Hukukun temel kavramlari

12.1.1.Ticari İşletme Hukuku 
Türk Ticaret Kanununa göre ticari işletme “esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan 
düzeyde  gelir  sağlamayı  hedef  tutan  faaliyetlerin  devamlı  ve  bağımsız  şekilde  yürütüldüğü 
işletmedir.” (m. 11). Bu tanımdan hareketle ticari işletmenin  unsurları şöyle tespit  edilebilir 
(Bahtiyar 2015: 18-25): 
-Esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlama amaçlı etkinliklerde 
bulunması. İşletmenin gelir sağlamaya yönelmiş olması gerekir. Bunun kuramsal olarak varlığı 
yeterlidir. Diğer bir anlatımla, gelir elde etme amacıyla kurulmuş fakat gelir elde edememiş bir 
işletme  de  ticari  işletmedir.  Gelir  elde  etme  amacı  gütmeyen  tamamen  ihtiyaç  sahiplerine 
yardım etmeyi hedefleyen, hayır amaçlı işletmeler ticari işletme olarak kabul edilmez.  
Gelir  sağlama  amaçlı  etkinliklerin,  esnaf  işletmesi  boyutlarını  aşması,  ondan  daha 
kapsamlı,  daha  fazla  olması  gerekir.  Ticari  işletmenin  en  önemli  ögesi  budur.  Çünkü  diğer 
ögeler esnaf işletmesinde de bulunmaktadır. Dolayısıyla esnaf işletmesiyle ticari işletmeyi ayırt 
etmede esas belirleyici ölçüt bu olmaktadır.  
-Devamlılık. İşletme bünyesinde yürütülen etkinliklerin sürekli bir niteliğe sahip olması 
gerekir. Tesadüfen veya arızi olarak yapılan bir ticari etkinlik, ticari işletmenin varlığını ortaya 
koymaz. Yasada yer alan devamlılıktan kasıt, etkinliklerin hiç ara verilmeden yıllarca devam 
edeceği  şeklinde  anlaşılmamalıdır.  Kimi  işler  mevsimlik  olabilir.  Örneğin  yalnızca  kış 
döneminde  hizmet  veren  bir  kayak  işletmesi  gibi.  Faaliyette  bulunduğu  dönemde  ticari 
faaliyette bulunuyorsa ve ticari işletme için gerekli olan diğer koşulları da taşıyorsa bu işletme 
ticari işletmedir. 

---

293 
 
-Bağımsızlık.  Bir  kişi,  başkasının  işletmesinde  çalışıyor  veya  başkasına  yardımcı 
oluyorsa  veya  işletmeyi  taciri  temsilen  işletiyorsa  bu  kişi  tacir  olarak  kabul  edilemez.  Yine 
şubeler merkeze bağlı olduklarından, dolayısıyla  bağımlı olduklarından ticari işletme olarak 
kabul edilmez. Benzer şekilde, ticari temsilci, pazarlamacı ve işletmeyi temyiz kudretine sahip 
küçük  veya  kısıtlı  adına  işleten  yasal  temsilci  (veli/vasi),  bağımsız  bir  işletme  sahibi 
olmadığından tacir olarak kabul edilmez (TTK, m. 13). 
Ticari  işletme  hukukunun  önemli  kavramlarından  biri  de  tacirdir.  Türk  Ticaret 
Kanununa göre tacir “Bir ticari işletmeyi, kısmen de olsa kendi adına işleten kişiye tacir denir.” 
(m. 12/1).  
Bir  ticari  işletmeyi  kurup  açtığını,  sirküler,  gazete,  radyo,  televizyon  ve  diğer 
vasıtalarıyla halka bildirmiş veya işletmesini ticaret siciline tescil ettirerek durumu duyurmuş 
olan kimse, fiilen işletmeye başlamamış olsa dahi tacir kabul edilir (m. 12/2) . 
Bir ticari işletme açmış gibi, ister kendi adına, ister adi bir şirket veya her ne şekilde 
olursa  olsun  hukuken  var  kabul  edilmeyen  başka  bir  şirket  adına  ortak  sıfatıyla  işlemlerde 
bulunan kimse, iyiniyetli  (gerçek durumu bilmeyen, bilmesi de gerekmeyen) üçüncü kişilere 
karşı tacir gibi sorumlu olur (m. 12/3). 
Tacir gerçek kişi olabileceği gibi tüzel kişi de olabilir.  
Tüzel kişi tacirler şunlardır (Cansel vd. 2015: 348-349): 
-Şirketler:  Kollektif,  komandit,  sermayesi  paylara  bölünmüş  komandit  şirket,  limited 
şirket,  anonim  şirket  konusu  ticaret  dışında  olan  başka  bir  iktisadi  etkinliklerde  de 
bulunabilirler.  Bunlar  hangi  tür  etkinlikte  bulunurlarsa  bulunsunlar  yasa  bunları  tacir  kabul 
etmiştir. 
-Amaçlarına ulaşmak için ticari işletme işleten dernek ve vakıflar. 
-İktisadi devlet teşekkülleri gibi (devlet, il özel idaresi, belediye vb.) tarafından kurulan 
teşebbüsler. 
-Donatma iştiraki. 
Tacir olmanın sonuçları (Bilgili/Demirkapı 2015: 349): 
-Tacirler iflasa tabidir. 
-Tacirler, ticari defter tutmak ve buna ilişkin belgeleri saklamak zorundadır. 
-Tacir, işletmesini ve şubelerini ticaret siciline kaydettirmekle yükümlüdür.  
-Ticaret unvanı kullanmak zorundadır. 
-Tacir, basiretli bir işadamı gibi davranmak zorundadır. 

