Maxmudov n. M., Hakimov h. A. Makroiqtisodiy tahlil

9.2.1-rasm. Davriy tebranishda ishsizlik va inflatsiya
34
34
N.Maxmudov, H.Hakimov. Makroiqtisodiy tahlil. O‘quv-uslubiy majmua. T.TDIU, 2018 


100%
L
U
U
u
u
u
структ
фрикц
структ
фрикц
*





 
B 
C 
D 
A 
TREND
 
Vaqt (yillar) 
Real YaIM 

---

87 
Haqiqiy ishsizlik darajasi tabiiy darajadan ortib ketish jarayoni 
kuzatilsa, u holda iqtisodiyotda pasayish, ya’ni 
retsessiya
holati yuz 
beradi. Retsessiya sababli yuzaga kelgan ishsizlik 
davriy ishsizlik
deyiladi.
Ixtiyoriy va majburiy ishsizlik. 
Ishsizlikni turli xil iqtisodiy 
yo‘nalish vakilari o‘z makromodellarida turlicha talqin qiladilar. Masalan 
klassik model vakillarining fikricha, ishsizlik ishchilarning ma’lum bir ish 
haqi darajasida ishlashni xohlamasliklari tufayli yuzaga keladi. Shuning 
uchun, ya’ni ishchilar o‘z xohishlari bo‘yicha ishlashdan voz kechar 
ekanlar, demak klassik modelda ishsizlik ixtiyoriy xarakterga ega bo‘ladi.
 
Ammo klassiklardan farqli ravishda neoklassik yo‘nalish vakillari 
ishsizlikning bir qismi majburiy xarakterga ega ekanligini tan oladilar va 
bunday ishsizlikni 
kutish bilan bog‘liq bo‘lgan ishsizlik
(wait 
unemployment) deb ataydilar. Kutish bilan bog‘liq bo‘lgan ishsizlikning 
kelib chiqish sababi mehnat bozorida muvozanatning buzilishi, ya’ni real 
ish haqi stavkasining muvozanat darajadan yuqori belgilanishida deb 
tushuntiriladi.
 
9.2.2-rasm. Kutish bilan bog‘liq ishsizlik 
 (neoklassik nazariya)
35
 
bunda,
W – ish haqi stavkasi; 
L
f 
- to‘liq bandlik darajasidagi ishchi kuchi soni; 
L
1
- taklif mehnatga bo‘lgan talabdan ortiq bo‘lgandagi ishchi kuchi 
soni; 
L
D 
– mehnatga bo‘lgan talab; 
35
N.Maxmudov, H.Hakimov. Makroiqtisodiy tahlil. O‘quv-uslubiy majmua. T.TDIU, 2018 

---

88 
L
S 
– mehnat taklifi.
(W
0
)
ga teng bo‘lgan ish haqi stavkasida (9.2.2- rasm) mehnat bozori 
ishchi kuchining to‘liq bandligi darajasida (L
f
) muvozanat holatida 
bo‘ladi. Ammo ish haqi darajasi (W
1
)da o‘rnatilsa, u holda taklif (L
f
) 
mehnatga bo‘lgan talabdan ortiq bo‘ladi va faqatgina L
1
ga teng bo‘lgan 
ishchi kuchi ishga yollanadi. L
1
va L
f 
orasidagi farq kutish bilan bog‘liq 
ishsizlikni tashkil etadi va bunday ishsizlik ish haqi darajasi yana 
muvozanatga kelganda, ya’ni (W
0
) ga teng bo‘lganda bartaraf etiladi.