Мөһсүн Гәраәти: Намазын сирләриндән ишарты

TƏŞƏHHÜD

Təşəhhüd namazda vacib əməllərdəndir. Hər iki rəkətdən sonra (məğrib namazında üçüncü rəkətdən sonra) oturub təşəhhüd demək lazımdır. Təşəhhüd zamanı Allahın təkliyinə, Peyğəmbərin (s) risalətinə şəhadət verilir və salavat çəkilir.

Təşəhhüd halında dizlər üstə oturulmalı, sağ ayağın üstü sol ayağın içinə yapışmalıdır. Ağırlığın sol tərəfə salınması daha yaxşıdır.

Qur’an terminologiyasında sağ haqq, sol isə batil simvoludur. Əmirəl-mö’minin (ə) “nə üçün sağ ayaq sol ayağın üzərinə qoyulmalıdır” sualını cavablandırarkən bu əmələ belə izah verir: “İlahi, batili məhv et, haqqı dirçəlt.”¹

Təşəhhüd namazın əvvəlində azan və iqamədə deyilən şüar və şəhadəti təkrarlamaqdır. Bu əvvəldə qeyd etdiyimiz doğru yol xəttini yada salmaq üçündür.²

Təşəhhüddə Allahın təkliyinə şəhadət Peyğəmbərin (s) risalətinə şəhadətlə yanaşıdır. Bu tövhid və bəndəliklə nübüvvət və rəhbərliyin bir-birinə bağlı olmasını göstərir.

Həmd surəsində cəm şəkildə bəndəlik nümayiş olunur və kömək dilənir. Təşəhhüddə isə tək halda şəhadət verilir. Sanki hər kəs öz dərin e’tiqad və agahlığı ilə şəhadət verib Allah və Onun rəsulu (s) ilə bey’ətini təzələməlidir.

Həzrət Məhəmmədin (s) bəndəlik və risalətinə şəhadətdə onun uca məqamı gizlənmişdir. Çünki Allah onun risalətinə şəhadəti tövhidlə yanaşı qərar vermişdir. Eyni zamanda bu şəhadət namaz qılanın ilahi rəhbərlik xətti ilə bağlılığını çatdırır və qədirdanlığı ifadə edir. Bu şəhadət vasitəsi ilə həm də bəndəliyin peyğəmbərlikdən (öncə “əbduhu”, sonra “rəsuluhu”) müqəddəm olduğu önə çəkilir. Peyğəmbərin (s) bəndəliyi onun risalət rəmzidir. Çünki o həqiqi Allah bəndəsi olub peyğəmbərlik məqamına seçilmişdir.

Təşəhhüdün digər bir cümləsi salavatdır. Peyğəmbər (s) və onun ailəsinə salam göndərmək İslamın, xüsusi ilə də şiəliyin şüarıdır. Salavatsız namaz naqisdir. Amma sünnə əhli təşəhhüddə bu cümləni oxumur. Bununla belə sünni rəhbərlərindən olan imam Şafeyi bir şe’rdə belə deyir: “Ey Peyğəmbər (s) ailəsi! Sizə məhəbbət bizə vacibdir. Allah bunu Qur’anda nazil etmişdir. Sizə salavatsız namazın namaz olmaması böyük əzəmət sahibi olmağınızın sübutu üçün yetər.”¹ Peyğəmbər (s) və onun ailəsinə göndərilən salavat haqqında sünnə əhlinin təfsir, fiqh və hədis kitablarında çoxsaylı hədislər nəql olunmuşdur. “Səhihi-Buxari”də nəql olunur ki, Peyğəmbərdən (s) soruşuldu: “Biz hansı şəkildə salavat göndərək?” Həzrət (s) buyurdu: “Deyin ki, “Əllahummə səlli əla Muhəmmədin və əla ali Muhəmməd.”²

Təəssüf ki, bu hədisi nəql edərkən “ali-Muhəmməd” kəlməsini yazmamışdır!

Digər hədislərdə də “ali-Muhəmməd” kəlməsi peyğəmbərin adı ilə yanaşı gəlmişdir.³ Hədislərdə Həzrət Məhəmmədə (s) salavat göndərən zaman onun Əhli-beytini (ə) yaddan çıxaranlar pislənilmişdir.⁴

Peyğəmbərin (s) Əhli-beytinə (ə) salam göndərənlər alqışlanmış və onların Peyğəmbərə (s) yaxınlaşıb, şəfaət mükafatına çatacaqları bəyan olunmuşdur.⁵

Rəvayətdə deyilir: İmam Baqir (ə) Kə’bəyə sarılıb yalnız Peyğəmbərə (s) salavat göndərən (Əhli-beyti yaddan çıxaran) şəxsə buyurur: Bu, bizə zülmdür.⁶ Başqa bir rəvayətdə belə bir salavatın naqis olduğu bəyan olunur.⁷

Hər halda salavat zamanı Peyğəmbər (s) ailəsini yad etmək qədirdanlıqdır və həzrətin (s) öz tövsiyəsinə əməldir.⁸

Hədislərə əsasən Həzrət Məhəmməd (s) və onun ailəsinə salavat qiyamət yolunu işıqlandıran nura çevrilir. Bizim salamlarımız Peyğəmbərə çatır və o cavab verir. Salavat günahların kəffarəsi və paklanma səbəbidir.¹

Başqa bir hədisdə deyilir: “Birlikdə və uca səslə salavat göndərin ki, aranızdakı riya məhv olsun.”²

Allahın rəsulu (s) buyurub: “Mənə salavat göndərmək duaların qəbul olması, Allahın razılığı, paklıq və əməllərin inkişaf səbəbidir.”³ Rəvayətdə göstərilir ki, hər kəs Peyğəmbərə (s) salavat göndərsə, Allah və məlaikələr ona salavat göndərər. Bu şəxs qiyamət günü peyğəmbərə (s) ən yaxın şəxslərdən olar.⁴

Namazın təşəhhüdündə salavatın çəkilməsi onun əhəmiyyətini göstərir. Salavatın bir belə mükafatı olduğunu bildik. İndi isə biz də bu mükafata çatmaq üçün təkrar edirik:

Əllahummə səlli əla Muhəmməd və ali Muhəmməd.

Salam

Təşəhhüddən sonra namazın sonunda üç salam var.

İlk salam Allahın rəsuluna (s), ikinci salam özümüzə və Allahın saleh bəndələrinə, üçüncü salam isə bütün mələklərə, mö’minlərə və sair mövcudlara ünvanlanmışdır.

Salam salamatlıq, xeyir və bərəkət istəyidir. “Salam” Allahın adlarından biridir.⁵ Yə’ni Allah bizə xeyir, lütf və bərəkət verir.⁶

Namazda Peyğəmbərə (s) göndərilən salam ilahi bərəkət və rəhmətlə yanaşıdır. Bu salamın ən gözəl formasıdır.

“Əssəlamu ələykə əyyuhən-nəbiyyu və rəhmətullahi və bərəkatuh.”

Bizi hidayət etdiyi, Allahı tanıtdırdığı, Ona yaxınlaşdırdığı üçün qədirdanlıq olaraq Peyğəmbərə (s) salam göndəririk.

Namaz qılan şəxs namaz zamanı bütün mö’minlərə, saleh bəndələrə və özünə salam verməklə tənha qalmadığını, böyük İslam ümmətindən olduğunu, yerin istənilən bir yerində mö’minlərlə yaxınlığını hiss edir.