Mövcud hidrometeoroloji məlumat toplularının ilkin təhlillərinin nəticələrini təfərrüatlı şəkildə əks etdirən texniki hesabat

Qəbələ 1936-cı ildən 1950-ci ilə qədər illər üzrə yağıntının ən çox miqdarı 1939-cu ildə 1140mm, soyuq dövr üçün (XI-III) yağıntının ən çox göstəricisi 385mm 1948-ci ildə, isti dövr üçün (IV-X) isə 1944-cü ildə 766mm olmuşdur. 1951-ci ildən 1965-ci ilə qədər illər üzrə temperaturun ən böyük qiyməti 1962-ci ildə 12.3⁰C, ən minimal isə -5.2⁰ C 1964-cü ilin yanvar ayında olmuşdur. 1951-65-ci illər ərzində şimal, şimal-şərq, şərq, cənub-şərq, cənub, cənub-qərb, cənub-qərb küləklərinin olan sayı 1943-cü ilin may ayında olmuşdur. Bu dövrdə güclü küləklərin sayı 1965-ci ildə 10 dəfə olmuşdur.

1961-1965-ci illər. Qəbələ məntəqəsində havanın maksimal temperaturu bu dövr üçün avqust 1962-ci ildə (26.7⁰C ), minimal isə yanvar ayında 1964-cü ildə (-5.2⁰C) müşahidə edilmisdir. Yaz və yay fəslindəki temperatur normadan 2 dəfə cox olmusdur. Maksimal yağıntı iyul 1963-cü ildə (98 mm) olmuşdur. Bu illər ərzində bütün fəsllərdə yağıntının normaya nisbətən artımı müşahidə edilir.

1966-1970-ci illər. Bu dövrdə maksimal temperatur (24.8⁰C) 1966-cı ilin iyulunda, minimal isə (-3.7^oC) 1969-cu ilin yanvar ayında olmusdur. Yaz və yay temperaturu normadan 2 dəfə cox olmusdur. Maksimal yağınti (64.9mm) 1966-ci ilin iyununda, minimal isə 1969-ci ilin mart ayında müşahidə edilmisdir.

1971-1975-ci illər. Maksimal (25.4⁰C) 1975-ci ilin iyulunda, minimal isə (-5.5⁰C) 1972-ci ilin yanvar ayında müşahidə edilmişdir. Yaz və yay fəslində temperatur normadan çox olmusdur. Maksimal yağıntı (100.9mm)1972-ci ilin iyulunda, minimal (3.0mm) 1974-cü ilin mart ayında olmuşdur. Bütün fəsillərdə yağıntılar normadan az olmuşdur.

1976-1980-ci illər. Maksimal (24.8⁰C) 1980-cı ilin iyulunda, minimal (-4.7⁰C) 1977-ci ilin yanvarında müşahidə olunmuşdur. Yaz və yay fəslində temperatur normadan çox olmuşdur. 1978-ci ilin iyun ayında maksimal (68.9mm), 1978-cı ilin mart ayında minimal (2.2mm) yagıntı müşahidə olunmusdur. Qışda, yazda yağıntı normadan çox və yayda, payızda isə az olmuşdur.

1981-1985-ci illər. Maksimal (28.3⁰C)1982-ci ilin iyulunda, minimal (-3.1⁰C) 1984-ci ilin fevral ayında olmuşdur. Fəsillər üzrə vəziyyət əvvəlki dövrdəki kimidir. Qış və payızda yağıntı azalır, yaz, yay fəslində artır. Maksimal (63.9mm) 1982-ci ilin iyununda, minimal (6.8mm) 1983-ci ilin yanvar ayında olmuşdur.

1986-1990-ci illər. Temperatur yaz, yay fəslində normadan çox, qalan iki fəsildə az olmuşdur. Maksimal (23.1⁰C) 1987-cu ilin iyulunda, minimal isə (-1.8⁰C) 1989-cu ilin fevralında müsahidə edilmişdir. Orta maksimal yağıntı (54.9 mm) may 1986-cı ildə, minimal (24mm) fevral 1988-cu ildə müşahidə edilmişdir. Qış, yaz fəslində normadan çox, yay, payızda az olmuşdur.