---

294 
 
-Ticari işletmesiyle ilgili olarak yerine getirdiği işlerden dolayı ücret talep edebilir. 
-Kararlaştırılmamış dahi olsa faiz isteyebilirler. 
Ticari işletme hukukunda taciri ve ticari işletmeyi ilgilendiren hususlar düzenlenmiştir. 
Bu kapsamda ticari işletmenin kuruluşuna, yapısına, devrine, rehnine, malvarlığına; ticari işe; 
tacir  olmanın  hükümlerine;  ticaret  siciline;  ticari  defterlere;  tacir  yardımcılarına)  ticari 
mümessile,  acenteye,  komisyoncuya,  tellal);  cari  hesaba;  haksız  rekabete;  ticaret  unvanına; 
işletme adına; markaya yer verilmiştir. 
Bu kavramlardan diğerlerine göre daha önemli kabul edilebilecekleri açıklamakta yarar 
vardır. 
Esnaf,  ister  gezici  olsun  ister,  bir  dükkânda  veya  bir  sokağın  belli  yerlerinde  sabit 
bulunsun,  iktisadi  faaliyeti,  sermayesinden  fazla  bedeni  çalışmasına  dayanan  ve  geliri  Türk 
Ticaret  Kanunun  12.  maddesinin  2.  fıkrasına  göre  çıkarılacak  kararnamede  gösterilen  sınırı 
aşmayan sanat ya da ticaretle uğraşan kimsedir (TTK, m. 15/1). 
Haksız rekabet, rakipler arasında veya tedarik edenlerle müşteriler arasındaki ilişkileri 
etkileyen  aldatıcı  veya  dürüstlük  kuralına  diğer  şekillerdeki  aykırı  davranışlarıyla  ticari 
uygulamalardır (TTK, m. 54/2). Haksız rekabetten söz edebilmek için rakipler arasında veya 
tedarik edenlerle müşteriler arasındaki ilişkileri etkileyen davranış ya da ticari uygulamalar söz 
konusu  olmalıdır.  Davranış  veya  uygulama,  dürüstlük  kuralına  aykırı  olmalıdır.  Aldatıcı 
hareket, dürüstlük kuralına zaten aykırılık taşıyacağından bunun ayrıca vurgulanmasına gerek 
yoktur. Davranış veya uygulama, zarara ya da en azından zarar tehlikesine yol açmalıdır (TTK, 
m.  56/1). Bu düzenlemeye  göre, tazminat istemi için zarar tehlikesi  yeterli olmayıp,  zararın 
varlığı  şarttır.  Dürüstlük  kuralına  aykırı  reklamlar  ve  satış  yöntemleri,  başkalarının 
ürünlerinden  yersiz  yararlanmak,  üretim  ve  iş  sırlarını  hukuka  aykırı  olarak  ifşa  etmek,  iş 
koşullarına uymamak, dürüstlük kuralına aykırı işlem koşulları kullanmak (Bahtiyar 2015: 144-
151). 
İşletme  adı,  işletme  sahibiyle  ilgili  olmaksızın  doğrudan  doğruya  işletmeyi  tanıtmak 
amacı ve benzeri işletmelerden ayırt etmek için kullanılan addır. İşletme adının da işletmenin 
sahiplerince tescil ettirilmesi yasa gereği bir zorunluktur (TTK, m. 53). 
Marka, bir işletmenin mal ve hizmetlerini başka işletmelerin mal ve hizmetlerinden ayırt 
etmeyi sağlaması koşuluyla, kişi adları dâhil, özellikle sözcükler, şekiller, harfler, sayılar gibi 
malların  biçim  ve  ambalajlarının  çizimle  görüntülenebilen  veya  benzer  biçimde  ifade 
edilebilen, basım yoluyla yayımlanabilen ve çoğaltılabilen her tür işarete marka denir (556 sayı 
Kanun Hükmünde Kararname, m. 5; Bahtiyar 2015: 123-124). 
Ticaret  unvanı,  her  tacirin,  ticari  işletmesine  ilişkin  işlemler  ve  bu işletmesiyle  ilgili 
senetlerle  diğer  belgelerde  kullanmak  zorunda  olduğu  unvandır.  Ticaret  unvanı,  ticari  iş  ve 
faaliyetlerinde kullandığı addır. Her tacir ticari işletmesiyle ilgili işlemlerinde bu adı kullanır. 
Ticaret  unvanı  taciri  tanıtmaya  ve  diğer  tacirlerden  ayırt  etmeye  yarar.  İşletme  adıysa  taciri 
değil işletmenin kendisini gösterir ve o işletmenin diğer işletmelerden ayırt edilmesi konusunda 

