O‘zbekiston republikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi ulug‘bek hamdamov, abdug‘opir qosimov jahon adabiyoti

Fransua Viyon (1431–1463-y. keyin)  ijodi 
  Fransua  Viyon  ijodi  o‘rta  asrlar  fransuz  she’riyatini  yuksak 
cho‘qqilarga ko‘targan va istiqboldagi muvaffaqiyatlarining darak-
chisi  bo‘lgan  deyish  mumkin. Viyonning  hayoti  va  ijodi  o‘rta  asr 
dunyoqarashi inqirozining tipik namunasi hisoblanadi. Kambag‘al 

---

101
oilaning  farzandi  bo‘lgan  Fransua  de  Monkorbe  uni  tarbiyalagan 
uzoq qarindoshi, Parij kapellani
19
 Gilom Viyonning familiyasini qa-
bul qiladi. 1453-yili o‘qishni tugatib magistr darajasini oladi. 1455-
yili ruhoniylardan biri bilan janjallashib qolib, uni xanjar bilan urib 
o‘ldiradi. Xibsga olingan Fransua o‘zini himoya qilganligini isbot-
lay olgani uchun ozodlikka chiqariladi. Bir yildan keyin bir necha 
sheriklari bilan katta o‘g‘irlik sodir etgach, Parijdan qochadi. Parij-
dan ketar ekan, u hazilomuz “Kichik vasiyat” poemasini yozadi va 
hamtovoqlariga o‘zining mayda-chuyda buyumlari va sud jarayo-
nini vasiyat qilib qoldiradi. 
Shu paytdan boshlab Viyonning 6 yil davom etgan darbadarlik 
hayoti boshlanadi. U 1457-yilda shahzoda Karl Orleanskiy tomoni-
dan uyushtirilgan shoirlar ko‘rigida ishtirok etadi. Shundan keyin 
shoir kokilyarlar
20
 guruhiga qo‘shiladi, o‘g‘rilar jargonini o‘rganadi, 
hatto bu tilda balladalar ham yozadi. 1461-yili noma’lum sabablarga 
ko‘ra Myon-syur-Laur shahri qamoqxonasiga tushadi.
1462-yili Viyon Parijga qaytadi va o‘zining “Katta vasiyat” dos-
tonini yozadi, shu yilning noyabr oyida yana qamoqxonaga tushadi, 
dekabr oyida Papa mahkamasining kotibiga suiqasdda ayblanib o‘lim 
jazosiga maxkum etiladi. Aynan shu kunlarda u mashhur “Osilganlar 
haqida  ballada”sini  yozadi.  1463-yilning  5-yanvarida  o‘lim  jazosi 
bekor qilinib 10 yilga Parijdan badarg‘a qilinadi. Viyonning shun-
dan keyingi hayoti haqida ma’lumotlar saqlanib qolmagan.
Viyonning eng asosiy adabiy merosi darbadarlikda yozilgan bir 
nechta she’rlarini ham o‘z ichiga olgan “Katta vasiyat” dostoni hi-
soblanadi. Asarda  shoir  turli  buyumlar  bilan  birgalikda  bir  necha 
insonlarga o‘z she’rlarini ham vasiyat qiladi. Shu tarzda asar Viyon-
ning haqiqiy “poetik vasiyati”ga aylanadi.
Shoirning ijodi Masho maktabi an’analari bilan bog‘liq bo‘lsa 
ham, undagi obrazlar tizimi, mavzu ko‘lami, xis-tuyg‘ularning xara-
kteri, ya’ni uslubi va dunyoqarashi tubdan farq qiladi. Hayotning 
19
 Katoliklarda xonaki cherkov ruhoniysi
20
 Tilanchilik, bosqinchilik bilan shug‘ullangan yersiz qolgan dehqonlar, 
qochoq askarlar

---

102
o‘tkinchiligi, foniylik, har qanday go‘zallikning nobud bo‘lishi 
g‘oyasi shoir she’riyatining asosini tashkil qilgan. 
Bir qarashda Viyon poeziyasi o‘rta asrlar uchun an’anaviy bo‘lib 
tuyulishi mumkin, u balladalar, rondo(she’rning ayrim misralari 
ma’lum  tartibda  takrorlanadigan  turi),  qo‘shiqlar  yozdi,  mavzu, 
ohang, badiiy usullarini meros qilib oldi. Biroq ularga ko‘r-ko‘rona 
ergashmadi, balki ularni kengaytirib, mavzu ko‘lamini chuqurlashtir-
di,  falsafiy  ruh  bag‘ishladi  .  Shuning  sababidan  Viyon  she’riyati, 
o‘tmishdoshlari bilan qiyoslaganda, haqiqiy poetik inqilob bo‘ldi. 
1456-yili shoirning yumor, kinoya, hazil-mutoyibaga yo‘g‘rilgan 
“Le”(yoki “Kichik vasiyatnoma”) dostoni yaratildi.
Viyonning  asosiy  asari  –  “Vasiyatnoma”,  keyinchalik  shoirn-
ing hayotlik paytidayoq uni “Katta vasiyatnoma”(1461-y.) deb atay 
boshlaganlar:  doston  186  she’riy  band,  16  ta  ballada,  3  rondodan 
iborat. 
Viyon ijodining ta’siri XVI asrdan boshlab fransuz adabiyotida 
yaqqol namoyon bo‘ladi. Rable, Lafonten, Molyer, T.Gote va Gyu-
golar uning ijodi ta’sirida bo‘lgan bo‘lsalar, Bualo hamda Volter un-
ing ijodiga yuqori baho berganlar.