Mustaqil ish mavzu: media savodxonlikni rivojlantirish yo’llari

Milliy til mavjudligining quyidagi shakllari ajratiladi: 
Xalq tili - so‘zlashuv nutqining lingvistik vositalari majmui adabiy til 
me’yorlarini buzadi. Xalq tiliga fikrning qo'pol, qisqartirilgan ifodasi uchun 
ishlatiladigan til hodisalari (so'zlar, grammatik shakllar, iboralar, talaffuz 
xususiyatlari) kiradi. Xalq tili hech qanday geografik joy, ijtimoiy guruhga bog'liq 
emas. Bu adabiy me’yorlardan еtarlicha bilimga ega bo‘lmagan, adabiy va adabiy 
bo‘lmagan 
me’yorlar 
o‘rtasidagi 
farqni 
bilmaydigan 
milliy 
tilda 
so‘zlashuvchilarning nutqidir. 
Hududiy lahjalar - ma'lum bir hududda qo'llaniladigan til shakllari. Bular 
faqat og'zaki nutqda mavjud bo'lgan tilning arxaik va tabiiy shakllaridir. Rus tilida 
uchta dialekt mavjud: janubiy rus, markaziy rus, shimoliy rus. Ularning har biri 
o‘ziga xos fonetik, leksik, grammatik xususiyatlarga ega. 

---

Jargonlar - bu umumiy kasb bilan birlashgan yoki har qanday asosda alohida 
guruhlarni tashkil etuvchi odamlarning nutqi: ijtimoiy, yosh, qiziqish. Yoshlik 
jargoni, jinoiy jargon, muxlislar, kollektorlar jargonlari va boshqalar bor. Jargon - 
bu sirli til, uni faqat tor doiradagi ishtirokchilar biladi. 
Adabiy til – matbuot, fan, davlat idoralari, ta’lim, radio, televideniyeda 
qo‘llaniladigan milliy tilning eng oliy shaklidir. U inson hayoti va faoliyatining 
turli sohalariga xizmat qiladi: siyosat, madaniyat, fan, ish yuritish, qonunchilik, 
kundalik muloqot, xalqaro aloqa. Bu butun xalqning tili, u milliy tilning boshqa 
turlaridan ustun turadi. 
«Media» atamasi (lotincha - medium, ya’ni vosita, vositachi, usul) turli 
ko‘rinishdagi kommunikatsiya va axborot vositasini anglatadi. Media tushunchasi 
mazmuniga axborotni yaratish, nusxalashtirish, tarqatish vositasi hamda mualliflar 
va ommaviy auditoriya o‘rtasida axborot almashinuvining texnik vositalari kiradi. 
Bugungi kunda media atamasidan OAV yoki mass-media tushunchalarining 
sinonimi sifatida foydalaniladi. Hozirgi zamon jamiyati taraqqiyotiga medialarning 
ta’siri yil sayin oshib borib, ular vositasida insonlar atrof-voqelikni ijtimoiy va 
ruhiy jihatdan anglamoqda va baholamoqda. Zamonaviy medialarning asosiy 
jihatlari sirasiga tadqiqotchilar kreativlik (yaratuvchanlik, ijodkorlik) va 
innovatsiyalarni 
kiritmoqda. 
Mazkur 
atamaga 
aynan 
shunday 
tavsif 
www.edu.jobsmarket.ru saytida keltirilgan.
Shu bilan birga boshqa manbalarda ham media istilohiga shu tarzdagi 
tavsiflar berilganini ko‘ramiz. «Media - ommaviy axborot vositalari, ham keng, 
ham maxsus auditoriyaga mo‘ljallangan ko‘ngilochar takliflarni tavsiya etuvchi, 
yangilik, axborot va reklama axborotini tarqatishga yo‘naltirilgan ko‘p sonli va 
serqirra funksiyalarni amalga oshiruvchi kommunikatsiya kanallaridir». Aksariyat 
hollarda mutaxassislar media atamasi o‘zagida aynan ushbu tavsifni ko‘radi. 
Shunga qaramasdan, mazkur istilohning tor mazmuni ham mavjud. Ayrim 
tadqiqotchilar mazkur atama mazmunida alohida axborot muhiti sifatida aynan 
OAVni, boshqalari esa – aniq axborot tashuvchini nazarda tutadi. Kommunikatsiya 
kanali sifatida medialar sirasiga mutaxassislar bosma nashrlar, elektron OAV, shu 

---

jumladan Internet, reklamaning tashqi vositalari va, xatto, pochta tarqatmasini, 
ya’ni, tovar yoki xizmatlar sotuvchisi va iste’molchi o‘rtasidagi hayot-mamot 
zvenosi funksiyasini bajaruvchi barcha omillarni kiritadi”
1
. Axborot savodxonligi – 
axborotni tanlash, baholash, qayta ishlash va uzatish borasidagi ko‘nikmalar va 
malakalar majmuini bildiradi.