Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi



Yüklə 1,55 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə177/234
tarix31.12.2021
ölçüsü1,55 Mb.
#112334
1   ...   173   174   175   176   177   178   179   180   ...   234
hozirgi ozbek tili

 
Mantiqiy mushohada uchun 
1.Bormoq va ketmoq fe’llari qaysi semasi asosida birlashib, qaysi semasi bilan farqlanadi? 


Ma’ruza matnlari.  
 
109 
2.Muhabbat va sevgi  leksemalarida farqlovchi sema qaysi? 
3.So‘zum  munda  qolur,  Borurman  o‘zum  (Yugnakiy)  misrasidagi  bormoq  fe’lining  semik 
tarkibini aniqlang. 
 
 
Semema  semalari  o‘zaro  dialektik  munosabatda  va  teskari 
mutanosiblikka  ega.  Sememani  uchburchakka  qiyoslasak,  har  bir  turga 
mansub  sema  uning  bir  burchagini  tashkil  qiladi.  Uchburchakda  bir 
burchakning kattalashishi boshqalarining kichrayishi hisobiga yuz berganligi 
kabi  sememadagi  bir  semaning  kuchayishi  boshqa  semaning  kuchsizlanishi 
evaziga  sodir  bo‘ladi.  Masalan,  mustaqil  leksemada  atash  semasi  kuchaysa, 
ifoda  semasi  kuchsizlashadi,  ifoda  semasi  kuchaysa,  atash  semasi 
kuchsizlanadi.  Masalan,  ko‘chma  ma’noli  leksemalarda  atash  semasi 
kuchsizlanib, ifoda semasi kuchaygan bo‘ladi. Leksema nutqda voqelanganda 
ham  uning  atash  semasi  o‘z  o‘rnini  ma’lum  darajada  ifoda  semasi 
voqelanishiga  bo‘shatib  beradi.  Masalan,  bo‘ri  leksemasi  odamga  nisbatan 
qo‘llanganda  undagi  “hayvon”,  “itsimonlar  oilasiga  mansub”,  “yovvoyi”  atash 
semalari  kuchsizlanib,  “yirtqich”,  “vahshiy”,  “qonxo‘r”  ifoda  semalari 
kuchaygan holda yuzaga chiqadi. 
Mustaqil leksema yordamchi so‘z vazifasida qo‘llanganda undagi atash va 
ifoda semasi kuchsizlanib, vazifa semasi esa kuchayib voqelanadi. 
 
 

Yüklə 1,55 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   173   174   175   176   177   178   179   180   ...   234




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin