Microsoft Word +Islam Mezhepler Tarihi Yayin Nushasi MehmetAliBuyukkara +++

Emir bi'l-Ma'rûf Nehiy ani'l-Münker: Mu‘tezile'ye göre İslâm 
davetinin yayılması, dalâlette olanların hidayete ermesi, hakkı bâtıla 
karıştırmak isteyenlerin zararlarının önlenmesi için her Müslümanın iyiliği 
emretmesi ve kötülükten sakındırması zorunlu bir görevdir. Emre konu olan 
ma'rûf vacip türünden ise onu emretmek vacip, nafile türünden ise nafiledir. 
Ancak münkerde böyle bir ayırım yapılamaz. Öte yandan zulüm ve yalan gibi 
aklî; hırsızlık, zina ve içki gibi dinî münkerlerden uzaklaştırmak vacip, 
ictihada konu olan münkerlerden uzaklaştırmak ise bazı durumlarda vacip, 
bazı durumlarda caizdir. Mu‘tezilîler, ilk zamanlar emir bi'1-ma'rûf nehiy 
ani'l-münker esasını uygulayarak Berâhime, Mecusîlik, Yahudilik, 
Hıristiyanlık gibi dinlere ve Mücessime, Müşebbihe, bâtınîlik, aşırı  Şiîlik, 
zındıklık gibi mezhep ve akımlara karşı İslâm'ı güçlü bir şekilde savunmuş, 
bu amaçla Horasan ve Mâverâünnehir'e kadar gitmişlerdir. Ayrıca bu esası 
ahlâk bozukluklarını önlemek, idareyi ve toplumu ıslah etmek, adaleti 
yaygınlaştırmak amacıyla tatbik etmişler, bunun için zaman zaman Ehl-i Beyt 
isyanlarına destek vermişlerdir. Fakat Halife Memun ve Halife Mutasım 
zamanında olduğu gibi iktidara yakınlaştıklarında, bu prensibi hasımlarını 
susturmak için bir zulüm vasıtası olarak da kullanmaktan çekinmemişlerdir.  
Mu‘tezile'nin Ehl-i Sünnet'e açık etkisi Eş‘arî ile başlamıştır. Hayatının 
önemli bir kısmını Mu‘tezilîler arasında geçirdikten sonra onlardan ayrılan 
Eş‘arî, başta kelâm metodu olmak üzere ilâhî sıfatlar, kesb, cüz’ün lâ 
yetecezzâ, te'vil ve hudûs gibi birçok konuda Mu‘tezile'nin etkisinde 
kalmıştır. Peygamber göndermenin toplum açısından gerekliliği, husun-
kubuh, akıl-nakil ilişkisi gibi hususlarda Mu‘tezile ile Mâtürîdiyye arasında 
benzerlikler de bulunmaktadır. Nihayetinde tüm bu ekollerin kelam 
metodunu benimsedikleri bilinmektedir.  
Eş‘arî, Abdülkâhir Bağdâdî,  Şehristânî gibi mezhepler tarihi müellifleri, 
mezhep tasniflerinde Mu‘tezile'yi ana fırkalar içinde sayarken; Mutahhar b. 
Tâhir el-Makdisî, Şehâbeddin b. Arabşah gibi yazarlar onlar hakkında 
tarafsız veya olumlu ifadeler kullanmışlardır. 

---

 
 
61
Mu‘tezile’nin kurumsal olarak varlığını bir mezhep olarak sürdürememesine 
rağmen, görüşlerinin başta Ehl-i Sünnet olmak üzere diğer mezhepler 
içerisinde devam etmesi veya etkileri konusundaki görüşlerinizi açıklar 
mısınız?