Mundarija: Kirish Asosiy qism I bob algoritmning ta’rifi va algoritmik tillar
Yüklə 1,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
14 II. BOB ALGORITM VA UNING TURLARI 2.1. Chiziqli algoritmlar Har qanday algoritm mantiqiy tuzilishga, ya‘ni bajarilish tartibiga qarab uch asosiy turga bo`linadi: chiziqli (ergashish), tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi. Chiziqli algoritmlar. Barcha ko`rsatmalari ketma-ket joylashish tartibida bajarib boriladigan algoritmlar chiziqli algoritmlar deyiladi. «Choy damlash», doira yuzini hisoblash algoritmlari chiziqli algoritmlarga misol bo`ladi. Lekin hayotimizdagi juda ko`p jarayonlar shartlar asosida boshqariladi. Faqat ketma-ket bajariladigan amallardan tashkil topgan algoritmlarga-chiziqli algoritmlar deyiladi. Bunday algoritmni ifodalash uchun ketma-ketlik strukturasi ishlatiladi. Strukturada bajariladigan amal mos keluvchi shakl bilan ko‗rsatiladi. Chiziqli algoritmlar blok-sxemasining umumiy strukturasini quyidagi ko‗rinishd a ifodalash mumkin: 4-rasm 15 2.2 Tarmoqlanuvchi algoritmlar Tarmoqlanuvcbi algoritmlar. Shartga muvofiq bajariladigan ko‗rsatmalar ishtirok etgan algoritmlar tarmoqlanuvchi algoritmlar deb ataladi. Algoritmlaming bu turi hayotimizda har kuni va har qadamda uchraydi. Eshikdan chiqishimiz eshik ochiq yoki yopiqligiga, ovqatlanishimiz, qornimiz och yoki to‗qligiga yoki taomning turiga, ko'chaga kiyinib chiqishimiz ob-havoga, biror joyga borish uchun transport vositasini tanlashimiz to‗lash imkoniyatimiz bo'lgan pulga bogMiqdir. Demak, tarmoqlanuvchi algoritmlar chiziqli algoritmlardan tanlash imkoniyati bilan farqlanar ekan. Avval yoritilgan «Ko‗chadan o‗tish», «Kvadrat tenglamani yechish» algoritmlari ham tarmoqlanuvchi algoritmlarga misol bo‗ladi. Berilgan ikkita A va £ sonlardan kattasini topish (IKT nomi bilan ataluvchi) algoritmini so'zlar va blok-sxema yordamida tuzing. Agar hisoblash jarayoni biror bir berilgan shartning bajarilishiga qarab turli tarmoqlar bo‗yicha davom ettirilsa va hisoblash jarayonida har bir tarmoq faqat bir marta bajarilsa, bunday hisoblash jarayonlariga tarmoqlanuvchi algoritmlar deyiladi. Tarmoqlanuvchi algoritmlar uchun ayri strukturasi ishlatiladi. 5-rasm 16 6-rasm Bu misoldan quyidagicha xulosa chiqarish mumkin: agar A >В shart bajarilsa 5-banddagi ko`rsatma qaralmaydi, aks holda, ya‘ni A 4- banddagi ko`rsatma qaralmaydi. IKT algoritmi tarmoqlanishni yaqqol tasavvur qilish imkoniyatini beradi. 7-rasm 7- rasm Tarmoqlanishning umumiy ko‗rinishi 17 Berilgan shart romb orqali ifodalanadi, r-berilgan shart. Agar shart bajarilsa, "ha" tarmoq bo‗yicha a amal, shart bajarilmasa "yo‗q" tarmoq bo‗yicha b amal bajariladi. Tarmoqlanuvchi algoritmga tipik misol sifatida quyidagi sodda misolni qaraylik. M: Berilgan x ning qiytmatiga bog‗lik holda, agar u musbat bo‗lsa «ha» tarmoq bo‗yicha y=x 2 funksiyaning qiymati, aks holda y=-x 2 funksiyaning qiymati hisoblanadi. 8-rasm Interval ko‗rinishidagi funksiya qiymatini hisoblash algoritmi Ko‗pgina masalalarni yechishda, shart asosida tarmoqlanuvchi algoritmlarning ikkita tarmog‗idan bittasining, ya‘ni yoki «ha» yoki «yo‗q» ning bajarilishi yetarli bo‗ladi. Bu holat tarmoqlanuvchi algoritmning xususiy holi sifatida aylanish strukturasi deb atash mumkin. Aylanish strukturasi quyidagi ko‗rinishga ega: |