1991-1995-ci illər. Maksimal temperatur (26.5⁰C) 1995-ci ilin iyul, minimal isə

(-8.4⁰C) 1993-cü ilin fevralında muşahidə edilmişdir. Maksimal yağıntı (62.4mm) 1993-ci ilin sentyabrında, minimal yağıntı 1994-cü ilin yanvar ayında olmuşdur. Fəsillər üzrə temperaturun və yağıntınin normadan olan vəziyyəti əvvəlki dövrdəki kimidir.

1996-2000-ci illər. Maksimal temperatur (31.5⁰C) 2000-ci ilin avqustunda, minimal isə (-6.8⁰C) 1997-ci ilin dekabrında muşahidə edilmişdir. Maksimal yağıntı (106.5mm) iyul ayında olmuşdur.

2001-2009-cu illər. Maksimal temperatur (24.9⁰C) 2009-cu ilin iyulunda, minimal temperatur (-2.6⁰C) 2008-ci ilin yanvarında, maksimal yağıntılar isə (156.4mm) 2007-ci ilin aprel ayında olmuşdur.

Baxılan illərin (1961-2009) məlimatlarının ilkin təhlilində Qəbələ stansiyasında küləyin istiqamətlərinin və küləksiz günlərin (şələkətin) aylar üzrə təkrarlanmasının orta çoxillik qiymətləri (%) təhlil edilmişdir. Külək məlumatlarının təhlili nəticəsində fevral-may ayları istisna olmaqla, şimal küləklərinin təkrarlanması 27.6-32.8% intervalında olmuşdur. Bütün il boyu şimal-şərq küləklərinin təkrarlanması 5.2-9.1%, şərq küləklərinin təkrarlanması 10.6-15.4%, cənub-şərq küləklərinin təkrarlanması 4.9-8.1% cənub-qərb və qərb küləklərinin təkrarlanması 7.3-14.9%, şimal-şərq küləklərinin təkrarlanması isə 2.3-2.7% olmuşdur. İl ərzində cənub küləklərinin ən az təkrarlanması qış aylarında (18.9-21.5%), ən çox isə yaz aylarında (26.6-29.3%) müşahidə olunmuşdur. Bu ərazidə şələkətli hava ilin soyuq dövründə üstünlük təşkil etmiş və 26.8-28.6% arasında dəyişmişdir.

Cədvəl 7

Qəbələ məntəqəsi üzrə temperaturun dəyişməsi (⁰ C)

Dövrlər	Qış	Yaz	Yay	Payız	Illik
	XII-II	III-V	VI-VIII	IX-XI
1961-1990	0,8	10	21,5	12,1	11,1
1991-2011	1,61	10,7	22,9	13	12
Fərqi	0,81	0,7	1,4	0,9	0,9

Şəkil 3. Qəbələ məntəqəsi üzrə temperaturun dəyişməsi (⁰ C)

Cədvəl 8

Qəbələ məntəqəsi üzrə yağıntıların miqdarının dəyişməsi (mm)

Dövrlər	Qış	Yaz	Yay	Payız	Illik
	XII-II	III-V	VI-VIII	IX-XI
1961-1990	160	313	256	271	1000
1991-2011	133	295	223	300	950
Fərqi	-27	-18	-33	29	-50

Şəkil 4. Qəbələ məntəqəsi üzrə yağıntıların miqdarının dəyişməsi (mm)

