Mikroprotsessorlar va mikroehm asoslari

10.4-rasm. Elektr parmaning umumiy ко ’rinishi
Boshqarish signallari jad vali 
10.1-jadval 
D atchiklar jad v ali_______________ ______________ 10.2-jadval
№
Nomi
Belgisi
Turi
1
Mexanizm-1 
boshlang’ ich 
holatda
D lb
raqamli
2
Mexanizm-1 oxirgi holatda
D io
raqamli
3
Mexanizm-1 yo’ lda
D ly
analogli
4
Mexanizm-2 
boshlang’ ich 
holatda
D2b
raqamli
5
Mexanizm-2 oxirgi holatda
D2o
raqamli
340

---

6
Mexanizm-2 yo ’ lda
D2y
analogli
7
Mexanizm-3 yuqorida
D3yu
raqamli
8
Mexanizm-3 pastda
D3p
raqamli
9
Mexanizm-3 yo ’ lda
D3y
analogli
10
Mexanizm-4 aylanyapti
D4
raqamli
1
0.3.2. M ik ro k o n tro llc iii m a n ip u ly a to rn i ishlashini boshqaruvchi q u rilm n .
Q uyidagi KR580 seriyaii m ikroprotsessori orqali ko 'p koordinataii elekirik 
parmani (m a n ip u h a to rn i) ishlashini avtom atik ravishda boshqaradigan kon tro llerni 
struktura li va avrim b lo k la m i printsip ial sxemalari keltirilg an .
Boshqarish sistemasi quyidagi 
bloklardan 
tashkil topgan: 
K.R580YM80A 
lu rida gi 
m ikroprotsessori: 
KR580 
F24 
-
ta k tli 
im pul'slar generatori: 
K.R580VK28. 
KR5801R12 
m a'lum otlar 
va adreslar m ag istraliarini tashkil 
cUivchilari: 
К I 55107 
adreslar 
dcshifralori; KRS37RI 
4 0 : 
KR568R1-2 
opvra!i\ 
\ 
a doim iy 
xotira 
q u rilm a la ri: KR5N0 
YV55; 
ls R 5 8 0 \'\'5 ! 
programmalashtiriindigai) 
paralel 
va 
ketm a-ket 
m terfeyslan; 
KR580V133 
- 
piograirim aiashtii ikuUgan 
taym eri; 
KR5,S04N5^ daraiali 
u /ilis h la r k o n iro lic ri: ATSP 
analog 
raqamli 
o '/g a rtirg ie h :
TSAR 
- raqanili 
analog 
o'zgartirgich: 
kla v ia u ira : 7
. 
segmemli 
tiisplcy: A I SP. I 
SAP
bloklarining 
kirish/chiqishlari. 
m an ip ulya to m i 
datchiklari. 
hanida 
oraliq
10.5-rasm. Mikroprsessorli boshqarish sistemasining slrukiurali sxemasi.
341

---

10.6-rasm. MP та ’lumotlar shinasiga(magistraliga) ulanish sxemasi.
Дисплей
Operator bilan bog’ lanish interfeysi indikatsiya va klaviaturadan iborat. Displey 
sifatida HG1-HG8 mikrosxemalari ishlatilgan bo’ lib, ulaming ishlashini paralel 
interfeysning A va S kanallari boshqaradi. A kanal mikrosxemada shaklni hosil qilib 
beradi. S kanalning signallari esa tranzistorlar yordamida kuchaytirilib, mikrosxemani 
tanlashga xizmat qiladi (10.7-rasm).
342

---

Datchiklarning signallarini qabul qiluvchi interfeys parallel interfeys bo’ lib, 8 ta 
raqamli va 8 ta analog signallarni qabul qilishga mo’ ljallangan. Raqamli signallar 
to’ g’ ridan-to’ g’ ri A kanaliga ulanadi. Analog signallar analog kommutator orqali 
ATSP ga uzatiladi va ATSP ning chiqishidagi 8-razryadli maTumot interfeysning V 
kanaliga uzatiladi. Interfeysning S kanali kommutatorni va ATSP ni boshqarish uchun 
ishlatilgan ( 10.8-rasm).
Ob'ektga signallarni uzatish intcrfeysi ketma-ket interfeys boTib, 4, 6-ra/ryadli 
chiqishga ega. Bunda 7 va 8-razrvadlar 4 ta registrdan birini tanlashga xizmat qiladi. 
Qolgan 6 ta razryad tanlangan registrga uzatiladi (10.9-rasm).
10.8-rasm. KR580\'1'55 inierfeysini lasht/i qw ilm alar bilan ulunish sxemasi
i 
0.3.3. Boshqarish signallarini ob’ektga uzatish sxcmalari.
Ob'ektga boshqarish signallarini uzatish deganda. uning ijroclii qurilm alari uchun 
zarur bo'lgan paramertga ega signallarni uzatish tushiniladi. Bog'lanish sxemalarini 
har x il elementlar yordamida amalga oshirish mumkin, bu yerda boshqarish relening 
boshqarish kontaktlari yordamida amalga oshirilgan (10.9-rasm). Bunda registrning 6- 
razryadi elektr dvigatelning aylanish yo'nalishini boshqaradi. Qolgan 5 ta razryad 
dvigatelni tezligini ta’ minlaydi. Agar dvigatelni quvvati katta bo'lsa, TSAP ishlatish 
yaxshi natija bermaydi. Chunki, energiya isrofi va ATSP ning qizishiga olib keladi. Bu 
holda, 5 ta 1, 2, 4, 8, 16 sonlariga proportsional elektr manbalarini 10.9-rasmdagi kabi 
ulash yaxshi natija beradi.
343

