1 GÜMRÜk sorunlari

d) Ukrayna’daki Güvenlik Krizi
Ukrayna’da yaşanan gelişmeler ve buna bağlı olarak bölgede yaşanan karışıklıklar, gerek Ukrayna’nın Moldova’nın en önemli ticari ortaklarından biri olması, gerekse de Moldova’nın güvenliği ve toprak bütünlüğüne yönelik tehdit algısının iş dünyası ve yatırımcılar nezdinde yarattığı belirsizlik nedeniyle Moldova ekonomisini olumsuz olarak etkilemektedir.
Ukrayna’da yaşanan gelişmelere paralel olarak 2014 yılında ülke ekonomisi % 8,2 oranında küçülmüş, Grivna ise ABD Doları karşısında yaklaşık % 50 değer kaybetmiştir. Buna bağlı olarak, Moldova’nın Ukrayna’ya ihracatı 2014 yılında 2013 yılına kıyasla % 22,2 oranında azalmıştır.
Diğer taraftan, Ukrayna krizi ile bölgedeki artan istikrarsızlık, başta yabancı yatırımcılar olmak üzere Moldova iş dünyasını tedirgin etmektedir. Yabancı yatırımcılar için en önemli yatırım yapma kriteri olan ekonomik ve politik istikrarı tehdit eden bu durum, Moldova ekonomisi ve AB ile olan ilişkilerdeki iyileşmenin yeni yatırımların önünü açmasında en büyük engel durumundadır. Ukrayna krizi ve iç ve dış ekonomik durumun yarattığı belirsizliğin de etkisiyle, 2014 yılının ilk 6 ayında Moldova’ya yönelik doğrudan yabancı yatırımlar azalmış ve 2013 yılı sonunda 3.6 milyar ABD Dolar düzeyinde olan yabancı sermaye stoku ilk 6 ay içinde 85 milyon ABD Doları azalmıştır.
e) AB Tarafından Moldova Vatandaşlarına Uygulanan Vizelerin Kaldırılması
AB tarafından 28 Nisan 2014 tarihi itibarıyla Moldova vatandaşlarına uygulanan vizelerin kaldırılması ile biyometrik pasaporta sahip Moldova vatandaşlarına AB’de ve Schengen Alanı’nda 6 ay içinde 90 gün süreyle vizeye ihtiyaç duymaksızın seyahat hakkı tanınmıştır. Söz konusu vize muafiyeti uygulaması, Moldova'nın ev ödevini başarılı şekilde yaptığını ifade eden ve yakın gelecekte ülkede yeni reformları tetikleyecek nitelikte olan bir karar olduğu, dolayısıyla Moldova’nın AB’ye entegrasyonu ile birlikte ekonomik gelişiminde dolaylı yoldan etkili olacağı düşünülmektedir.
f) Romanya ile Moldova Arasında Doğalgaz Boru Hattı İnşasının Tamamlanması
Doğalgaz ihtiyacında hâlihazırda tamamen Rusya’ya bağımlı olan Moldova, söz konusu bağımlılığını kırabilmek adına 2013 yılı Ağustos ayında Romanya’nın Iasi şehri ile Moldova’nın Ungheni şehirleri arasında yer alan doğalgaz boru hattı inşasını başlatmış olup, söz konusu boru hattı 2014 yılı Ağustos ayında tamamlanmıştır. Söz konusu hattın yıllık kapasitesi 2 milyar metreküp düzeyinde olup, yıllık 2,2 milyar metreküp düzeyinde doğalgaz ihtiyacı bulunan Moldova’nın (Transdinyester bölgesi hariç 1.5 milyar metreküp) Rusya’ya bağımlılığını azaltmak için önemli bir potansiyel taşımaktadır.
Önümüzdeki dönemde, söz konusu hattın Kişinev’e kadar uzatılması için AB tarafından 10 milyon Avroluk bir kaynak ayrılmış olup, söz konusu hattın tamamlanması ve enerji dağıtımında sağlanacak liberalleşme sonrasında, Moldova’nın doğalgazda Rusya’ya olan bağımlılığını azaltması ve daha uygun fiyatlarda doğalgaz ithal etmesi mümkün olabilecektir.
g) Bankacılık Alanındaki Belirsizlikler
Moldova Merkez Bankası, 29 Kasım 2014’de, Moldova’nın en büyük üçüncü bankası olan Banca de Economii a Moldovei (BEM) ile Banca Sociala’yı, 30 Aralık 2014 tarihinde de yaklaşık % 10 pazar payı bulunan Unibank’ı, söz konusu bankalar tarafından yapılan kaynak transferleri sonrası bankaların yaşadığı likidite sıkıntısı ve bu durumun ileride Moldova ekonomisi için önemli ölçüde sıkıntı yaratabileceği düşüncesiyle kontrolü altına almıştır. Söz konusu bankalar tarafından yapılan transferler yaklaşık 0,9 milyar Avro düzeyinde (Gayri Safi Yurtiçi Hasılan % 10’nundan fazla) olup, söz konusu bankaların kapatılabileceğine yönelik tereddütler ve söz konusu bankalar için sağlanması gereken kaynak Moldova ekonomisi için bir tehdit oluşturmaktadır.

7. 
   SON DÖNEM SİYASİ GELİŞMELER
   

• 
  Moldova Cumhurbaşkanlığı görevine, 16 Mart 2012 tarihinde yapılan seçim sonucunda, Moldova Hâkimler Yüksek Kurulu Başkanı Nicolae Timofti seçilmiştir.
  

• 
  Avrupa Birliği yanlısı koalisyonda karşılıklı suçlamaların ortamı germesini fırsat bilen Komünist Parti, hükümet hakkında gensoru vermiştir. 5 Mart 2013 tarihinde Vladimir FİLAT, Parlamento tarafından yapılan güven oylaması sonucunda istifa etmiş ve 30 Mayıs 2013 tarihinde Parlamento’da güvenoyu alan eski Dışişleri Bakanı Iurie LEANCA başkanlığında yeni hükümet kurulmuştur.
  

• 
  Moldova’da 30 Kasım 2014 tarihinde genel seçimler yapılmıştır. Seçimlerin ardından ortaya çıkan tablo aşağıda gösterilmektedir:
  

Oy oranı Milletvekili sayısı
Avrupa Birliği Yanlısı Partiler:
Liberal Demokrat Parti: % 20.16 23
Demokrat Parti %15.80 19
Liberal Parti %9.67 13
AB Karşıtı Partiler:
Sosyalist Parti %20.51 25
Komünist Parti %17.48 21

Hükumet 18 Şubat 2015 tarihinde Chiril GABURICI başkanlığında kurulmuş olup, iktidarda bulunan LDP-DP Hükümeti KP tarafından dışarıdan desteklenmiştir.

Diğer taraftan, Sayın Chiril GABURICI, 12 Haziran 2015 tarihinde Başbakanlık görevinden istifa etmiş olup, yeni hükumet kurulmasına yönelik partiler arası görüşmeler devam etmektedir.

8. 
   MOLDOVA’NIN GENEL DIŞ TİCARETİ
   

Rusya’nın uyguladığı ticaret kısıtlamaları, Rusya’nın Ukrayna’nın doğusundaki askeri karışıklığa müdahil olması ve AB ile Rusya arasındaki ticari ilişkilerin kötüleşmesi Moldova’nın 2014 yılı dış ticaretini etkileyen önemli gelişmeler olmuştur.

Aşağıdaki tablonun incelenmesinden de görüleceği üzere, Moldova’nın ihracatı 2014 yılında 2013 yılına kıyasla % 3,7 azalarak 2,34 milyar ABD Doları seviyesine, ithalatı ise % 3,2 oranında azalarak 5,32 milyar ABD Dolarına düzeyine gerilemiştir. 2014 yılı itibarıyla Moldova’nın dış ticaret açığı % 3,8 oranında azalarak 2,98 milyar ABD Dolarına gerilemiş ve ihracatın ithalatı karşılama oranı % 44 seviyesinde gerçekleşmiştir.


Moldova’nın 2014 Yılı Genel Dış Ticaret Verileri (Milyon $)

	2010	2011	2012	2013	2014	2014/2013
						değ ($)	değ (%)
İHRACAT	1,541	2,217	2,162	2,428	2,339.5	-88.8	-3.7
İTHALAT	3,855	5,191	5,213	5,492	5,317.0	-175.4	-3.2
HACIM	5,397	7,408	7,375	7,892	7,656.5	-235.5	-3.0
DENGE	-2,314	-2,974	-3,051	-3,094	-2,977.4	116.6	-3.8
İHR/İTH	40.0	42.7	41.5	43.7	44.0	0.3

1. 
   İhracat
   

Moldova’nın ülke grupları itibarıyla ihracatını gösteren aşağıdaki tablo incelendiğinde, AB’nin geçen yıllarda olduğu gibi Moldova’nın en önemli ticaret ortağı durumunda olduğu görülmektedir. Moldova’nın AB’ye ihracatı geçen seneye kıyasla % 9,6 oranında artarak 1,25 milyar ABD Dolarına yükselmiştir.

Bununla birlikte, aynı dönemde Moldova’nın BDT ülkelerine olan ihracatı % 20,3 oranında azalarak 736 milyon ABD Doları seviyesine gerilemiştir.
Ülkeler itibarıyla değerlendirildiğinde ise, Moldova’nın ihracatında önde yer alan ülkeler arasında Romanya, Rusya, İtalya, Almanya ve Beyaz Rusya’nın geldiği görülmektedir. Türkiye ise Moldova’nın ihracatında, Moldova istatistiklerine göre 105 milyon ABD Doları ile 8. sırada yer almaktadır.
Moldova’nın 2014 Yılı Ülke Grupları ve Ülkelere Göre İhracatı (Milyon $)

		2013		2014		2014/2013
		Değer	Pay (%)	Değer	Pay (%)	Değ. ($)	Değ. (%)
TOPLAM		2,428.3	100.0	2,339.5	100.0	-88.8	-3.7
	AB ülkeleri	1,137.3	46.8	1,246.0	53.3	108.7	9.6
	BDT ülkeleri	923.2	38.0	735.7	31.4	-187.6	-20.3
	Diğer ülkeler	367.8	15.2	357.9	15.3	-9.9	-2.7
1	Romanya	411.1	16.9	434.0	18.6	23.0	5.6
2	Rusya Fed.	631.9	26.0	423.7	18.1	-208.2	-32.9
3	İtalya	185.2	7.6	243.4	10.4	58.2	31.4
4	Almanya	113.1	4.7	137.5	5.9	24.4	21.6
5	Beyaz Rusya	90.3	3.7	134.7	5.8	44.4	49.1
6	Ukrayna	140.4	5.8	109.2	4.7	-31.2	-22.2
7	Birleşik Krallık	105.5	4.3	108.2	4.6	2.7	2.6
8	Türkiye	127.1	5.2	104.7	4.5	-22.5	-17.7
9	Polonya	85.3	3.5	64.4	2.8	-20.8	-24.4
10	İsviçre	47.8	2.0	49.2	2.1	1.4	3.0
11	Kazakistan	39.2	1.6	45.3	1.9	6.1	15.4
12	Bulgaristan	32.6	1.3	37.9	1.6	5.3	16.3