Kahtabe b. ŞEBÎB 6 Bibliyografya : 6

KAİMİ

(ö 1102/1691) Bosnalı mutasavvıf şair.

Asıl adı Hasan olup Kâimî Baba diye de bilinir. Kâimî mahlasını kırk gün boyunca ayakta halvet halinde kaldığı için almıştır. Hayatıyla ilgili bazı menkıbelerde mahla­sının Slavca "ka'i mi" bizim gibi sözün­den geldiği de belirtilmektedir. Avusturya ordusunun 1697'de Saraybosna'ya yap­tığı saldırı sırasında çıkan yangında tarihî

belgeler yok olduğundan hayatı hakkın­da fazla bilgi edinilemeyen şairin 1628 -1638 yılları arasında Saraybosna'da doğ­duğu kabul edilmektedir. İlk öğrenimin­den sonra Sofya'ya giden Kâimî, Uziceli Şeyh Muslihuddin'den icazet aldı; ardın­dan İstanbul ve Konya'ya gitti. Daha son­ra Saraybosna'ya dönerek Sinan Ağa Tek-kesi'ne şeyh oldu. Kaimîbu Kadiri tekke­sinin adı bilinen ilk şeyhidir. Aynı zaman­da kendi evinde 1078'de (1667-68) kur­duğu bir Halvetî tekkesinin de şeyhliğini yürüttü.

Birçok mahallî yazar ve menkıbe. Ha­san Kâimî'den sevilen bir hatip ve 1093 te (1682) Saraybosna'da vuku bulan halk ayaklanmasının önderi olarak bahseder. Ancak onun bu isyana katıldığını doğrulayan bir belge yoktur. Kâimî, muhteme­len şehrin ulemâsı ile anlaşmazlığa düş­tüğünden İzvornik'e (Zvornik) sürgüne gönderildi ve orada vefat etti. Şeyhî ve Safâî'ye göre ölüm tarihi 1090'dır (1679). Fakat şiirlerinde tasvir ettiği tarihî olayla­ra göre vefat tarihinin 1690 -1691 yılları olması gerekir ki çağdaş araştırmacılar da bu tarihi benimsemektedir. Kâimî'nin türbesi bölgedeki önemli ziyaret yerlerin­den biriydi.

XVIII. yüzyılın Boşnak şairlerinden Meh­med Meylî İle XIX. yüzyılda yaşamış Şâkir Muîdîzâde, Kâimî hakkında gazeller yaz­mışlardır. Osman Aziz'in XIX. yüzyıla ait "Ago Saric" adlı hikayesiyle çağdaş Boş­nak yazarlarından Derviş Susİç'İn Kaimi­ja adlı eserinin kahramanı olarak şairin ele alınması hâtırasının Bosna coğrafya­sında canlı olduğunu göstermektedir.

Osmanlı Türkçesi ile yazdığı şiirlerinde döneminin siyasî olayları yanında vahdet-i vücûd nazariyesine de yer veren Kâimî'­nin bazı beyitlerinde ilm-i cefr yoluyla gelecekten haber verdiğine inanılmıştır. Aruz ve hece vezniyle yazdığı Dîvân'ı Vâridât'tan daha çok şiir ihtiva eder. Kla­sik gazellere göre uzun olan ve tevhid te­masını işleyen bu şiirlerin çoğu tekke şii­rine yakındır ve genellikle Abdülkâdir-i Geylânî için yazılmıştır. Varidat diye ad­landırılan ikinci divanı uzun kasidelerini ihtiva eder. Bundan dolayı nüshaları ge­nellikle Kasidâl-ı Kâimî adını taşır. Eser­de kasideler dışında birkaç gazel, terki-bibend, terciibend ve mesnevi de yer alır. Başta İstanbul ve Saraybosna olmak üze­re Zagreb, Belgrad, Paris, Cambridge, Va­tikan. Baku. Bratislava, Tübingen, Upsa-la, Taşkent, Marburg ve Kahire'deki kü­tüphanelerde bu iki divana ait 100 civarında nüsha bulunmaktadır.⁹⁷ Ayrıca Arap harf­leriyle Boşnakça olarak biri Girit'in fethi için, diğeri tütün aleyhine olmak üzere iki uzun manzumesi vardır.⁹⁸ JasnaSamic. Kâimî'nin hayatı ve şiiri üzerine hazırladığı doktora tezinde.⁹⁹ Fransızca tercümeleriyle birlikte çeşitli şiirlerine yer vermiştir.

