son nima deyiladi? 0,5 o’nli kasrni oddiy kasrga aylantirganda qanday kasr hosil bo’ladi?[4-5] o’qituvchi va o’quvchining faolligi muhimligi o’quvchilar ko’proq mustaqil o’qishga harakat qiladi.O’tilgan mazuni takrorlash uchun o’quvchidan berilgan topshiriqlarni so’rab baholash uchun test olish yaxshi natija n doskadan foydalish dars jarayoni unumdorligi oshirish bilan birqator vaqtni ham tejayd.O’tilgan mazuni mustahkamlash uchun o’quvchilardan Journal Volume: 02 Issue: 01 | 202 savol javob qilib o’zlashtirish darajasini bilib olish ham muhim O’quvchilar uchun krassvord va Tezkor savollarda amalyotga qo’llay olishi bilan bir qatorda ularda mantiqiy bilimlarini ham oshirishga olib keladi.Qiziqarli masalalar ham o’quvchilarda fikirlarini jamlashda jamoa bo’lib harakat qilishga va o’quvchilarni fikirlashini kengaytirish muhim rol o’ynaydi.Shunigdek matematika fanini takrorlashda har hil turdagi masalalarni berilishi va ularni yechimlarni ko’rsatilishi ham yaxshi natija berar ekan. Xulosa: Ishda ‘’Nisbat va proporsiya o’quvchi va guruhlar o’rtasida raqobat muhitini shakillantirilishi, dars davomida tezkor savollar , mavzuga doir krassvord mantiqiy masalalar tushuntirishda AKT foydalanish hamda bir qatorda masala yechish namunalarini Adabiyotlar 1. O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi Qonun // Barkamol avlod taraqqiyotining poydevori. 2. Algebra va matematik analiz asoslari. 1. A.U. Abduhamidov, H.A. Nasimov, U.M. Nosirov, J.H. Husanov. Toshkent 3. Algebra va matematik analiz asoslaridan masalalar to’plami.1 H.A..Nasimov, U.M..Nosirov, J.H..Husanov. ’’O’qituvchi’’nashriyoti.. Toshkent 4. Matematika. 1-qism. Abduxalil Meliqulov, Parda Qurbonov, Parda Ismoilov. 5. Toshkent ‘’O’qituvchi’’2003. 6. Algebra va analiza soslari. 1 7. Yu.Y. Hamroyev. Toshkent’’O’qituvchi’’2003. Journal of Advanced Research and Stability Volume: 02 Issue: 01 | 2022 ISSN: 2181 www. savol javob qilib o’zlashtirish darajasini bilib olish ham muhim O’quvchilar uchun krassvord va Tezkor savollarda foydalanish o’quvchilar olgan bilimlarini amalyotga qo’llay olishi bilan bir qatorda ularda mantiqiy bilimlarini ham oshirishga olib keladi.Qiziqarli masalalar ham o’quvchilarda fikirlarini jamlashda jamoa bo’lib harakat qilishga ini kengaytirish muhim rol o’ynaydi.Shunigdek matematika fanini takrorlashda har hil turdagi masalalarni berilishi va ularni yechimlarni ko’rsatilishi ham yaxshi Nisbat va proporsiya’’ mavzusini o’qitishda o’quvchilarni guruhlarga ajratilsa o’quvchi va guruhlar o’rtasida raqobat muhitini shakillantirilishi, dars davomida mavzuga doir krassvord mantiqiy masalalar Shuningdek, yangi mavzuni tushuntirishda AKT foydalanish hamda nazariy va amaliy ko’rinishdagi test topshiriqlari bilan bir qatorda masala yechish namunalarini berib borilishi ijobiy natija berilishi O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi Qonun // Barkamol avlod araqqiyotining poydevori.-Toshkent, Sharq,-1997. Algebra va matematik analiz asoslari. 1. A.U. Abduhamidov, H.A. Nasimov, U.M. Nosirov, J.H. Husanov. Toshkent- 2006. Algebra va matematik analiz asoslaridan masalalar to’plami.1-qism. A.U..Abduhamidov, Nasimov, U.M..Nosirov, J.H..Husanov. ’’O’qituvchi’’nashriyoti.. Toshkent qism. Abduxalil Meliqulov, Parda Qurbonov, Parda Ismoilov. Toshkent ‘’O’qituvchi’’2003. Algebra va analiza soslari. 1-qism. R.H. Vafayev, J.H.Husanov, K.H. Fayz Hamroyev. Toshkent’’O’qituvchi’’2003. nd Stability ISSN: 2181-2608 www.sciencebox.uz/ 95 foydalanish o’quvchilar olgan bilimlarini amalyotga qo’llay olishi bilan bir qatorda ularda mantiqiy bilimlarini ham oshirishga olib keladi.Qiziqarli masalalar ham o’quvchilarda fikirlarini jamlashda jamoa bo’lib harakat qilishga ini kengaytirish muhim rol o’ynaydi.Shunigdek matematika fanini takrorlashda har hil turdagi masalalarni berilishi va ularni yechimlarni ko’rsatilishi ham yaxshi o’quvchilarni guruhlarga ajratilsa o’quvchi va guruhlar o’rtasida raqobat muhitini shakillantirilishi, dars davomida matematikadan Shuningdek, yangi mavzuni nazariy va amaliy ko’rinishdagi test topshiriqlari bilan berib borilishi ijobiy natija berilishi xulosa qilindi. O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi Qonun // Barkamol avlod- O’zbekiston Algebra va matematik analiz asoslari. 1. A.U. Abduhamidov, H.A. Nasimov, U.M. Nosirov, qism. A.U..Abduhamidov, Nasimov, U.M..Nosirov, J.H..Husanov. ’’O’qituvchi’’nashriyoti.. Toshkent-2011. qism. Abduxalil Meliqulov, Parda Qurbonov, Parda Ismoilov. qism. R.H. Vafayev, J.H.Husanov, K.H. Fayziyev, Yüklə 1,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|