Şəki
Şəki (Nuxa) stansiyasında orta aylıq və illik temperaturun və müxtəlif temperatur tarixlərinin olması 1915-1917, 1925-1935-ci illər üzrə, 1915-1917, 1925-1935-ci illərdə orta minimal temperatur, 1915-1917, 1925-1945-ci illər üçün maksimal temperaturun qiymətləri verilmişdir. 1936-1939, 1941-43-cü illər ərzində küləyin istiqaməti, orta aylıq və illik yağıntının miqdarı üzərində müşahidə 1891-1895, 1897-1898, 1901, 1913-1917, 1925-1935-ci illərdə, müxtəlif qiymətli yağıntı günləri üçün1891-1895, 1897-1898, 1901, 1913-1917, 1925-1944-ci illər üzrə, ongünlüklər üçün isə qar örtüyünün hündürlüyü 1914-1916, 1927, 1934, 1939-cu illərə görə qiymətləri verilmişdir. 1936-cı ildən 1950-ci ilə qədər illər üzrə yağıntının ən çox miqdarı 1940-cı ildə 872mm, soyuq dövr üçün (XI-III) yağıntının ən çox göstəricisi 330mm 1940-cı ildə, isti dövr üçün (IV-X) isə 1944-cü ildə 703mm olmuşdur. 1951-ci ildən 1965-ci ilə qədər illər üzrə temperaturun ən böyük qiyməti 1962-ci ildə 13.1⁰C, ən minimal isə -2,7⁰ C 1964-cü ilin yanvar ayında olmuşdur. 1951-65-ci illər ərzində şimal, şimal-şərq, şərq, cənub-şərq, cənub, cənub-qərb, cənub-qərb küləklərinin ən çox təkrarlanması 1952-ci ilin mart və 1954-cü ilin oktyabr ayında olmuşdur.

1961-1965-ci illər. Şəki məntəqəsində havanın maksimal temperaturu bu dövr üçün iyul 1962-ci ildə (26.3⁰C), minimal isə yanvar ayında 1964-cü ildə (-2.9⁰C) müşahidə edilmisdir. Yaz və yay fəslindəki temperatur normadan 2 dəfə cox olmusdur. Orta maksimal yağıntı iyul 1963-cü ildə (68.2 mm) olmuşdur. Bu illər ərzində bütün fəsllərdə yağıntının normaya nisbətən artımı müşahidə edilir.

1966-1970-ci illər. Bu dövrdə maksimal temperatur (25.8⁰C) 1966-cı ilin iyulunda, minimal isə (-3.6^oC) 1969-cu ilin fevral ayında olmusdur. Yaz və yay temperaturu normadan 2 dəfə cox olmusdur. Orta maksimal yağınti (50.9mm) 1968-ci ilin iyul, minimal isə 1969-ci ilin mart ayında müşahidə edilmisdir.

1971-1975-ci illər. Maksimal (26.8⁰C) 1975-ci ilin iyulunda, minimal isə (-4.7⁰C) 1972-ci ilin yanvar ayında müşahidə edilmişdir. Yaz və yay fəslində temperatur normadan çox olmusdur. Orta maksimal yağıntı (47.9mm)1972-ci ilin iyulunda, minimal (2.0mm) 1973-cü ilin mart ayında olmuşdur. Bütün fəsillərdə yağıntılar normadan az olmuşdur.

1976-1980-ci illər. Maksimal (25.9⁰C) 1980-cı ilin iyulunda, minimal (-3.9⁰C) 1977-ci ilin yanvarında müşahidə olunmuşdur. Yaz və yay fəslində temperatur normadan çox olmuşdur. 1977-ci ilin iyul ayında maksimal (48.2mm), 1978-cı ilin mart ayında minimal (2.2mm) yagıntı müşahidə olunmusdur. Qışda, yazda yağıntı normadan çox və yayda, payızda isə az olmuşdur.

1981-1985-ci illər. Maksimal temperatur (26.1⁰C)1984-cü ilin iyulunda, minimal (-2.9⁰C) 1984-ci ilin fevral ayında olmuşdur. Fəsillər üzrə vəziyyət əvvəlki dövrdəki kimidir. Qış və payızda yağıntı azalır, yaz, yay fəslində artır. Orta maksimal (33.9mm) 1982-ci ilin iyulunda, minimal (3.1mm) 1982-ci ilin yanvar ayında olmuşdur.

1986-1990-ci illər. Temperatur yaz, yay fəslində normadan çox, qalan iki fəsildə az olmuşdur. Maksimal (26.8⁰C) 1989-cu ilin iyulunda, minimal isə (-0.1⁰C) 1990-cu ilin fevralında müsahidə edilmişdir. Orta maksimal yağıntı (36.9 mm) may 1988-cı ildə, minimal (14mm) fevral 1987-ci ildə müşahidə edilmişdir. Qış, yaz fəslində normadan çox, yay, payızda az olmuşdur.

1991-1995-ci illər. Maksimal temperatur (28.2⁰C) 1995-ci ilin avqustunda, minimal isə (-8.3⁰C) 1993-cü ilin fevralında muşahidə edilmişdir. Maksimal yağıntı (58mm) 1993-cü ilin avqustunda, minimal yağıntı 1994-cü ilin yanvar ayında olmuşdur. Fəsillər üzrə temperaturun və yağıntınin normadan olan vəziyyəti əvvəlki dövrdəki kimidir.

1996-2000-ci illər. Maksimal temperatur (31.8⁰C) 2000-ci ilin avqustunda, minimal isə (-6.3⁰C) 1997-ci ilin dekabrında muşahidə edilmişdir. Maksimal yağıntı (106.5mm) iyun ayında olmuşdur.

2001-2009-cu illər. Maksimal temperatur (30.6⁰C) 2004-cü ilin avqustunda, minimal temperatur (-3.4⁰C) 2004-cü ilin dekabrında, maksimal yağıntılar isə (58.4mm) 2004-cü ilin aprel ayında olmuşdur.

Baxılan illər ərzində Şəki stansiyasında küləyin orta sürəti 1.2-2.1m/san aralığında olmuşdur. Baxılan illərin (1961-2009) məlimatlarının ilkin təhlilində Şəki stansiyasında küləyin istiqamətlərinin və küləksiz günlərin (şələkətin) aylar üzrə təkrarlanmasının orta çoxillik qiymətləri (%) təhlil edilmişdir. Külək məlumatlarının təhlili nəticəsində fevral-may ayları istisna olmaqla, şimal küləklərinin təkrarlanması 23.6-30.8% intervalında olmuşdur. Bütün il boyu şimal-şərq küləklərinin təkrarlanması 3.2-8.1%, şərq küləklərinin təkrarlanması 9.6-13.4%, cənub-şərq küləklərinin təkrarlanması 5.1-10.1% cənub-qərb və qərb küləklərinin təkrarlanması 7.0-13.9%, şimal-şərq küləklərinin təkrarlanması isə 2.0-2.3% olmuşdur. İl ərzində cənub küləklərinin ən az təkrarlanması qış aylarında (16.9-20.3%), ən çox isə yaz aylarında (25.5-27.7%) müşahidə olunmuşdur. Bu ərazidə şələkətli hava ilin soyuq dövründə üstünlük təşkil etmiş və 25.4-24.3% arasında dəyişmişdir.

Cədvəl 9

Şəki məntəqəsi üzrə temperaturun dəyişməsi (⁰ C)

Dövrlər	Qış	Yaz	Yay	Payız	Illik
	XII-II	III-V	VI-VIII	IX-XI
1961-1990	2,2	11,1	22,4	12,9	12,2
1991-2011	2,8	11,5	23,5	13,7	12,8
Fərqi	0,6	0,4	1,1	0,8	0,6

Şəkil 5. Şəki məntəqəsi üzrə temperaturun dəyişməsi (⁰ C)

Cədvəl 10

Şəki məntəqəsi üzrə yağıntıların miqdarının dəyişməsi (mm)

Dövrlər	Qış	Yaz	Yay	Payız	Illik
	XII-II	III-V	VI-VIII	IX-XI
1961-1990	33,5	74,1	67,3	59,5	812
1991-2011	34,9	79,5	71,5	67,1	819
Fərqi	1,4	5,4	4,2	7,6	7

Şəkil 6. Şəki məntəqəsi üzrə yağıntıların miqdarının dəyişməsi (mm)

Zaqatala
Zaqatala stansiyasında orta aylıq və illik temperaturun və müxtəlif temperatur tarixlərinin olması 1899-1906, 1913-1917, 1925-1940-ci illər üzrə, 1899-1906, 1913-1917, 1925-1935-ci illərdə müxtəlif aralıqda olan temperaturlu günlərin sayı, 1899-1906, 1913-1917, 1926-ci illərdə orta minimal temperatur, 1899-1906, 1913-1917, 1925-1945-ci illər üçün maksimal temperaturun qiymətləri verilmişdir. 1937-1943-cü illər ərzində küləyin istiqaməti, orta aylıq və illik yağıntının miqdarı üzərində müşahidə 1891-1892, 1899-1906, 1971-1917, 1925-1935-ci, müxtəlif qiymətli yağıntı günləri üçün 1899-1906, 1913-1917, 1925-1935-ci illər üzrə, ongünlüklər üçün isə qar örtüyünün hündürlüyü 1913-1915, 1927-1939-cu illərə görə qiymətləri verilmişdir. 1936-cı ildən 1950-ci ilə qədər illər üzrə yağıntının ən çox miqdarı 1943-cü ildə 1172mm, soyuq dövr üçün (XI-III) yağıntının ən çox göstəricisi 365mm 1940-cu ildə, isti dövr üçün (IV-X) isə 1946-cı ildə 395mm olmuşdur. 1951-ci ildən 1965-ci ilə qədər illər üzrə temperaturun ən böyük qiyməti 1955-ci ildə 13.4⁰C, ən minimal isə -2,3⁰ C 1964-cü ilin yanvar ayında olmuşdur. 1951-1965-ci illər dövründə güclü küləklərin sayı 1958 və 1963-cü illərdə 20 dəfə olmuşdur.

1961-1965-ci illər. Zaqatala məntəqəsində havanın maksimal temperaturu bu dövr üçün iyul 1962-ci ildə (26.9⁰C), minimal isə yanvar ayında 1964-cü ildə (-2.6⁰C) müşahidə edilmisdir. Yaz və yay fəslindəki temperatur normadan 2 dəfə cox olmusdur. Orta maksimal yağıntı iyul 1963-cü ildə (43.2 mm) olmuşdur. Bu illər ərzində bütün fəsllərdə yağıntının normaya nisbətən artımı müşahidə edilir.

1966-1970-ci illər. Bu dövrdə maksimal temperatur (26.9⁰C) 1966-cı ilin avqustunda, minimal isə (-2.5^oC) 1964-cu ilin yanvar ayında olmusdur. Yaz və yay temperaturu normadan 2 dəfə cox olmusdur. Orta maksimal yağınti (58.9mm) 1969-cu ilin iyun, minimal isə 1970-ci ilin mart ayında müşahidə edilmisdir.

1971-1975-ci illər. Maksimal (26.9⁰C) 1971-ci ilin iyulunda, minimal isə (-4.6⁰C) 1972-ci ilin yanvar ayında müşahidə edilmişdir. Yaz və yay fəslində temperatur normadan çox olmusdur. Orta maksimal yağıntı (57.9mm)1972-ci ilin iyulunda, minimal (1.6mm) 1974-cü ilin mart ayında olmuşdur. Bütün fəsillərdə yağıntılar normadan az olmuşdur.

1976-1980-ci illər. Maksimal (25.9⁰C) 1976-cı ilin iyulunda, minimal (-3.2⁰C) 1977-ci ilin yanvarında müşahidə olunmuşdur. Yaz və yay fəslində temperatur normadan çox olmuşdur. 1977-ci ilin iyul ayında maksimal (68.2mm), 1979-cu ilin mart ayında minimal (4.2mm) yagıntı müşahidə olunmusdur. Qışda, yazda yağıntı normadan çox və yayda, payızda isə az olmuşdur.

