Obidjon karimov

Turing chechak jarildi.
Barchin jazim kerildi.
Uchmoq jeru ко ‘ruldi
Tumlug ‘ jana kelgusuz
Mazmuni: Bahomi ta'riflab aytadi: har turli chechaklar ochildi, 
xuddi (sernaqsh) ipak gilamlar yozilganday. Jannat yeri ko‘rildi. 
Sovuq hech qaytib kelmas darajada havo isidi.
Mazkur to ‘rtlik «Devon» ning turli o ‘rinlarida uchraydi. Agar 
ular bir joyga jamlansa, yoz bilan qishning munozarasi tiklanadi.
44

---

M azkur munozara turli xrestomatiyalarda e'lon qilingan. Bu 
munozarada yoz bilan qishning o ‘ziga xos xususiyatlari juda 
chiroyli, obrazli misralarda tasvir etilgan. M unozara janri «Devon» 
ning quyidagi o ‘rinlarida ham keltirilgan.
Qish ya y bila toqushdi,
Qing ‘ir kozin baqishdi.
Tutashqali yaqishdi
Utg 'alimat ograshur.
Mazmuni: qish bilan yoz urushdi, bir-birlariga yomon k o ‘z bilan 
boqishdi, turli tutishishga yaqinlashdi. Ular bir-birini yengishga 
intilishar edi.
Munozara janriga xos parchalar Y usuf Xos Xojibning 
«Qutadg‘u - bilig» asarida uchraydi:
Uqushlig ‘, vafolig ‘ kishi tuzini,
Yulug'lar kishiga qamug' o ‘zini.
Arig ‘siz, jafoliq qilinchi о ‘tin,
Qali aydi ersa qiyar so ‘zini.
Mazmuni:
Zehnli, vafoli, kishi afzuni,
Qiladi kishiga fid o о ‘zini.
Ymiqsiz, jafoli, qilig ‘i tuban,
Tonar, hech tan olmas degan so ‘zini.
Bundan tashqari Ahmad Yugnakiyning «Hibbatul - haqoyiq» 
dostonida ham bor:
Tabi'atta yigi ot aybsuzi,
Axiliq erur bil bivcul ко ‘rk so ‘zi.
Eliklarda qutlug‘ berigli elik,
Olib bermagan el elik qutsizi.
Mazmuni: Dunyoda yaxshi va nuqsonsiz nom sahiylikdir, baxil 
esa xunuk ot ekanini bil, q o ‘llar ichida in'om beruvchisi baxtli 
q o ‘ldir, o ‘zi olib boshqalariga bermagan qo ‘l, q o‘llaming qutsizidir.
Keyinchalik bu jan r XIV asr oxiri va XV asming birinchi 
yarmidan o ‘zbek yozma adabiyotida keng taraqqiy qildi. Bu davr 
munozaralari 
taraqqiyotiga 
fors-tojik 
adabiyotida 
yaratilgan 
munozaralaming ham ta ’siri katta b o id i.
45

---

Ma'lumki XI asrda yashagan Asadi Tusiy «Munozarai shabu 
ro‘z» (“Tun bilan kun” munozarasi) «Munozarai osmonu zamin» 
(«Osmon bilan yer munozarasi») «Munozarai gabru muslim» 
(«Kofir bilan musulmon munozarasi») «Munozarai arabi ajam» 
(«Arab va ajamlik munozarasi») singari asarlarni yaratgan edi. Bu 
asarlar turkiy shoirlar orasida ham katta shuhrat topgan edi.
XV 
asr boshlarida yashagan Ahmadiy, Yusuf Amiriy va Yaqiniy 
tomonidan yaratilgan munozaralar juda ko‘p jihatlaridan Asadi 
Tusiy munozaralariga o ;xshab ketadi.
Ahmadiyning «Rudjomaning orasinda munozara va muboxasa» 
asarida muzika asboblari orasidagi tortishuvlar xikoya qilinadi.
Munozaraning boshlanishida shoir nasrda hamd, na’t va 
kitobning yozilish sabablarini aytadi. Ahmadiy munozarasi ramali 
musaddasi maxzuf (foilotun foilotun foilun) vaznida yozilgan 
masnaviydan iboratdir.
Munozaraning davomida Tambura, Ud, Chang, Q o‘buz, 
Kungura o ‘rtasidagi tortishuvlar tasvir etiladi. Bahsni Tambura 
boshlab, o ‘z ovozining yoqimli, rohatbaxsh ekanini aytadi. Ayni 
zamonda Udni qomi yo‘g ‘on xo‘ja, changni aqli kalta, nodon, gap 
uqmas deb ayblaydi.