Muradzadə lalə salman qizi "Kommersiya banklarının əsas əməliyyatlarının təkmilləşdirilməsi"

Vasitəçilik əməliyatları

1. 
   Lizinq. İxtisaslaşdırılmış lizinq şirkətın, firmasin, bank şöbəsin lizinqalan üçün əmlak olaraq, həmin əmlakın müəyən müddətə icarəyə verilməsi ilə əlaqədar olaraq əsas vəsaitlerə investisiya qoyuluşunumaliyələşdirilməsidir. Onun iki forması vardır. Operativ və maliyə lizinqi.
   
2. 
   Faktorinq. Bu bankların müştərilerinə göstərdikleri maliyə xidmətin bir formasıdır. Onun mahiyəti bundan ibarətdir ki, faktor firma öz müştərisindən borcları almaq hüququnu alır, öz müştərilerın borclarını hissə-hissə ödəyir. Daha doğrusu, borcların 70-90%-ə qədərini ödəmə müddəti çatana kimi ödəyir. Açıq və qapalı formada ola biler.
   
3. 
   Trast əməliyatları. Bu əməliyat müştərın tapşırığına əsasən əmlakın idarə oluması və digər xidmətlerin onun maraq dairəsində, onun xeyrinə komersıya bankları və məxsusi maliyə institutları tərəfindən aparılan əməliyatlardır. İki növü məlumdur: 1.etibarlı idarəetmə, 2. agent xidmətleri
   

Hər bir komersıya bankin apardığı aktiv və passiv əməliyatlar arasında birbaşa əlaqə vardır. Belə ki, passiv əməliyat nəticəsində bank tərəfındən cəlb edilmiş vəsait sonradan aktiv əməliyatla hər hansı bir sahəyə yerləşdirilir. Bir bankin aktiv əməliyatı digər bir bankin passiv əməliyatı ola biler. Məsələn, Mərkəzi Bank komersıya banklara kreditler verdiyi zaman, bu vəsaitler Mərkəzi Bank tərəfındən yerləşdirildiyi üçün Mərkəzi Bankin aktiv əməliyatı, komersıya bankları tərəfındən cəlb edildiyi üçün həmin bankların passiv əməliyatı addanır.

Hər bir bank aktiv və passiv əməliyatlar arasındakı balansa məxsusi diqqət etməlidir. Belə ki, cəlb edilmiş vəsait mümkün qədər az vaxt itkisiylə yerləşdirilməlidir. Komersıya bankları öz resurslarin bir hissəsini Mərkəzi Bankin tələbi ilə faizsiz qaydada məcburi ehtiyatlar qismində Mərkəzi Bankdakı hesaba köçürürler. Bu komersıya banklarnın kreditləşmə və depozit emissiyası imkanlarını məhduddaşdırır. Məcburi ehtiyatlar depozitlerin və qoyuluşların sığortalama funksıyasını da yerinə yetirir.

Komersıya bankları resurslarını yerləşdirərkən ilk növbədə müştərilerin kredit qabiliyəti səviyəsini nəzərə almalıdır. Hər bir halda bank düzgün aktiv siyasət həyata keçirməlidir.

Komersıya banklarnın aktiv və passiv əməliyatları arasındakı balansa Mərkəzi Bankin faiz siyasəti də təsir edir. Belə ki, Mərkəzi Bank mərkəzləşdirilmiş kreditler üzrə faiz dərəcəsini artırdıqda komersıya bankin kredit vermə qabiliyəti aşağı düşür. Bu da bankin aktiv əməliyatlarin azalmasına səbəb olur. Lakin faiz dərəcəleri yuxarı qalxdığı üçün bank muessisəsinə vəsait axını artır və bu bankin passiv əməliyatını artırır.

Resursların düzgün idarə oluması da aktiv və passiv əməliyatlar arasındakı balansa təsir edir. Komersıya bankları tərəfindən cəlb olumuş resursların idarə olumasin kəmiyət tərəfı ilə yanaşı keyfıyət tərəfı də vardır. Resursların yerləşdirilməsi məsələsi həl edilmədən resurs cəlb etmək mənasızdır. Banklar cəlb etdikleri resursları elə yerləşdirməlidirler ki, o xərcleri ödəməklə yanaşı bank muessisəsinə mənfəət gətirsin və bankin likviddiyın təmin oluması üzrə Mərkəzi Bankin tələblerini yerinə yetirmiş olsun. Bununüçün banklar aktiv və passiv əməliyatları sıx qarşılıqlı əlaqə şəraitində həyata keçirilməlidir.