1981-1985-ci illər. Maksimal temperatur (25.1⁰C)1984-cü ilin iyulunda, minimal (-1.8⁰C) 1984-ci ilin fevral ayında olmuşdur. Fəsillər üzrə vəziyyət əvvəlki dövrdəki kimidir. Qış və payızda yağıntı azalır, yaz, yay fəslində artır. Orta maksimal (43.6mm) 1981-ci ilin dekabrıda, minimal (2.8mm) 1984-ci ilin yanvar ayında olmuşdur.

1986-1990-ci illər. Temperatur yaz, yay fəslində normadan çox, qalan iki fəsildə az olmuşdur. Maksimal (25.6⁰C) 1989-cu ilin iyulunda, minimal isə (-0.1⁰C) 1990-cu ilin fevralında müsahidə edilmişdir. Orta maksimal yağıntı (56.9 mm) iyun 1986-cı ildə, minimal (11.1mm) fevral 1988-ci ildə müşahidə edilmişdir. Qış, yaz fəslində normadan çox, yay, payızda az olmuşdur.

1991-1995-ci illər. Maksimal temperatur (28.6⁰C) 1995-ci ilin avqustunda, minimal isə (-7.2⁰C) 1993-cü ilin fevralında muşahidə edilmişdir. Maksimal yağıntı (86mm) 1994-cü ilin may, minimal yağıntı 1992-ci ilin yanvar ayında olmuşdur. Fəsillər üzrə temperaturun və yağıntınin normadan olan vəziyyəti əvvəlki dövrdəki kimidir.

1996-2000-ci illər. Maksimal temperatur (32.3⁰C) 2000-ci ilin avqustunda, minimal isə (-4.8⁰C) 1997-ci ilin dekabrında muşahidə edilmişdir. Maksimal yağıntı (105.6mm) 1997-ci ilin dekabr ayında olmuşdur.

2001-2009-cu illər. Maksimal temperatur (30.1⁰C) 2006-cı ilin iyul ayında, minimal temperatur (-7.7⁰C) 2002-cü ilin dekabrında, maksimal yağıntılar isə (73.2mm) 2004-cü ilin sentyabr ayında olmuşdur.

Baxılan illər ərzində Zaqatala stansiyasında küləyin orta sürəti 1.3-1.9m/san aralığında olmuşdur. Baxılan illərin (1961-2009) məlimatlarının ilkin təhlilində Zaqatala stansiyasında küləyin istiqamətlərinin və küləksiz günlərin (şələkətin) aylar üzrə təkrarlanmasının orta çoxillik qiymətləri (%) təhlil edilmişdir. Külək məlumatlarının təhlili nəticəsində cənub küləklərinin ən az təkrarlanması qış aylarında, ən çox isə yaz aylarında müşahidə olunmuşdur. Bu ərazidə də şələkətli hava ilin soyuq dövründə üstünlük təşkil etmişdir.

Cədvəl 11

Zaqatala məntəqəsi üzrə temperaturun dəyişməsi (⁰ C)

Dövrlər	Qış	Yaz	Yay	Payız	Illik
	XII-II	III-V	VI-VIII	IX-XI
1961-1990	2,6	11,9	23	13,9	12,9
1991-2011	3,4	12,4	24	14,3	13,6
Fərqi	0,8	0,5	1	0,4	0,7

Şəkil 7. Zaqatala məntəqəsi üzrə temperaturun dəyişməsi (⁰ C)

Cədvəl 12

Zaqatala məntəqəsi üzrə yağıntıların miqdarının dəyişməsi (mm)

Dövrlər	Qış	Yaz	Yay	Payız	Illik
	XII-II	III-V	VI-VIII	IX-XI
1961-1990	123	300	280	255	959
1991-2011	118	313	293	254	966
Fərqi	-4,2	4,2	4,5	-0,4	0,7

Şəkil 8. Şəki məntəqəsi üzrə yağıntıların miqdarının dəyişməsi (mm)

Oğuz