Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

RUMELİHİSARI

358

355

RUMELİKAVAĞI

6 hane, Durmuş Dede Tekkesi, Rumeli Hisarı, 3 iskele, Hisar Mektebi, hamamı, kahve dükkânı, tatlı su sebili ve nöbet yerinin bulunduğu kayıtlıdır.

1877'de çıkarılan ilk Dersaadet Belediye Yasası'na göre istanbul Belediyesi'nin sınırlan Boğaziçi'nde oldukça geniş tutulmuştur. Boğaz köyleri çoğunlukla kıyıda yer aldıkları halde, Rumeli yakasında belediye sınırı gerideki sırta (Büyükdere Cad-desi'ne) kadar dayandırılmıştır. Dolayısıyla köylerin alanları da oldukça geniş görünür.

1950'lere, Levent(->) Mahallesi'nin kurulmasına kadar, Rumelihisarı Köyü'nün sınırları şöyleydi: Baltalimanı Deresi, Emir-gân'la sınır oluşturur. Sınır derenin denize döküldüğü yerden geriye doğru, güneydeki Behçet Kemal Çağlar Lisesi, Kanlı Kavak Suyu membaı dahil, eski Maslak yoluna kadar derinliğine batıya uzanır. Maslak yolunu güneye doğru takip edip, bütün Levent Çiftliği'ni içine alıp Zincirli-kuyu'ya varırdı. Bugünkü Zincirlikuyu Me-zarlığı'nın karşısındaki Nisbetiye Cadde-si'ni takip eder, Akatlar'ı ve Etiler'i içine alıp Nâfi Baba Tekkesi'ne, üç yol ağzına (Dua Meydam'na) varır, oradan Robert Kolej'in bahçesi, top sahası, Hamlin binası ve Aşiyan binası kısımları ile Şeyh ismail Maşukî'nin gömülü bulunduğu Kayalar Mescidi'ne kadar giderdi. Buralar eski tapu kayıtlarında Rumelihisarı Molla Fe-nari Mahallesi diye yazılıdır. Zamanla, daha yatık meyilli olan Aşiyan yolu sınır oluşturmuştur.

1940 ortalarına kadar korunabilen bu sınır dahilinde 1950 başında Levent, sonra Etiler vb oluşmuş; bu yeni mahalleler Sarıyer'den ayrılıp Beşiktaş îlçesi'ne bağlanmıştır.

Rumelihisarı kıyısında, geçmişten günümüze pek çok tanınmış kişilerin yalı ve haneleri kurulmuştur. Vapur iskelesi ve iskele meydanı çevresindeki yalılar 1938-1941 arasındaki ilk sahil yolu açılırken yıkılmıştır.

Rumelihisarı Mahallesi nüfusu genel nüfus sayımlarına göre, 1955'te 2.479'dan 1975'te 9.210'a, 1990'da ise 18.004'e yükselmiştir. Mahallenin alanının, yeni mahal-

Abdullah

Biraderlerin

fotoğrafında

Rumelihisarı.

1RCICA,

Yıldız Fotoğraf

Koleksiyonu

lelerin oluşup ayrılmasıyla küçülmesine rağmen, nüfusunun her 10 yılda yaklaşık iki katına çıkmasının nedeni eski köy yerleşmesinin dışında kalan kesimlerinin çoğunlukla gecekondu yerleşmesi şeklinde oluşması ve hızlı bir şekilde göç nüfusu almasıdır. Hisarüstü, Büyükarmutlu ve Kü-çükarmutlu gecekondu yerleşmeleri bu tür yerleşmelerdir. Muhtarlıktan alman bilgiye göre mahallenin gerçek nüfusu 1990'da da görünenden daha yüksektir ve 1994'te seçmen sayısı 29.000 civarında olduğuna göre 50.000'e ulaşmıştır. Mahallenin dörtte üçünü 5-10 yıllık yeni gecekondular oluşturmaktadır.

1939-1941 arasında açılan ve yerleşmenin önünden geçen sahil yolu 1958-1960 arasında yeniden genişletilmiş, iyileştirilmiştir.

Rumelihisarı yakın geçmişte de bir sayfiye köyü niteliği taşımaktaydı. Zamanla lokantalar ve çay bahçeleri çoğalmıştır. Bugün, eski vapur iskelesi bile lokanta-bar şeklinde çalıştırılmaktadır, iskele, Şir-ket-i Hayriye'nin kurulduğu yıllarda yapılmış olup vapur seferleri uzun yıllar sürmüştür.

1960'ların sonunda sayıları azalan seferler, 1970'li yıllarda tamamen durmuş, sonra yalnız sabah ve akşam seferleri konmuş; daha sonra restorasyon gerekçesiyle iskelede inşaat başlatılmış, inşaat bitince de iskele binası lokanta-bar şeklinde işletmeye açılmıştır.

