Qarabağ: folklor da bir tariXDİR

III mətn

Bir arvadın uşağı olur, ölür. Gedir bir molluya. Molla deyir ki, həmzaddı. Üsdünə həmzat töküflər. Get bir kilit gəti, bir işdən­mə­miş ətir gəti. Qara toyux gəti, bi metir ağ gəti. Yeddi çərşəmbə sənin duanı yazajam. Yeddi çərşəmbədən sonra, səkgizinci çər­şəmbə gə, apar. Hə, bu, bunu yeddi çərşəmbə yazır, dediyi şey­lə­rin də hamısın alıv aparır. Yeddi çərşəmbə yazır, arvad soora bunu ge­dif gətirir. Deyir, get birin yasdığına tih, birin döşəyinin başına tih. Biriynən çimizdir, birinin suyun işsin, birin də boynunun dalına tih.

Nəysə, bunu belə eliyir, deyir, daa qorxusu yoxdu. Bunun uşağı olajax. Elə gəliv olur da uşağı. Elə onnan soora da qalır uşağı. Həmzat kəsilir də, uşağı da ölmür, qalır. Həmzat da budu.
IV mətn

Həmzatdığı, heylə şeyləri qaynənəm bilirdi. Soora bu həmzat deyillər e. Eşitmisən yəqin. O düzdü. Bax gənə yazma. Sən Allah, yazsan da ayrısının adınnan yaz. Sən mə­nim canım. Bax mənim bu bööh gədəm boynumda. Bu rəhmətdih qaynanam dedi ki, aaz, get gör, qoyun doğasıdı. Burda pəyəmiz varı­dı. Biz də ona bitişiy evdə olurdux. Onda nəəzirdi bu evlər. Dedi, qoyun doğasıdı, get gör, doğuf? Mən də bu gədə olasıdı. Üzüm ayaanın altına, gəldim, dur­dum xeylax qoyuna baxdım, gör­düm kü, yanında biri var. Bir az durdum, isdədim ki, gedəm, bala­sını belə eliyəm, baxdım ki, biri də düşdü də. Bu ikisini belə eliyən, birini aynə elədim, birini bəynə. Altına da ot qoydum. Yönümü belə çöördüm ki, gələm deyəm, xala, ikisini doğufdu. Yönümü belə eliyən bu, birini də saldı. Qoyun üş dənə oldumu, bala? Gəldim kü, xala, belə-belə. Qoyun doğuf. Belə deməy isdiyən birdən yadıma düşdü ki, mən təzə doğduğunun altına ot qoymadım. Qoy gedim oon da altına ot qo­yum, yazıxdı. Gedim deyim. Gəldim qoyunun üçünün də altına ot qoydum, irahladım. Gəldim dedim, belə-belə. Qoyun doğuf. O qo­yuun bi dənə də balası qalmadı. Qaraqoyun­nuda³² bi arvat vardı, hə, seyit vardı, molla varıdı. Bu gəlmişdi bizə, qaynənəmgilə. Gə­ləndə deyif ki, ay ağa, sana qurvan olum, bəs mənim qoyunum üş bala doğdu, oon biri qalmadı. Deyəndə deyifdi ki, oon üsdünə kim gedif? Deyif, gəlin getmişdi. Deyif, yaxşı oluf gəlin gedif də. Həm­zadını töküf o qoyunnan balalarının üsdünə. Yoxsa gəlnin bir uşağı da qalmıyajeydi. Gəlinin üsdünə gəlin olanda həmzat tökülür. Qay­nənəm də həmzatdıydı. Neçə uşağı olurdusa, qalmırdı. Soora dört-beş uşaxdan dördü qalıfdı. Qaynənəm də bu şey olanda gəlifdi məəm üsdümə. Helə üsdüörtülü deyirəm də. Demə, arvadın həm­zadı tökülüf məəm üsdümə. Deyif, gəlinin bi dənə də uşağı qal­mı­jeydi. Gedif helə boylu-boylu qoyunnarın üsdünə. Həmzadı tökü­lüf. Ona görə qalmıyıf qoynun balaları. Üçünnən biri qalmadı. Bax gözümün şahidiyəm, qızım.

Bu mətni Tərtər rayonunun Evoba kənd sakinindən qeydə almışıq. Söyləyici, mətndən də göründüyü kimi, adının qeyd olun­masını istəmədi. Aşağıda “Qarın çəkmə” başlığı altında verdiyimiz mətn də bu qadının dilindən yazıya alınıb. Xatırladaq ki, bu söylə­yicinin danışdığı digər mətnlər kitabın sonunda onun adına pas­port­laşdırılıb – top.