Modern Revizyonizmin Çöküşü

Samimiyet derecesi her ne kadar tartışılsa da, o dönem, burjuva unsurların bile şu veya bu ölçüde, sosyalizmin prestijinden etkilendikleri bir gerçektir. Kurtuluşu izleyen yıllarda(218)Macaristan’da kurulan karma koalisyon hükümetlerinde komünistler azınlıktaydılar, ama buna rağmen bu hükümetler radikal tedbirler alabilmişlerdir. Örneğin 15 Mart 1945 tarihli ve İmre Nagy'nin (!) imzaladığı toprak reformu yasasıyla radikal bir toprak reformu gerçekleştirildi. Büyük bankalar, karteller devlet kontrolüne alındı, elektrik ve petrol işletmeleri devletleştirildi, 26 Haziran 1946'da maden ocakları ve sigorta şirketleri aynı akibete uğradılar.

Eğilim olarak Komünist Partisinin programına yatkın olan bu başlangıç politikasının sağladığı dinamizm, aynı zamanda onun güçlenmesine de yol açtı. Komünist Partisi, süreç içinde, objektif ortamın da verdiği ivme ile ülke yönetimindeki etkisini yaygınlaştırarak önemli ölçüde denetimi ele geçirdi. Onun, o dönemde, ülke yönetiminde giderek çekici motor gücü rolünü kazanması sosyal demokrat partinin ona gittikçe yanaşmasını gündeme getirdi ve Haziran 1948'de birleşilerek Macaristan İşçi Partisi oluşturuldu. Bu birleşmenin sağlıklı olup olmadığı konusu ilkeler ve tarihsel sonuçlar ışığında tartışılabilir. Fakat sonradan varılan sonuçtan hareket edilerek bir değerlendirme yapmanın her zaman tam sağlıklı olamayacağını düşünüyoruz. İdeolojik sulanmada birleşmenin belli oranda payı, hiç kuşkusuz olmuştur; fakat bunun belirleyici bir rol oynadığı tartışma götürür.

Geçiş dönemi olarak değerlendirilen ve aynı zamanda komünist partisinin etkinliğinin pekişme süreci olan bu dönem, 20 Ağustos 1948'de Macaristan Halk Cumhuriyetinin kurulmasıyla farklı bir aşamaya yükseldi ve o dönemden itibaren Macaristan'da daha ciddi sosyalist kazanımlar elde edilmeye başlandı. 1945 ile 1948 arası gerçekleştirilen reformlar daha da yaygınlaştırılarak, 1949'dan itibaren tarım kolektifleştirildi, devlet ve din ilişkileri ayrıştırıldı, yüzden fazla işçi çalıştıran işletmeler kamulaştırıldı... Yazılmasına başlanan yeni Macaristan "tarihinden" çıkartılan bu kesit, 4 Temmuz 1953 tarihinde Rakosi'nin görevden alınıp yerine İmre Nagy'nin getirilmesiyle noktalandı.(219)

İlham kaynakları

Yeni Macar "Cumhuriyetinin" ilham kaynaklarını teşkil eden geçmiş deneyimler hakkında söyleyeceklerimiz pek uzun olmayacaktır. Birinci emperyalist savaşın yükü altında çöken Macar monarşisinden iktidarı bir darbe ile koparan Kont Mihaly Karolyi'nin derme-çatma burjuva liberalizmi, Macar işçi sınıfının ayaklanmasıyla daha 1. yılını dahi doldurmadan iflas etti. 16 Kasım 1918'de ilan ettiği cumhuriyet de ancak o kadar dayanabildi, yani bir kaç ay. Ve yukarda bahsettiğimiz Macar Komünü patlak verdi.

