O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti biologiya fakulteti

Geterodimerik cheklash endonukleaza BbvCI ning turli bo'linmalari tomonidan individual DNK zanjirlarining bo'linishi
BbvCI ko'rsatilgandek,assimetrik DNK ketma-ketligini,5'-CC pastga strelka TCAGC-3'/5'-GC pastga strelka TGAGG-3' ni ajratadi.Ko'pgina II turdagi cheklovchi fermentlar bir xil bo'linmalardan iborat bo'lsa-da,BbvCI ikki xil bo'linmaga ega:R(1),GC pastga qarab TGAGG strelkasiga ta'sir qiladi;va R(2),u CC pastga qarab TCAGC strelkasida ishlaydi.R(1)(-)R(2)(+)yoki R(1)(+)R(2)(-)yoki R(1)(-)R(2)(-)bo‘linmalarida nuqsonlari bo‘lgan BbvCI ning ba’zi mutantlari faqat bitta bo‘linmani ajratib oladi.mahalliy sub birlik.Proteinning turli konsentrasiyalarida analitik ultratsentrifugalashda yovvoyi turdagi va mutant BbvCI fermentlari ko'p yig'iladi,ammo DNKning parchalanish reaktsiyalarida ishlatiladigan konsentratsiyalarda R (1)R (2)heterodimerlardir.Bir tanib olish joyiga ega bo'lgan plazmidda yovvoyi tipdagi BbvCI DNKdan ajralib chiqishdan oldin ikkala ipni ham ajratib oldi,R(1)(-)R(2)(+)va R(1)(+)R(2)(-)mutantlar nisbatan sekin tezlikda boʻlsada deyarli faqat oʻzlarining belgilangan zanjirlarida harakat qilganlar.Yovvoyi tipdagi reaktsiya paytida DNK dastlab bitta zanjirda bo'linadi,asosan R (1)subbirligi tomonidan maqsad qilingan.Ferment DNK dan ajralib chiqishidan oldin boshqa ip asta-sekin R (2)tomonidan parchalanadi.Demak,niklangan shakl vaqtinchalik oraliq mahsulot sifatida to'planadi.Bu xatti-harakat ko'plab boshqa cheklash fermentlaridan farq qiladi,ular ikkala ipni teng tezlikda kesib tashlaydi.Biroq,yovvoyi turdagi fermentdagi R(1)(+)va R(2)(+)subbirliklarining faolligi ularning R(1)(+)R(2)(-)va R(1)(-)R(2)(+)mutantlar.Shunday qilib,BbvCI-dagi har bir faol sayt boshqasiga ta'sir qiladi.Yovvoyi tipdagi reaktsiya paytida DNK dastlab bitta zanjirda bo'linadi,asosan R (1)subbirligi tomonidan maqsad qilingan.Ferment DNK dan ajralib chiqishidan oldin boshqa ip asta-sekin R (2)tomonidan parchalanadi.Demak,niklangan shakl vaqtinchalik oraliq mahsulot sifatida to'planadi.Bu xatti-harakat ko'plab boshqa cheklash fermentlaridan farq qiladi,ular ikkala ipni teng tezlikda kesib tashlaydi.Biroq,yovvoyi turdagi fermentdagi R(1)(+)va R(2)(+)subbirliklarining faolligi ularning R(1)(+)R(2)(-)va R(1)(-)R(2)(+)mutantlar.Shunday qilib,BbvCI-dagi har bir faol sayt boshqasiga ta'sir qiladi.Yovvoyi tipdagi reaktsiya paytida DNK dastlab bitta zanjirda bo'linadi,asosan R (1)subbirligi tomonidan maqsad qilingan.Ferment DNK dan ajralib chiqishidan oldin boshqa ip asta-sekin R (2)tomonidan parchalanadi.Demak,niklangan shakl vaqtinchalik oraliq mahsulot sifatida to'planadi.Bu xatti-harakat ko'plab boshqa cheklash fermentlaridan farq qiladi,ular ikkala ipni teng tezlikda kesib tashlaydi.Biroq,yovvoyi turdagi fermentdagi R(1)(+)va R(2)(+)subbirliklarining faolligi ularning R(1)(+)R(2)(-)va R(1)(-)R(2)(+)mutantlar.Shunday qilib,BbvCI-dagi har bir faol sayt boshqasiga ta'sir qiladi.niklangan shakl vaqtinchalik oraliq mahsulot sifatida to'planadi.Bu xatti-harakat ko'plab boshqa cheklash fermentlaridan farq qiladi,ular ikkala ipni teng tezlikda kesib tashlaydi.Biroq,yovvoyi turdagi fermentdagi R(1)(+)va R(2)(+)subbirliklarining faolligi ularning R(1)(+)R(2)(-)va R(1)(-)R(2)(+)mutantlar.Shunday qilib,BbvCI-dagi har bir faol sayt boshqasiga ta'sir qiladi.niklangan shakl vaqtinchalik oraliq mahsulot sifatida to'planadi.Bu xatti-harakat ko'plab boshqa cheklash fermentlaridan farq qiladi,ular ikkala ipni teng tezlikda kesib tashlaydi.Biroq,yovvoyi turdagi fermentdagi R(1)(+)va R(2)(+)subbirliklarining faolligi ularning R(1)(+)R(2)(-)va R(1)(-)R(2)(+)mutantlar.Shunday qilib,BbvCI-dagi har bir faol sayt boshqasiga ta'sir qiladi.
