Bir neçə söz I fəsil. DÜNya diLLƏRİNİn qohumluğu monogenez problemi



Yüklə 2,67 Mb.
səhifə60/76
tarix05.01.2022
ölçüsü2,67 Mb.
#111493
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   76
Qoşulma konstruksiyalar. Canlı danışıq dili üçün xarakterik olduğundan nitq prosesində əvvəldən planlaşdırılmış cümləyə daxil ola bilməyən, sanki qəflətən yada düşən və əsas cümləyə əlavə edilən sözlərə, söz birləşmələri və cümlələrə - qoşulma konstruksiyalara «Dədə Qorqud»un dilində də rast gəlirik. Bu cür konstruksiyalar özül cümlədəki fikri dolğunlaşdırmaq, genişləndirmək, əlavə mə’lumat vermək və ya fikri dəqiqləşdirmək məqsədi güdür: ...başlar kəsildi - top kibi. (50) Varın Rum elinə mənim oğlım içün yəxşi ərməğanlar gətürün, mənim oğlım böyüyüuncə - dedi. (52) Xanım, sazdən bir aslan çıqar, at urar, apul-apul yürüyişi adam kibi (98) Bari Bayındır xanın tövləsindən eki şahbaz yügrək at gətürün. Bir Keçi başlu Keçər ayğırı, bir Toğlı başlu Turı ayğırı. (55)
Birinci misalda özək cümləyə tərz zərfliyi (‘top kibi’), ikincisində zaman zərfliyi (‘mənim oğlım böyüyüncə’), üçüncüsündə tə’yin (‘apul-apul yürüyişi adam kibi’) qoşulmuşdur. Son cümlədə ‘Bir Keçi başlu Keçər ayğırı, bir Toğlı başlu Turı ayğırı’ sözləri cümlədə tamamlığın (‘at’ sözünün) əlavəsi kimi çıxış edir. Bu cür parsellər canlı danışıq dilindən gələn mühüm bir xüsusiyyəti mühafizə etməklə yanaşı, dilimizin sintaktik normalarının nə qədər uzaq keçmişdə formalaşmış olduğuna heyrət doğurur.


Yüklə 2,67 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   76




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin