Mowzuk; giriş. Dersiň maksady, wezipesi we onda öwrenilýÄn meseleler

FONETIK WE ORFOGRAFIK DERÑEWLER GEÇIRMEK.
FONETIK DERŇEW
doly fonetik derñew
doly däl fonetik derñew
Doly däl fonetik derñewde geçilýän tema laýyklykda fonetika mahsus düzgünler bölekleýin derñelýär
Doly fonetik derñewde Sözdäki çekimli we çekimsiz fonemalara, olaryñ añladylyşyna häsiýetnama bermek Sözdäki bogunlara häsiýetnama bermek, bogunlaryñ tiplerini, görnüşlerini, bogun galyplaryny anyklamak, bogundaky sesleri ýüze çykarmak we ş.m
Kombinator üýtgeşme—koartikulýasiýa netijesinde, ýagny sesleriñ bilelikdäki artikulýasiýasy, özara biri-birine täsiri netijesinde ýüze çykýan ses üýtgeşmeleri. Muña degişli metateza, assimilýasiýa we ş.m. degişli.
Pozision ses üýtgeşmeleri—sesiñ sözdäki belli bir orny bilen, ýagny söz başynda, ortasynda, ahyrynda açyk ýa-da ýapyk bogunda, basym astynda gelip bilmek-bilmezlik ýagdaýy bilen baglylykda ýüze çykýan ses üýtgemesi. Muña proteza, ysgynsyzlanma, we ş.m. Degişlidir
Orfografiýa grek diliniñ orfhographia sözünden bolup, orfhos—dogry we grapho—ýazýaryn diýmegi añladýar
Sözüñ orfografik derñewi
1.Barlanýan sözi göçürmek
3.Sözdäki orfogrammanyñ ýerini bellemek;
4.Orfogrammany atlandyrmak we dürs ýazylyşynyñ şertlerini (dilden ýa-da ýazmaça) düşündirmek
2.Taşlanylan harplary goýup ýa-da ýaýlary aýryp görkezmek
5.Barlanýan sözi görkezip, ondaky bellenilen orfogramma arkaly başga sözleri mysal getirmek
Köwşüni geýdi-de ýoluna dowam etdi.
1)Barlanýan söz; köwüş; köwüş+ini=köwşüni
2)köw(ü)şüni→köwşüni
3)Bu sözdäki ü sesiniñ düşürilip ýazylyşynyñ ýagdaýyny, ornuny şeýle görkezmek bolar: köw_şüni;
LEKSIK, ETIMOLOGIK, SEMANTIK DERÑEWLER GEÇIRMEK.
Leksik derñewde sözi öz ýerinde dürs ulanmaklyk, ýagny sözlük düzümdäki sözleriñ ulanylyş geriminiñ derejesi, sözüñ many aýratynlygy, gelip çykyşy; umuman, leksik kadalar nazara alynýar
1.Sözleri döreýiş çeşmesi nukdaýnazardan derñew etmek (muña başgaça sözleriñ etimologik derñewi hem diýilýär);
3.Sözleri ulanylyş gerimi taýyndan derñew etmek;
4. Sözleri ulanylyş ýygylygy taýyndan derñew etmek;
2.Sözleri many gatnaşygyna görä derñew etmek (muña başgaça sözleriñ semantic derñewi hem diýilýär);
5. Sözleri stillere gatnaşygy we emosional-ekspressiw öwüşginliligi taýdan derñew etmek;
1.Öz sözümizdigini ýa-da özleşdirilen sözdügini, ýa bolmasa halkara sözdügini anyklamak, ýagny sözüñ daşky resursyñ ýa-da içki resursyñ sözüdigini kesgitlemek;
3.Daşky resursyñ sözleriniñ göni ýa-da gytak geçişindäki manysyny anyklamak;
5. Daşky resursyñ sözleriniñ içki resursyñ sözlerine gatnaşygyny ýüze çykarmak, ýagny olaryñ edebi dilde añladylyşyny görkezmek
4. Sözüñ başdaky hakyky manysyndan daşgary goşmaça mana geçişini aýdyñlaşdyrmak
2.Eger başga dilden geçen söz bolsa, onuñ göni ýa-da gytaklaýyn geçişini seljermek;