Maxmudov n. M., Hakimov h. A. Makroiqtisodiy tahlil

10.3-b rasm. LM egri chizig‘ining yasalishi (2-usul)
51
 
 
LM dan yuqorida yotgan barcha nuqtalarda
, pullar taklifi pullarga
bo‘lgan umumiy talabdan ortiq bo‘ladi, bu pullarning ortiqchaligini 
anglatadi (excess supply of money – ESM). 
LM egri chizig‘idan quyida 
joylashgan barcha nuqtalarda pullarga bo‘lgan ortiqcha talab mavjud 
bo‘ladi 
(excess demand for money – ESM).
51
N.Maxmudov, H.Hakimov. Makroiqtisodiy tahlil. O’quv-uslubiy majmua. T.TDIU, 2018 
B 
A 
LM 
Y
1 
Y
2 
Y 
R
1 
R
2 
R 
LM egri chizig’i 
 
 
R
P
M
D
A
R
1 
R
2 
R 
 
P
M
2
D
A
P
M






1
D
A
P
M






Pullarga bo’lgan spekulyativ 
talab 
Y
1 
Y
2 
Y 
P
M
1
D
T
P
M






2
D
T
P
M






 
 
Y
P
M
D
T
Pullarga bo’llarga bo’lgan transaksiyali 
talab 
B’ 
A’ 
 
P
M
2
D
A
P
M






1
D
A
P
M






 
S
P
M
P
M
1
D
T
P
M






2
D
T
P
M






Pul bozoridagi muvozanat 

---

111 
10.4. Tovar va pul bozori muvozanati 
IS va LM egri chiziqlarining alohida har biri muvozanatli daromad 
Y
e 
va muvozanatli foiz stavkasi R
e 
ni belgilab bera olmaydi. Iqtisodiyotda 
muvozanat IS va LM egri chiziqlarining faqatgina birgalikda kesishgan 
nuqtasida aniqlanadi (10.4 –a rasm).
Tovar va pullar bozorida bir vaqtning o‘zida muvozanat faqat 
daromad (Y
e
) va foiz stavkasi (R
e
) darajalarining yagona miqdorida 
o‘rnatiladi (10.4 – a rasm).
Bir vaqtda tovar va pul bozorida muvozanatga mos keluvchi daromad 
miqdorini (Y
e
) (10.4 – a rasm) Keyns «
samarali talab miqdori
» deb atadi.
Bu tizim qanday qilib beqarorlikdan umumiy muvozanatga kelishi 
mumkin? Agar tovar va xizmatlar bozori beqaror vaziyatda bo‘lsa, u 
holda zahiralarning kutilmagan o‘zgarishi yuz beradi, iqtisodiyotni E 
nuqtaga keltirish uchun firmalar ishlab chiqarish hajmini yoki 
qisqartiradilar yoki oshiradilar.
 
10.4-rasm. Tovar va pul bozorining birgalikdagi muvozanati
52
 
Agar pul bozori beqaror bo‘lsa, pullarga bo‘lgan talab ortganda foiz 
stavkasi oshadi, kishilar pullarga bo‘lgan talablarini boshqa yo‘l bilan 
qondira olmasalar, ular obligatsiyalarini sotishni boshlaydilar yoki pul 
taklifi ularga bo‘lgan talabdan ortsa, obligatsiyalarni sotib oladilar va 
iqtisodiyot bunday holatda E nuqta tomon siljiy boshlaydi.
52
N.Maxmudov, H.Hakimov. Makroiqtisodiy tahlil. O’quv-uslubiy majmua. T.TDIU, 2018 
a) 
b) 
c) 

IS 
LM 
E 
R
e 
R
1
R 
Y
e 
Y
1 
Y
2 
Y 
E 
EDG 
EDM
EDG 
ESM
ESG 
ESM
ESG 
EDM
IS 
LM
R 
Y 
D 
C 
B 
A 
III
II
IV
IS 
LM 
R 
I
Y 
F
E 
B
D
C 
A 

---

112 
IS va LM egri chiziqlarining kesishuvi tekislikni to‘rtta sohaga 
ajratadi (10.4-b rasm), ularning har birida esa beqarorlik mavjud. I va II 
sohalarda pullarning ortiqcha taklifi kuzatiladi, chunki ular LM egri 
chizig‘idan yuqorida joylashgan, LM egri chizig‘idan pastda joylashgan 
III va IV sohalarda esa pullarga bo‘lgan ortiqcha talab mavjud. I va IV 
sohalar tovar va xizmatlarning ortiqcha taklifiga mos keladi, chunki ular 
IS egri chizig‘idan yuqorida joylashgan, bunda II va III sohalarda tovar 
va xizmatlarga ortiqcha talab mavjud bo‘ladi. Iqtisodiyotning 
muvozanatga moslashuvi va harakati rasmda strelka yo‘nalishida 
ko‘rsatilgan.