Bibliyografya :

Safâî. Tezkire, İÜ Ktp., TY, nr. 3215, vr. 259; Şeyhî, Vekayİu'l-fuzalâ, İÜ Ktp., TY, nr. 81, s. 650; Sicill-i Osman'ı, II, 140; S. Kemura-V. Co-rovic, "Kaimija", SerbokroaÜsche Didıtungen Bosnischer Moslİms, Sarajevo 1912, s. 11-16, 18-19; Mehmed Handzic, Knjİzeuni Rad Bo-sansko- Hercegouackİh Muslimana, Sarajevo 1934, s. 89-91; Enverî Kadic. Tânh-'ı Enver'i, Orijentalni Institut, fond special, Sarajevo, IV, 234; VI], 262; XIX, 326; XX, 165; TYDK, 11,450-459; D. Susid, "Kaimija'", Pobune, Sarajevo 1966, s. 61-112; M. Hadzijahic. Hasan Kaimija i njegoue türbe na Kuli kodZuornika{ed. Asim Hadzic de Kula], Zvornik 1966; H. SabanoviĞ, "Kaimi-baba, sejh Hasan", Knjİzeunost Musli­mana BiH na Orijentalnİm Jezicima, Sarajevo 1973, s. 353-357; Mehmed Mujezinovid, Islam-ska Epigrafıka Bosne i Hercegouine, Sarajevo 1977, II, 128-131; Safvet-beg Basagif, Bosnja-ci İ Hercegouci u istamskoj Knjizeunostİ, Sara­jevo 1912, s. 98-100; Jasna Samit, Dîuân de Kâ'imİ uie et oeuvre d'un poete bosnlaçue du XVIIasiecie, Paris 1986, s. 23-45, 50-75; a.mlf., "Kâ'imî Baba et l'insurrection de 1682-83 Â Sarajevo: Approche historiographique", III"1 Congress on the Sociai and Economic History ofTurkey Princeton üniuersity (24-26August 1983), İstanbul 1990, s. 269-274; Fehim Name-tah, Pregled Knjizeunog Stuaranja Bosansko-Hercegouackih Muslimana na Turskom Je2İku, Sarajevo 1989, s. 119-124; a.mlf.. "XVII yy. Bosna Divan Şairi-Hasan Kaimi", Çeoren, 111/ 7, Pristina 1975, s. 42-47; T. Djordjevic, "Kaİm Baba", Godisnjak NikoleCupica,XXX\X, Beo-grad 1933, s. 109-118; H. Dizdar, "Pjesnik Ha­san Kaimija, vodja pobunjenih seljaka i zanat-Iijaul7. v.",Glasnik WS,11 (1951), s. 138-147; Mustafa İsen - Miryana Teodosiyeviç, "Kâimî Hasan Efendi", TDEA, V, 108. Jasna Samic

KÂİMUZZAMAN

Genellikle Imâmiyye'nin gaybet halinde bulunan on ikinci imamı Muhammet! Mehdî eî-Muntazar için kullanılan bir unvan.¹⁰⁰

KAİNAT ¹⁰¹

KA'KÂ' b. AMR

el-Ka'ka' b. Amr b. Mâlik et-Temîmî (ö. 40/660) Hulefâ-yî Râşidîn devrinin ünlü kumandanlarından.

