Mühazirələr konspekti

§ Rəqəmli kommutatorlar – multipleksorlar və demultipleksorlar

Rəqəmli kommutatorlar rəqəm siqnallarını kommutasiya etmək üçün istifadə edilir və onlar məntiq elementlərində qurulur. Bunlar kodla idarə edilən və kanalları rəqəm siqnallarını ötürmək üçün nəzərdə tutulan açarlardır.

Kommutatorlar içərisində ən geniş yayılanları multipleksorlar və demultipleksorlardır.

1. Multipleksorlar

Multipleksorlar rəqəmli kommutatorlar olub bir neçə girişi bir çıxışa kommutasiya edən qurğulardır. Adətən multipleksorlar selektor yığıcılar adlanır və onlar kommutasiya prinsipi ilə işləyirlər. Ən sadə multipleksor 2 girişi bir çıxışa kommutasiya edən qurğudur. Məsələn, və girişləri verilmişdir. Buna uyğun olaraq multipleksor sxemi aşağıdakı kimi olar:

1. olarsa, onda

2. olarsa, onda (A – ünvan kodu (idarəedici))

Hal – hazırda multipleksorlar əsasən prinsiplərində qurulurlar. prinsipini yerinə yetirən multipleksor sxemini nəzərdən keçirək:

Komputer sxemlərində paralel multipleksorlardan istifadə olunur. Yəni paralel kodları kommutasiya etmək lazım gəlir. Fərz edək ki, və giriş kodlarını çıxışına kommutasiya etmək lazımdır. Belə bir funksiyanı yerinə yetirən multipleksorun mikrosxemini aşağıdakı kimi göstərmək olar:

Bu mikrosxem aşağıdakı sxemə malikdir:

2. Demultipleksorlar.

Adından da göründüyü kimi demultipleksorlar multipleksorların əks funksiyasını yerinə yetirir və adətən bir girişi N çıxışa kommutasiya edirlər. Bunlara paylayıcılar da deyilir. Demultipleksorlar , , , və prinsiplərində qurulurlar. Demultipleksorlar həm də dekoder kimi istifadə oluna bilərlər. Bunun üçün onların siqnal girişləri məntiqi “1” ya da “0” səviyyələri ilə məhdudlaşdırılmalıdır. olduğu halda demultipleksor avtomatik dekoderə çevrilir.

Ən sadə demultipleksor 1 girişi 2 çıxışa kommutasiya edən qurğudur. Onun iş prinsipi multipleksorda olduğu kimi çıxışın ünvan kodu ilə idarə edilməsinə əsaslanır. Fərz edək ki, girişi və çıxışlarına kommutasiya olunmalıdır. Onda demultipleksor sxemi aşağıdakı kimi olar:

İndi isə fərz edək ki, girişini çıxışlarına kommutasiya etmək lazımdır. Belə bir funksiyanı yerinə yetirən demultipleksor sxemini aşağıdakı kimi göstərmək olar:

Fərz edək ki, prinsipi ilə işləyən demultipleksor sxemi əsasında prinsipi ilə işləyən demultipleksor sxemi qurmaq tələb olunur. Bu halda aşağıdakı sxemi qurmaq olar:

Bu cür demultipleksorun doğruluq cədvəli isə aşağıdakı kimidir: