Nur təFSİRİ SƏKKİZİNCİ Cİld müƏLLİF: MÖHSÜn qəRAƏTİ TƏRCÜMƏ edəN: haci arzu

Nöqtələr

●Həzrət Hud (ə) xalqın diqqətini həm Allaha, həm peyğəmbərlik məsələsinə, həm də məada yönəltdi.

●Ayədə «böyük gün» dedikdə Qiyamət nəzərdə tutulmuşdur. Amma həzrət Şüeybin əhvalatında dünya da «böyük gün» adlandırılır: “Od dolu buludlu günün əzabı onları bürüdü və o böyük günün əzabı idi.”¹

Bildirişlər

1. Təqva Allaha təşəkkürün ən üstün yoludur.

2. Hansı həddə ilahi lütfə çatdığını hərə özü bilir.

3. Ad qövmünün saraylar və tikililərlə yanaşı mal-qara, bağ-bağat və çeşmələri vardı.

4. Hazırlıq və qabiliyyət olmasa, peyğəmbərlərin də moizəsi səmərə verməz.

Ayə 137-138:

﴿إِنْ هَذَا إِلَّا خُلُقُ الْأَوَّلِينَ وَمَا نَحْنُ بِمُعَذَّبِينَ﴾

“Bu (sənin dəvətin və ya bizim bütpərəstliyimiz) yalnız əvvəlkilərin yoludur. Bizə əzab verilməyəcək.”

Ayə 139:

﴿فَكَذَّبُوهُ فَأَهْلَكْنَاهُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُم مُّؤْمِنِينَ﴾

“Hudu dandılar və Biz onları həlak etdik. Əlbəttə bunda (bu əhvalatda) böyük nişanə var, amma xalqın çoxu iman gətirən deyil.”

Ayə 140:

﴿وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ﴾

“Həqiqətən sənin Rəbbin yenilməz və mehriban Allahdır.”

Nöqtələr

●“Haza” (bu”) əvəzliyinin nəyə işarə olması ilə bağlı müxtəlif ehtimallar var:

a) Sənin bu peyğəmbərlik iddian əvvəlkilərin peyğəmbərlik iddiasına təqliddən savay bir şey deyil.

b) Təpələrin üstündəki bu uca evlər və bizim digər işlərimiz ata-babalarımızın yoludur.

v) Bizim bu təkzib və bütpərəstliyimiz ata-babalarımızın təkzib və bütpərəstliyidir.

●Quran xalqın əksəriyyətini dəfələrlə tənqid etmişdir. Bu surədə də peyğəmbərlərin tarixi bəyan olunduqdan sonra “xalqın əksəri iman gətirən deyil” ifadəsi bir neçə dəfə təkrarlanmışdır.

Bildirişlər

1. Ata-babaların getdiyi yol həqiqət göstəricisi deyil.

2. Yersiz təqlid və təəssüf öyüd-nəsihətin qəbuluna mane olur.

3. Ata-babaların azğınlığı sonrakı nəsillərin azğınlığı üçün zəmin olur.

4. Bəzən bütpərəstlik və bunun kimi başqa işlər insanın cövhərinə qatılır. (“Xuluq” sözü sabit ruhiyyə mənasını bildirir.)

5. Bütpərəstlər məsuliyyəti boyunlarından ataraq azğınlıqlarını ata-babalarının yolu kimi təqdim edirdilər.

6. İnsanın taleyi onun öz əlindədir.

7. Başqalarının haqqı təkzib edib məhv olmasından ibrət götürün.

8. Çoxluq sizi aldatmasın. Həqiqəti çoxluqda axtarmayın. Kəmiyyət haqqı batildən seçmə meyarı deyil.

Ayə 141-142:

﴿كَذَّبَتْ ثَمُودُ الْمُرْسَلِينَ إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ صَالِحٌ أَلَا تَتَّقُونَ﴾

“Səmud qövmü (də) peyğəmbərləri təkzib etdi. Bir vaxt qardaşları Saleh onlara dedi: «Yoxsa qorxmursunuz?»”

Ayə 143-144:

﴿إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ﴾

“Mən sizin üçün etibarlı bir peyğəmbərəm. Beləsə, Allahdan qorxun və mənə itaət edin.”