Bazı hadisçiler sahâbî olduğu görüşün­dedir. Hz. Ebû Bekir döneminde irtidad eden Alkame b. Ulâse üzerine müfreze Kumandanı olarak gönderildi ve görevini başarıyla tamamladı (11/632). Aynı yıl Hâ-lid b. Velîd'in peygamberlik iddiasında bu­lunan Tuleyha ile yaptığı Büzâha savaşı­na katıldı. Ulleys'in ve Übulle'nin fethine Hâlid b. Velîd'le beraber iştirak etti (12/ 633). Hîre'nin fethinde de bulunan Ka'kâ', Hâlid b. Velîd'in emriyle bîr süre Hîre'de Kaldı. Daha sonra çeşitli fetihlerde görev­lendirildi. Ebû Ubeyde onu Hz. Ömer'in emri üzerine öncü kuvvetlerin kumanda­nı sıfatıyla Irak'a gönderdi (1 3/634). Ka-Kâ', Kâdisiye öncesi İran fetihlerinde de Önemli rol oynadı. Ağvâs'ta cereyan eden savaş, öncü kuvvetlerin başında bulunan Ka'kâ'ın gösterdiği gayretler sonucunda kazanıldı (14/635). Hâlid'in emriyle Suri­ye'deki fetihlere de katılan Ka'kâ'. Yer-mük Savaşı'nda bir süvari birliğinin ba­şında görev yaptı.

Ka'kâ' ası! şöhretini Kâdisiye Savaşı'nda (i5/636) elde etti; bu savaşın kazanılma­sında onun büyük payının olduğu rivayet edilir. Medâin'in fethinde Kisrâ lil. Yezdi-cerd'e ait zırh. kılıç, miğfer gibi teçhizatı ele geçiren Ka'kâ", daha sonra Hz. Ömer'in emriyle Celûlâ Savaşfna Öncü kuvvetin kumandanı olarak katıldı. Savaşın ardın­dan Hulvân'a giderek bir garnizon tesis etti (16/637). Aynı yıl Sa'd b. Ebû Vakkâs kuvvetlerine katılıp onun emrinde çalıştı. Ertesi yıl Humus'a gönderildi ve bu sıra­da gerçekleştirilen el-Cezîre fetihlerine iştirak etti. 21'de (642) Nihâvend'in ve 24'te (645) Hemedan'ın fethinde görev aldı. Bir müddet sonra Kûfe'ye yerleşen Ka'kâ'. Hz. Osman dönemindeki iç karı­şıklıklarda halifeyi destekledi. Muhalifler Medine'yi kuşatınca Hz. Osman'ın talebi üzerine yardıma gelenler arasında Ka'kâ" da bulunuyordu. Hz. Ali döneminde onu destekleyen Ka'kâ'. Ceme! Vak'ası'ndan önceki müzakerelerde Hz. Ali'yi temsilen Talha b. Ubeydullah ve Zübeyr b. Avvâm ile görüştü. Cemel ve Siffîn savaşlarında Hz. Ali'nin saflarında çarpıştı.

Ka'kâ' cesaretiyle tanınmıştı. Hz. Ebû Bekir de onun cesaretinden ve yararlı işlerinden övgüyle söz eder.¹⁰² Aynı zamanda şair olan Ka'kâ'ın şi­irleri daha çok savaşlarla İlgilidir. Şiirleri Âsim b. Amr'ın şiirleriyle birlikte Nûrî Hammûdîel-Kaysîve Hatim Salih ed-Dâ-min tarafından yayımlanmıştır.¹⁰³

Bibliyografya :

Teberi, Târih (Ebül FazI), bk. İndeks; Mes'ûdî, Mûrûcü'z-zerıeb (Meynard), IV, 211-212, 217, 220, 222; İbn Abdülber. el-ktfâb, IV, 263; İb­nü'l-Esîr, Üsdü'i-ğBbe(Bennâ), IV, 409; İbn Ha-cer, el-İşabe, lil, 239-240; M. Emîn el-Meydânî. el-Ka'kâ' b. 'Amr, Beyrut 1398/1978; K. V. Zet-tersteen,"Ka'kâp",/>\,VI, 107-108; a.m!f.,"Kac~ W b. 'Amr", El2 (İng.j, IV, 464. Hayrettin Yücesoy