---

10.9-rasm. Boshqarish signallarini buferli registr orqali ob 'ektga uzatish sxemasi.
MPBS larda markaziy protsessor, boshqarish sistemasi, doimiy, qayta 
programmalashtiriladigan va operativ xotira, parallel va ketma-ket interfeyslar bilan 
birga qo’shimcha funktsiyalarni amalga oshiruvchi bir qator KIS lar qo’ llaniladi. Bular 
taymer, darajali uzilishlar kontrolleri, sistema kontrolleri, shinalar kontrolleri, xotiraga 
to’g’ridan-to’g’ri murojaat qilish kontrolleri va boshqalar.
MPBS larda liq bo’ lgan, hamda impul’slar ketma-ketligi turidagi signallarni 
qabul qilish va qayta ishlash uchun taymer katta integral sxemasi xizmat qiladi.
Mikroprotsessorli boshqarish sistemasining printsipial sxemasi 10.10-rasmda 
keltirilgan.
10.10-rasm. Boshqarish signallarini kommutatsiyalash sxemasi.
344

---

JO. 1 1-ra.wi. M am pulyalonn ishlashini nazorat (/ihuligan va htishqoradigan M P qurilmani p n n isip ia l sxemasi.
345

---

10.4. P ech n in g h a ro ra tin i n a z o ra t q ilu v ch i v a ro stlo v ch i K 1 8 1 6 V E 4 8
tu rid a g i M P b o sh q a rish sistem asi.
Loyihalanayotgan M PBS uchun m isol tariqasida pechning haroratini 
nazorat qiladigan va rostlaydigan ob’ ekt tanlangan. Q o’ yilgan masalani yechish 
uchun ushbu boshlang’ ach ma’ lum otlar berilgan: ob’ ektni boshqarish qonuni, 
parametrlari va ishlatiladigan mikroprotsessomi tu ri K1816VE48 katta integral 
sxemasi asosida avtomatik rostlagich sistemasini yaratishda b irinch i navbatda 
mikroprotsessomi o ’ zini yaxshilab o’ rganish va ketma-ket ishlatiladigan 
elementlar, interfeyslar, kuchaytirgichlar, datchiklar, boshqaruvchi mexanizm 
tanlash kerak. Berilgan ob’ ekt pech bo ’ lgani uchun unga issiqlikni o’ lchovchi 
datchik tanlanadi, datchikni chiqishlari esa K140U D 6 operatsion kuchaytirgich 
orqali 
kuchaytiriladi 
va 
kuchaytirgichni 
chiqishda 
analog 
signalni 
mikroprotsessorga qulay, ya’ ni raqamli ko ’ rinishga keltirish uchun K573PPZ 
o ’ zgartirgichiga beriladi. 8-razryadli raqamli kod programmalashtiriladigan 
parallel interfeys orqali mikroprotsessorga beriladi va mikroprotsessor bu 
m a’ lum otni qabul q ilib uni qayta ishlaydi, berilgan signal bilan taqqoslab 
boshqaruvchi signal ishlab chiqaradi. Boshqaruvchi signal yana K580VV55 
parallel interfeysi orqali o’ zgartirgichga beriladi va K572PA2 mikrosxema orqali 
uzluksiz signalga o ’zgartiriladi. Bu analog signali birlam chi kuchaytirgich 
K140U D 6 
mikrosxemasi orqali kuchaytirilib, uni quvvatliroq signalga 
aylantirish uchun tranzistorli kuchaytirgich orqali kuchaytirilib ijro etuvchi 
mexanizm, ya’ni dvigatelning qo’ zg’ atish chulg’ amiga beriladi. Q o’zgatish 
chulg’ amiga kelgan signal dvigatelni ishga tushirib, ventilyatsiya, ya’ ni havo 
almashinish (energiya almashinish) jarayonini hosil qiladi. Ventilyatordan 
uzatilgan havo ob’ ektni temperaturasiga ta’ sir qiladi va uni m a’ lum darajada 
(sathda) ushlab turishni ta’ m inlaydi.
Bu sistema orqali kechayotgan jarayon haqida ma’ lum ot to ’plash, uni 
operator uchun qulay k o ’rinishga keltirish va bu jarayonni be’ vosita nazorat 
ostida olib ma’ lum otlarni qayta ishlab xulosa qilish mumkin. Kerak bo’ lsa unga 
tuzatish kiritish , yangi chegaralar qo’yish im koniyatlari bor. Buning uchun 
K 580V V 79 tipidagi klaviatura va displey interfeysidan foydalanish kerak. 
Pechni boshqarish sistemasini strukturaviy sxemasi 10.12-rasmda keltirilgan.
10.13-rasmda 
pechning 
haroratini 
nazorat 
qiluvchi 
va 
rastirlovchi 
m ikroprosessorlarli sestemani printsipial sxemasi keltirilgan.
346

---

/