---

295 
 
işlev görür. Marka ise, işletmenin ürettiği mal ve hizmetleri tanıtmaya ve benzer ürünlerden 
ayırt  etmeye  yarar.  Aralarındaki  fark  şöyle  formüle  edilebilir:  Ticaret  unvanı  tacirler  için, 
işletme  adı  işletmenin  kendisi  için,  markaysa  işletmenin  ürettiği  mal  ve/veya  hizmetler  için 
kullanılır (Bahtiyar 2015: 115). 
Tacir  yardımcıları,  geniş  bir  faaliyet  alanına  ve  büyük  bir  iş  hacmine  sahip  ticari 
işletmelerde, tacirin her türlü işi tek başına yerine getirmesi olanaklı değildir. Bundan dolayı 
tacir,  işletmesiyle  ilgili  faaliyetleri  yürütürken,  başka  insanları  istihdam  eder.  Tacirin  iş  ve 
hizmetlerinden  yararlandığı  ve  kendisinin  atadığı  bu  kişilere  tacir  yardımcısı  denir.  Tacir 
yardımcıları bağımlı tacir  yardımcısı ve bağımsız tacir  yardımcısı olmak üzere ikiye  ayrılır. 
Bağımlı  tacir  yardımcısı:  Bir  tacir  yardımcısı,  tacirin  emri,  gözetimi  ve  denetimi  altında  ve 
özellikle tacirin işyerinde çalışıyorsa bağımlıdır. Bağımsız tacir yardımcısı: Çoğunlukla tacirin 
işletmesinden ayrı olarak tacir yardımcısının da ayrı işletmesi vardır. Tacirin emri, denetimi ve 
gözetimi altında çalışmaz (Bahtiyar 2015: 182).  
Cari hesap, iki kişinin herhangi bir hukuksal neden veya ilişkiden doğan alacaklarını 
teker teker ve ayrı ayrı istemekten karşılıklı olarak vazgeçip bunları kalem  kalem alacak ve 
borca  çevirerek  hesabın  kesilmesinden  sonra  çıkacak  artan  tutarı  isteyebileceklerine  dair 
sözleşme cari hesap sözleşmesidir. Cari hesap sözleşmesinin geçerli olması için yazılı şekilde 
yapılması gerekir (TTK, m. 89).