İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

qqHEDİYE y: Parasız verilen, bağışlanan şey. Armağan. (Bak: İstiğna, Sa­daka)

qqHENDEK »fX' : (Bak: Handek)

1267- qqHEVA š~Y; : İstek. Nefsin isteği, düşkünlük. Gelip geçici olan heves, Nefsin zararlı ve günah olan arzuları. (Bak: Dalalet, Nefs-i Emmare)

Kur’anda hevaya tabi olmaktan zecreden âyetler vardır. Ezcümle:

“(25:43) ­y<«Y«; ­y«Z«7¬~ «g«FÅ#~ ¬w«8 «a²<«~«‡«~ Gördün mü o ilahını hevası ittihaz edeni -Heva, nefsin kendiliğinden meylettiği arzusu, mücerred keyfidir. Hevasını ilah ittihaz eden denilmeyip de ikinci mef’ulun takdim olunması, kasır ifade etmek içindir ki, canının istediğinden başka kendine ilah tanıma­yan demektir. Böyle kim­selerde hiç hak perestişi yok, sade bir hodgâmlık vardır. Bunlar delil, bürhan, hak, hukuk saymaz, sade kendi keyf ü zevkine perestiş ederler; zevkleri kendilerinin mahz-ı felaketi olduğunu bilseler, yine hakkı zevklerine feda ederler... Taberani ve Hılye’de Ebu Nüaym, Ebu Umame Radıyallühü Anh’den tahric etmişlerdir. Demiş ki, Resulullah Sallallahü Aleyhi Vessellem şöyle buyurdu:

¬yÁV7~ ¬–—­… ²w¬8 ­f«A²Q­< ¬y«7¬~ ²w¬8 ¬š_«WÅK7~ ¬±u«1 «a²E«# _«8

(¹³²) ²p«A²B­< >®Y«; ²w¬8 Åu«% «— Åi«2 ¬yÁV7~ «f²X¬2 ­v«P²2«~ |«7_«Q«#

Allah Azze ve Celle indinde sema gölgesi altında Allah’tan başka tapılan ma’budlar içinde, uyulan hevadan daha büyüğü yoktur.” (E.T. 3589)

1268- Diğer bir hadiste şöyle buyurulur:

“ |«W²Q«<«— Çv­M«< >«Y«Z²7~ Å–¬_«4 >«Y«Z²7~«— ²v­6_Å<¬~ Hevaya uymaktan hazer ediniz! Çünki heva şüphesiz sağır ve kör eder.” (H.G.hadis: 107)

Kulağın sağır olması, şeriatın naklî delil ve hükümlerini dinlememeye; gözün kör olması ise, aklî ve kevnî delilleri görmemeye işaret eder. Çünki hevaya bağlı olan insan nefsin arzularından başka bir şeye iltifat etmez. (Bak: 985.p.)

Kur’anda şöyle buyuruluyor: “(30:29) ¯v²V¬2 ¬h²[«R¬" ²v­Z«=~«Y²;«~ ~Y­W«V«1 «w<¬gÅ7~ ¬p¬AÅ#~

O zulmedenler, yani o haksızlığı yapıp Allah’a şirk koşanlar, hiç bir ilim­siz hevalarına tabi oldular.

Heva, nefsin şehevata meyli demektir ki keyf dahi tabir olunur. Burada

¯v²V¬2 ¬h²[«R¬" kaydından anlaşılıyor ki, heva iki kısımdır. Birisi ilme muvafık olan, birisi de olmayandır. İlme muvafık olan heva, nazar-ı hakta fıtrat gayesine mutabık olan meyillerdir. Zira, şehvetlerin yaratılışı da boşuna değil, onlar insanları hilkatlerinin gayesine erdirmek için taraf-ı İlahîden birer saik ve daiyedir. Ancak, şeytanî olan zekâ-i beşer onu gayesinden çevirerek ilmin zıddına olarak mücerred zevk için bo­şuna da israf eder:” (E.T.3820)

1269- “Nefiste gayet latif, ince bir şey, bir emir vardır ki; ince kağıttan bir dir­hem gibi iken, adeta ebedî âlemlere bir mirsaddır zannedersin. Çünkü ona temas eden herşeye bir hüküm-ü ebediyet verip, onu ebedî bir şey te­vehhüm eder. İşte eğer heva ve heves bu âleti kendi namına istimal ederse, o zaman âhiret ve Cen­net’in taşlarını ve esasatını dünyaya çekecek bir âlet olur ki, âhiret kasrını dünya üstünda bina eder ve âhiretin meyvelerini daha ke­malini bulmadan fani dünyada yemeğe başlar.” (M.Nu.475) (Dünyayı âhirete tercih etmek hatası, bak: 719.p.)

1270- Bir vecize: “Şimdiki tarz-ı hazır: Heves serbest olmuştur, heva da hür olmuştur, hayvanî bir hürriyet. Heves, tahakküm eder. Heva da müstebiddir, gayr-ı zaruri hacatı hevaic-i zaruri hükmüne geçirmiştir.” (S.715)