Ayə 145:

﴿وَمَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى رَبِّ الْعَالَمِينَ﴾

“Mən bu risalətimə görə sizdən heç bir muzd istəmirəm. Mənim mükafatım yalnız aləmlərin Rəbbi tərəfindəndir.”

Nöqtələr

●Bu surədə bir neçə peyğəmbərin əhvalatı nəql olunmuşdur. Amma onların əhvalatları “kəzzəbət” (“təkzib etdilər”) sözü ilə başlayır. (Ayə 105, 123, 141, 160, 176.) Səbəb budur ki, bu əhvalatlarda mühüm nöqtə peyğəmbərlərin keçmiş qövmlər tərəfindən təkzibi və onların məhvidir. Bəli, yazı və danışıqda mühüm mövzular sərlövhə seçilməlidir.

●Tarixin bəyanında faydasız yox, mühüm nöqtələrə diqqət yetirilməlidir. Bu əhvalat insanların sayı, hadisənin baş verdiyi yerin adı, hadisənin tarixi və xırdalıqları bəyan olunmamışdır. Çünki yalnız haqq və batilin tanıtdırılması, haqqın batil üzərində qələbəsinin bəyanı ibrətamizdir.

Bildirişlər

1. Bütün peyğəmbərlər eyni üslubda dəvət etmişlər. Həzrət Nuh, Hud, Saleh, Lut və Şüeybin əhvalatlarında eyni söz, eyni şüarlarla rastlaşırıq. Onların bəyanatlarını bir neçə məsələ üzərində xülasələşdirmək olar. Qardaşlıq, təqva, rəhbərə itaət, təmənnasızlıq, Allaha təvəkkül. Onlar xalqı inandırırdılar ki, peyğəmbərlər onların xeyri və əmin-amanlığı üçün göndərilmişlər.

Ayə 146:

﴿أَتُتْرَكُونَ فِي مَا هَاهُنَا آمِنِينَ﴾

“(Yoxsa düşünürsünüz ki,) dünyada olanlarınız arasında əmin-amanlıqda buraxılacaqsınız?”

Ayə 147-148:

﴿فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ وَزُرُوعٍ وَنَخْلٍ طَلْعُهَا هَضِيمٌ﴾

“Bağlarda və çeşmələrdə, əkinlərdə və çiçəkləri lətif və üst-üstə oturmuş xurmalıqlarda qalacaqsınız (və heç bir məsuliyyətiniz olmayacaq)?”

Ayə 149:

﴿وَتَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا فَارِهِينَ﴾

“Siz xoş güzaran üçün daşlardan evlər yonub düzəldirsiniz.”

Ayə 150-151:

﴿فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ وَلَا تُطِيعُوا أَمْرَ الْمُسْرِفِينَ﴾

“Allahdan qorxun və mənə tabe olun. İsrafçılara tabe olmayın.”

Ayə 152:

﴿الَّذِينَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ وَلَا يُصْلِحُونَ﴾

“O kəslər ki, yer üzündə fəsad törədir və islah əhli deyildirlər.”

Nöqtələr

●Əgər bəşəriyyət yalnız “israfkarlara tabe olmayın” göstərişinə əməl etsə, bütün israfçı zalım rejimlər süquta uğrayar.

●Səmud qövmü həm məhsuldar əkinçiliyə, həm mədəniyyət və inşaata, həm də rifah və əmin-amanlığa malik idi.

●“Təll” dedikdə meyvədən öncəki xurma çiçəyi nəzərdə tutulur. Bəzən ağacın ilk xurmasına da “təl” deyilir.

●“Həzim” sözü lətif və üst-üstə oturmuş (salxım) çiçək mənasını bildirir. Yəni xurma çiçəkləri salxım şəklində üst-üstə minmişdir, bərəkətli və təravətlidir.

●“Cənnat” sözünün həm də xurma ağacı mənasını bildirməsinə baxmayaraq, bu ağacın adının ayrıca qeyd olunması Səmud qövmünün ona daha çox əhəmiyyət verməsinə işarə ola bilər.

●“Farihin” sözü “fərəh” kökündən olsa dadlı, “fərahət” kökündən olsa məharət mənasını bildirər. “Buyutən farihin” təbiri birinci halda “evlərdə şad-xürrəm idilər”, ikinci halda “dağlardan məharətlə evlər yonurdular” mənasını bildirir.