O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Buxoro Davlat Universiteti
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
21 Arab xalifaligi davri harbiy san’ati. Arablar qadimdan jangovarliklari bilan shuhrat qozonganlar, chunki qarindosh-urug’chilik munosabatlari ularni jangda jipslashtirgan. Har bir balog’at yoshiga yetgan arab jangchi bo’lgan. Shayxlar va saidlar o’zlarining jasurliklari va uddaburonliklari bilan mashhur bo’lib, ularning kichik harbiy lashkarlari bo’lgan. Bu kichik harbiy qismlar keyinchalik xalifa hokimiyati vujudga kelishiga imkon yaratgan. Ot sotib olish va uni boqishga har bir arabning ham qurbi yetmagan, shuning uchun arab xalifaligi qo’shini tarkibida piyodalar ham bo’lgan. Arablar piyodalar va otliq qo’shin yurishini jadallashtirish uchun tuyalardan foydalanganlar. Tuyalar itoatgo’y bo’lib, samum (qum bo’ron) paytida yerlar sotib olib go’yo tirik to’siq rolini o’ynagan. Tuyalarda jang qiluvchi askaralar uzun nayzalar bilan qurollanganlar. Arab suvoriysining to’liq qurol-aslahasi ancha boy va turli-tuman bo’lgan. Jangchining ikkita mustahkam va zo’r kamoni, sadog’ida uchi o’tkir paykonli 30 ta o’qi bo’lishi, bambuk yog’ochidan qilingan uzun nayzasi, nayza uchi yaxshi temirdan yasalishi, chetlari o’tkir bo’lgan irg’ituvchi disk, sanchuvchi va chopuvchi o’tkir qilich, jangovar gurzi yoki ikki tig’li bolta, ikki xurjunda 30 ta toshi bo’lishi shart edi. Jangchining mudofaa aslahasi sovut, qalpoq ustidan kiyiladigan dubulg’a, ikki tirsakband, ikki tizzaband va ikki son yopqichdan iborat edi. Otlarga yurish oldidan og’ir taqalar qoqilgan. Arab jangchilarining jangovar qilichlari shu qadar o’tkir ediki, dushman otini qoq ikkiga bo’lib yuborardi. Arablar urushda pistirma, chopqun va qo’qqisdan, tong saharda, uyqu shirin paytida qilinadigan hujum qilish usullaridan keng foydalanganlar. Arablar qo’shini VII asrning birinchi yarmida ayrim qabila va urug’lardan tashkil qilingan lashkarlardan iborat edi. Arab qo’shini miqdori manbalarda odatda juda ham bo’rttirib ko’rsatiladi. Amalda qo’shin soni bir necha ming, kamdan kam hollarda o’n minglab jangchini tashkil qilgan. Qutayba 20 ming sonli o’z qo’shinini ukasi Abdurahmon boshchiligida Samarqandni qiyinchiliksiz zabt etdi. 1 1 Асқаров.A. Ўзбекистон халқлари тарихи. -T.: “Фан”, 1992. -Б.74. 22 Arablar harbiy harakatlar natijasida aholining bir qismi halok bo’ldi, bir qismi asirga olindi. Barcha shahar va qishloqlarda o’z harbiy garnizonlarini joylashtirgan arablar, shu harbiy kuchlarga tayanib aholidan turli soliqlar undirishar, ularni turli jamoa ishlariga safarbar qilishar edi. 1 Arab qo’shini o’nlik tizimi asosida tuzilgan. Eng yirik harbiy qo’shilma soni 10 ming kishidan iborat bo’lib, uning tepasida amir turgan. Bu qo’shin 10 ta harbiy qismdan tashkil topgan. Ular yuzliklarga ajratilib, tepasida maxsus boshliqlar bo’lgan. Har bir yuztalik ikkita ellik kishilik qismga ajratilgan. Eng kichik harbiy bo’linma o’nlikdan iborat bo’lgan. Arab qo’shini safarga chiqqanda uning tarkibiy tuzilishi avang’or, asosiy kuchlar va arergarddan iborat bo’lgan. Masalan, 636-yilning bahorida Said ibn Abu Baqqos sosoniylar qo’shinini o’nta jangovar guruhga ajratib, ular tepasiga tegishli qo’mondonlarni qo’ygan. Quyida musulmonlarning ana shu o’nta guruhning nomlari keltiriladi: a) al- muqadama, avangard. b) al-maymana, o’ng qanot. v) al-maysara, so’l qanot. s) al-qalb, markaz. d) as-soqa, qo’shining orqa tomoni. e) at- talay, razvetka maqsadida foydalaniladigan kichik otliq bo’limma. j) ar- rajl, k) ar-rukban, yuklarni tashish uchun mo’ljalangan tuyalar karvoni. g) al-mujarrad, nayzalar bilan qurollangan zahiradagi maxsus otliq qism. y) al-muramiya, kamonchilar qismi. Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|