İkinci ilham kaynağı olarak keşfedilen Zoltan Tildy'nin Cumhuriyeti ise, Şubat 1946'da ikinci emperyalist savaştan sonra ilan edilmişti. Komünistlerin o dönem güçlerinin henüz çok zayıf olduğunu hatırlatmıştık. Kasım 1945 genel seçimlerini % 54 oranında oyla toprak sahipleri kazandılar, ve başına geçici olarak, papaz Zoltan Tildy'yi getirdikleri bir "köylü" cumhuriyeti ilan ettiler. Tarih bu "köylü" görünümlü burjuva cumhuriyetini yıkma görevini de komünistlere nasip etti. Bir yandan dönemin niteliklerine ayak uydurmak için bazı ciddi reformları gerçekleştirirlerken, öte yandan egemenliklerini pekiştirmek için türlü numaralar yapmaktan geri durmayan kundakçı yeni cumhuriyetçiler, Macaristan işçi sınıfı ve onun partisinin baskısı karşısında kısa sürede dağıldılar. Düzenledikleri komplolar açığa çıkınca herbirisi kapağı bir tarafa attı, hükümet başkanı Ferenc Nagy İsviçre'den dönmedi bile!

Bu "asil" soy ağacının üçüncü ve son halkası, İmre Nagy! 1956 Macaristan karşı devriminin şefi. Bu şahsiyetin ünü Macar tarihine sığmadığı için ona başka bir düzeyde değinmek zorundayız.(220)

Kapitalist restorasyon

Birçok Doğu Avrupa ülkesi gibi Macaristan da, dış etkenlerin ağır bastığı, ikinci emperyalist savaşı izleyen çok özel ve özgün koşullarda sosyalizmin yörüngesine girdi. Sonuçlardan hareket etmiyoruz ama objektif ve bilimsel bir yaklaşımla değerlendirildiğinde, sosyalist kazanımların düzeyi ne olursa olsun, Macaristan'da marksist anlamda bir sosyalist devrim olmamıştır. Bu, bir eleştiri değildir! Eski toplumsal yapı tüm bileşenleri ile birlikte (ideolojik, ekonomik, sosyal, kültürel,...) tamamen dağılmadan ve dağıtılamadan, kısmi ve tedrici bir tarzda yeni bir yapı oluşturulmaya çalışılmıştır. Macar işçi sınıfının terimin tam anlamıyla bir iktidar alternatifi olarak henüz örgütlenemediği bir ortamda, tarihin hızlı akışı iradeden bağımsız olarak böyle bir inşayı gündeme getirmiş, kaçınılmaz kılmıştır. Macaristan'da veya başka benzer ülkelerde, tarihin dayattığı sosyalizmi inşa görevi karşısında iç koşulların yetersizliği telafi edilebilirdi. Zira onların safına katıldığı sistemin ağırlık merkezi bunu kolaylaştıracak güce sahipti. Eğer Sovyetler Birliği'nde yaşananlar yaşanmasaydı, geriye dönüş olmasaydı, Doğu Avrupa'da yaşananların hayat görme payı oldukça az olurdu.

Dolayısıyla kapitalist restorasyonun reçetesinin Moskova'da yazılması her şeyi kolaylaştırdı. SSCB'de modern revizyonizmin neden ve nasıl iktidar olduğunu tartışmayacağız; ama işin mihenk taşı budur ve ancak bunun etraflıca bilince çıkartılmasıyla sorun bir bütünlük içinde kavranabilir. Yaşananlar gün gibi meydanda, modern revizyonizmin bir dönüm noktası olduğu apaçık. O, bir bitimi ve bir başlangıcı temsil ediyor; sosyalizmin gelişmesine dur denilirken, kapitalist restorasyon süreci de başlatılmış oluyordu.

Revizyonistler Kremlin'de yönetimi ele geçirmeleriyle birlikte hemen ve açıkça Sovyetler Birliği'nde restorasyona(221)başlayamazlardı, buna cesaret edemezlerdi; karşılarında sosyalizmi fiilen yaşayan bir toplum vardı. SBKP yönetiminde kısa süren iç mücadelenin darbeler, komplolar ve tasfiyeler sonucu revizyonistler lehine sonuçlanmasına paralel olarak, benzeri entrikalar öteki partilere de uygulandı. Kruşçev ve avanesi sosyalizmle hesaplaşma mücadelesinde Doğu Avrupa ülkelerini deneme tahtası olarak kullandı, kardeş partileri kendi kirli emellerine suç ortağına dönüştürdü. SSCB ve SBKP prestijini kendine maske ederek başarıya ulaşabildi.