Mundarija: Kirish Asosiy qism I bob algoritmning ta’rifi va algoritmik tillar
Yüklə 1,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
| takrorlanuvchi
algoritmlar deb ataladi. Takrorlanuvchi algoritmlar «T := T + 1», «S := S + T» yoki « P : = P * 1» ko'rinishidagi ko‘rsatmalarning ishtiroki bilan ajralib turadi (* — ko'paytirish amali). Bunday ko'rsatmalarning mazmunini tushunish uchun takrorlanishning bir nechta qadamini ko'rib chiqamiz. Odatda, yig'indi uchun boshlang'ich qiymat (inglizchadan SUMM, ya'ni yig'indi ma'noli so'zning bosh harfi) S:= 0 va ko‗paytma uchun (inglizchadan PRODUCT, ya'ni ko'paytma ma‘noli so‗zning bosh harfi) P: = 1 deb olinadi, chunki bu qiym atlar, ya'ni 0 va I lar, mos ravishda, yig'indi va ko‗paytmaning natijasiga ta'sir etmaydi: 1- qadamda I := 1 bo‗lsin: S ; = s + l = 0 + I = l , P : = P * I = l * l = l; 22 2- qadam: 1 := I + 1 = I + 1 = 2: S : = S + I = l + 2 = 3, P: = P * I = 1 * 2 = 2; 3- qadam: l := I + 1 = 2 + I = 3: S : = S + I = 3 + 3 = 6, P : = P * l = 2 * 3 = 6; 4- qadam: I := 1 + 1 = 3 + 1 —4: S := S + I = 6 + 4 = 10, P := P * 1 = 6 * 4 = 24. Algoritmikada, matematikada bunday bo'lishi mumkin emas, 1 = 1 + 1 deb yozilishi mumkin. Bu yozuvda avval o ‗ng tomondagi qiymat hisoblanib, so‗ng bu qiymat chap tomondagi nomning qiymati deb olinadi. Misol 1 dan 1000 gacha bo‗Igan sonlar yig'indisini, ya'ni S = 1+2+3+...+1000 ni hisoblash algoritmini tuzing. 11-rasm So'zlar bilan ifodalangan algoritmda blok-sxema bilan mutanosiblikni bildirish uchun qavslar ichida izohlar berib bordik. 23 Odatda, takrorlanuvchi algoritmlarda «I:=I+1» ifoda sanagich deb yuritiladi. Bu misol yechimini chiziqli algoritm shaklida tashkil etish ham mumkin. Buning uchun arifmetik progressiyaning 1000 ta hadi yi'gindisini hisoblash formulasidan foydalanish kifoya (algoritmni mustaqil tuzing). Lekin keyingi misolda bunday qilish ancha mushkul. Misol 2 xonali sonlar ichidan raqamlari yig'indisi 7 ga teng soniar yig'indisini hisoblash algoritmini tuzing ([a] - a sonining butun qismi, / - bo‗lish amali) 12-rasm Ko‗rib o'tilgan algoritmlarga nazar tashlasak, algoritmlar chiziqli, tarmoqlanuvchi yoki takrorlanuvchi qismlardan tashkil topganligini kuzatish mumkin. Demak, inson hayotida uchraydigan algoritmlar, asosan, shu uch turdagi algoritmlarning uzviy birligi sifatida namoyon bo‗ladi. 24 Xulosa Mustaqillikka erishganimizdan so`ng, O`zbеkistonda ta`lim sohasida kеng imkoniyatlar ochildi,vatanimizning halqaro sahnadagi muvaffaqiyati,obru-e`tibori va o`rni milliy o`zligimizni anglashda, chizmachilik fanlari еtakchi mavqе kasb etib, har bir fuqoroning mamlakat taqdiri uchun mas`ullik hissini yanada oshi- rishga xizmat qiladi. Mamlakatimizda olib borilayotgan, ta`lim sahosidagi tub islohatlarga etibor kuchaytirilmoqda. Chunki kelajak avlodni, bilimli, har tamonlama yetuk shaxs qilib tayyorlashda pedagog o`qituvchilar oldiga katta mas`uliyat yuklamoqda. Shu bilan birga fan texnika taraqiyoti