Semtin Baltalimam'na yakın olan kesiminde 1988'de trafiğe açılan Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'nün ayakları ve gişeleri yer alır. Köprüye giriş yolu ve köprü Armutlu yerleşmesini ikiye bölmüş gibidir. Nâfi Baba Tepesi yanında, yeni düzenlenen Dua Tepe Parkı'ndan Boğaziçi ve köprünün seyri güzeldir.

Rumelihisarı semti, Boğaziçi Üniver-sitesi(-0 tesislerinin bir kısmı ile âdeta iç içedir (bak. Robert Kolej).

Üniversitenin yerli ve yabancı öğretim üyeleri ve öğrencileri çoğunlukla yakın çevrede, Bebek'te ve Rumelihisarı'nda yaşamaktadırlar. Eğitim kurumlarının varlığı, ve Rumelihisarı'ndaki kültürel faaliyetler, semti kültürel açıdan olumlu etkile-

mektedir. Rumelihisarı Mahallesi'nin sakinlerinin dörtte üçünü ise gecekondularda yaşayan halk oluşturmaktadır.

Tarihi bir semt olan Rumelihisarı'nda tarihi eserler de fazladır. 1451'den bu yana, yörede beş ayrı yer Türkler tarafından mezarlık olarak kullanılmıştır. Bugün kaybolanları ile birlikte bu mezarlıklardan ilki, adı halen Aşiyan olan sahildeki Kayalar Mezarlığı, ikincisi 1980'de korumaya alınan Şehitlik ya da Nâfi Baba Mezarlığı, (iki mezar hariç, Kekik Tepe'ye kadar uzanan kısmı 1980'de sökülmüş olan bu mezarlıkta taşlardan okunduğuna göre 1451'de, fetihten evvel gömü yapılmıştır), üçüncüsü Osmanlı Mezarlığı (yaşlı kişilerden alınmış olan bilgilere göre Küçükdere Ayaz-ması'ndan Ermeni Mezarlığı'na kadar olan yerde bulunmaktaydı), dördüncüsü Bağ Mezarlığı (Necip Bey Bağı'nm bulunduğu yerde şimdi iskâna açılmış eski mezarlık) ve beşincisi Meydan Mahallesi Mezarlığı, halen Şair Nigâr İlkokulu'nun yerindeki eski mezarlıktır. 1948'de okul yapımı ile mezarlık yok edilmiştir. Ayrıca eskiden beri yörede Türklerle birlikte yaşadıkları söylenen Ermeni vatandaşların tepede meşatlık-ları vardır.

Rumelihisarı'ndaki tarihi çeşmelerin birçoğundan artık su akmasa da taş veya mermer yalaklı, alın taşlı, süslemeli, yazılı 8-9 eski çeşme vardır. Her birine su getirilen kaynaklar farklıdır. Bazıları halen kullanılmaktadır.

1950'li yıllara kadar Rumelihisarı, Boğaziçi köyü yaşantısını sürdürmüştür. Köyün önemli bir geçim kaynağı da uzun süreler balıkçılık olmuştur. Hisarların önü derin ve kayalık olduğundan ıstakoz ve iri gelincikbalığı, mehtapsız gecelerde ise ağ ile yakalanan kılıçbalığı ünlüydü. Ayrıca olta balıkçılığı da yapılırdı.

Baltalimam'na doğru, bugünkü Kemik Hastanesi 1940'h yıllarda Balıkçılık Enstitüsü olmuştu. Hisar tarafındaki bugünkü Oba Restaurant'ın bulunduğu arsa mahalli, köy balıkçılarının voli yeri idi. Orada kıyıdan elle çekilen (manyat veya ığrıp) ağlarım kancabaş denilen kayıklarla denize sererler ve hemen çekmeye başlarlardı. Parası yetmeyen balıkçılardan birkaçı birleşir, "tarlakoz" denilen daha küçük boyda yaptıkları ağlarla balık tutarlardı.

Köyün sebze ve meyve ihtiyacı Baltalimanı, Küçükdere, Ayazma, Istinati'nin bağı ve Kalearkası gibi çevre bostan ve tarlalardan karşılanırdı.

Şehre ve karşı kıyıya vapurla ulaşılır; kısa mesafelere, bugünkü taksi duraklan gibi sık olan sandal iskelelerinden binilen beyaz minderli, üstü tenteli, kürekle yol alan zarif sandallarla gidilirdi.

Köyün elle çalıştırılan bir itfaiye tulumbası da vardı. Kışlık yakacak ihtiyacı ise mangal kömürü ve odun ile karşılanırdı. 1934'ten evvel köye henüz elektrik gelmediğinden, mahalle bekçisinin akşamları gaz doldurup yaktığı, direklerdeki gazlı fenerlerle aydınlandırdı. Gece sokağa çıkanlar mutlaka gemici feneri kullanırlardı.

1940'h yıllara kadar, anlatılan yaşantıyı sürdürmüş olan Rumelihisarı Köyü, bu-