PalindromikDNK ketma-ketligini taniydigan II turdagi cheklovchi endonukleazalarning ko'pchiligi bir xil bo'linmalarning dimerlaridir. Ular tanib olish joylari bilan simmetrik tarzda o'zaro ta'sir qiladi.Bir oqsil bo'linmasi va DNK ketma-ketligining yarmi o'rtasidagi kontaktlar odatda ikkinchi bo'linma tomonidan DNKning ikkinchi yarmi bilan takrorlanadi.Dimerdagi ikkita faol joyning har biri bitta ipni va Mg 2+ mavjud bo'lganda parchalanish uchun joylashtirilgan.,ular teng stavkalarda harakat qilishadi.Ko'pgina hollarda fosfodiester bog'lanish gidrolizi tezligi konstantalari fermentning DNKdan ajralishidan tezroq bo'ladi,shuning uchun ferment bitta bog'lanish hodisasi davomida ikkala ipni ham kesib tashlaydi.Shu tarzda harakat qiluvchi fermentlar qatoriga EcoRI,EcoRV,MunI va BamHI. kiradi.Boshqa tomondan,ayrim cheklovchi fermentlar tetramerlardir:ikkita boʻlinma palindromik tanib olish ketma-ketligining bir nusxasini bogʻlaydi.nosimmetrik dimer bilan bir xil tarzda va boshqa ikkita bo'linma ham ikkinchi (uzoq)nusxada,shuning uchun oraliq DNKni aylanib chiqadi.ikkala ip ham ikkala joyda.Keyingi hollarda,restriksion fermenti monomer sifatida tanib olish ketma-ketligi bilan bog'lanadi,lekin keyin ikkala ipni ajratish uchun dimerlanishi kerak.bitta gen.Bir nechta istisnolardan tashqari,oligomerdagi har bir subbirlik DNK substratidagi bitta fosfodiester bog'lanishining ajralishiga vositachilik qiladi.
BbvCIcheklash endonukleazasi assimetrik DNK ketma-ketligining ikkala ipini ajratadi.
5′-C - C ↓ T - C - A - G - C -3′
3′- G - G - A - G - T ↑ C - G -5'
ko'rsatilgan pozitsiyalarda: bu ketma-ketlikning "yuqori" va "pastki" iplari mos ravishda bo'linish nuqtasi,CC va GC oldidagi dinukleotid bosqichi bilan belgilanadi.II turdagi cheklash tizimlari uchun me'yordan farqli o'laroq,BbvCI endonukleaza alohida genlar tomonidan kodlangan ikki xil polipeptid,R 1 va R 2 ni o'z ichiga oladi.19 R 1 ham,R 2 ham o'z-o'zidan faollikka ega emas va faol ferment teng miqdorda R 1 va R 2 ni o'z ichiga oladi ,ammo ularning har birining soni hali aniqlanmagan.R 1 ham ,R 2 hamOdatda cheklovchi nukleazalarning faol joylarida topiladigan PD…EXK motiviga o'xshash aminokislotalar ketma-ketligini o'z ichiga oladi.2,20 Bu ketma-ketlik ularning katalitik reaktsiyalari uchun zarur bo'lgan magniy ionlari uchun bog'lanish joylarining bir qismini tashkil qiladi.21,22 Bu ichidagi ba'zi mutatsiyalar R 1 subbirligidagi motiv R 1 - R 2 + fermentlarni hosil qiladi,ular faqat tanib olish ketma-ketligining CC ipini ajratadi.19 Aksincha,R 2 subunitidagi ma'lum mutatsiyalar R 1 + R 2 - fermentlarni hosil qiladi,ular faqat GC zanjirini ajratadi.Demak,R 1 bo'linmasidagi faol joy GC ipini kesish uchun mas'uldir va R da2 CC ipi.
EcoRV yoki EcoRI kabi pravoslav cheklovchi fermentlar yordamida DNKning ma'lum bir zanjirida alohida bo'linmaning reaktsiyasini kuzatish mumkin emas,chunki bu oqsillarning qaysi faol joyi DNKning qaysi zanjirini parchalashini aniqlab bo'lmaydi.Palindromik ketma-ketlikda homodimerik oqsil bilan dimerning A bo'linmasining yuqori ipda va B bo'linmasining pastki ipda ta'sir qilish ehtimoli aksincha,A pastki qismida va B yuqorida.Hatto bitta bo'linmada mutatsiyaga uchragan dimerda ham,yovvoyi tipdagi bo'linma yuqori va pastki iplarni teng ravishda ajratadi.23 Bundan farqli o'laroq,BbvCI hozirda DNKning belgilangan zanjiridagi oligomerik oqsildagi har bir faol joyning reaktsiyasini kuzatish uchun noyob imkoniyatni taqdim etadi.