natijasida muxandislik fanlariga bo`lgan talab oshib bormoqda. Shuning uchun kurs ishimda qurilish chizmachiligining inson hayotidagi ahamiyati tarixi haqida hukumatimiz tamonidan olib borilayotgan ta`lim saxosidagi qarorlar va kadirlar tayyorlash milliy dasturi, Davlat t`alim standartlarida qurilish chizmachiligi fani oldiga qo`yilgan asosiy vazifalarni, chizmachilik fanining fan va texnika taraqqiyoti davridagi ahamiyati haqda ma`lumotlar to`pladim, ushbu ma`lumotlar yozdim. Inson uchun zarur bilimlar miqiyosi tobora kеngayib borayotgan hozirgi sharoitda muayyan faktlar yig`indisini o`zlashtirish bilan chеklanib bo`lmaydi. Shuning uchun o`quvchilarga o`z bilimlarini mustaqil ravishda to`ldirib va boyitib borishni, o`zining diqqat-e`tiborini ilmiy va siyosiy axborotlarning eng muhimlariga qaratishni o`rgatish kеrak. Bu vazifa o`quvchilarning badiiy bеzash ishlarini, ta`lim-tarbiya jarayoni bilan uzviy bog`liq xolda kеngaitirish va rivojlantirishni taqozo etadi. Algoritm so‗zi IX asrda yashab (783-yilda tug‗ilgan) o‗z ilmiy ishlari xazinasi bilan dunyoga tanilgan vatandoshimiz buyuk astronom, matematik va geograf Abu Abdullo Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy nomidan kelib chiqqan. Al-Xorazmiy arifmetikaga 25 bag‗ishlangan «Hind hisobi haqida kitob» risolasida to‗qqizta hind raqamining sonlarni ifodalashdagi afzalliklari va ular yordamida har qanday sonni ham qisqa va oson yozish mumkinligini aytadi va hozirgi kunda hamma o‗quvchilar biladigan sonlar ustida, yuqoridagi 3-misoldagi kabi ustun ko'rinishida amallar bajarish qoidalarini yoritadi. Ayniqsa, nol (0) qo‗llashning ahamiyati haqida tushuncha berib, nolni yozmaslik natijaning xato chiqishiga olib keladi, degan. Bu risola XII asrda Ispaniyada lotin tiliga tarjima qilingan va butun Yevropaga tarqatilgan. Bu tarjimaning XIV asrda ko'chirilgan qo‘lyozmasining yagona nusxasi Kembrij universitetining kutubxonasida saqlanmoqda. Risola «Dixit Alxhorithmi», ya‘ni «Dediki alXorazmiy» iborasi bilan boshlanadi. Yuqorida bayon etilgan fikrlardan xulosa shuki,talabalarga boshlang`ich kurslardan boshlab chizmachilik, chizma geometriya, Mashinasozlik chizmachiligi arxitekturaqurilish chizmachiligi, topagrafik chizmachiligi kabi mutaxassislik fanlarining asosi bo`lgan boshlang`ich proeksion chizmachilik mashg`ulotlari ham amaliy, ham ilmiy–nazariy jihatdan yaxshi o`qitilishi shart. O`tmish tarixdan ma`lumki, qadimda buyuk me`morlarlar chizmalarning ilmiy asoslarini qo`llash natijasida, katta yutuqlarga erishganlar. Bularni talabalarga o`qitishda didaktik prinsiplarning asosiysi hisoblangan– ilmiylik- prinsipi yetakchi o`rin egallashi lozim. Mеn o`zimning yozgan kurs ishimda qurilish chizmachilik haqidagi umumiy tushunchalarni bayon etdim, loyiha ishlash usullarini misollar kеltirish bilan yoritdim. Shu bilan birga chizmalarga doir bir nеchta misollarni ko`rsatdim. Mеn o`z yozgan kurs ishimda oldimga qo`ygan maqsadimga erishdim deb o'ylayman. |