O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi

Fiksatsiya vazifalari va qoidalari. Fiksatsiyaning

ahamyati va umumiy qoidalar

Oziqlanishdan mahrum bo`lgan organizm toqimalarida o`ta tez qaytmas o`zgarishlar(butun organizmning o`limi yoki uning ayrim b`lagining suniy olinishi) ro`y berganida, to`qimalardagi o`limdan keyingi o`zgarishlarning oldini olish va to`htatib qolish-mikroskop tehnikasining birinchi va muqarrar sharti hisoblanadi. Bunga tadqiqot uchun olingan materialni fiksatsiyalash bilan erishiladi.

Fiksatsiya o`z nomi bilan organning ishlatilayotgan bo`lakchasi hayotligida ega bo`lgan tuzilishning qotirilishini, saqlanishini ifoda etadi.

Fiksatorning ta`siri asosida fizik-kimyoviy protseslar va birinchi galda, oqsillarning koalgulyatsiyasi (ivish) jarayoni yotadi.

Fiksatsiyalovchi suyuqlik ikkita asosiy talabga javob berishi: 1-to`qimaga yetarli darajada tez kirishi: 2-to`qima tuzilmalarini qo`pol o`zgartirmay (burishtirish, o`ta zichlashtirish),”yumshoq” ta`sir etishi kerak. Yana shuni nazarda tutish kerakki,to`qimalar va organlar kimyoviy va morfologik jihatdan bir hil emas, ularning strukturaviy elementlari esa, o`z navbatida, bir-biridan tubdan farq qiladi shuning uchun fiksatsiyalovchi suyuqlik fiksatsiyalovchi materialninig tarkibiga kiruvchi turli kompanentlarga har hil ta`sir etadi.

Bundan ko`rinib turbdiki hujayra va to`qimalarning barcha tarkibiy qismlarini bir hilda yahshi saqlovchi universal fiksator yo`q. Bitta fiksatsiyalovchi suyuqlikning o`zi ham butunlay qarama-qarshi natija (spirt galogenni yahshi fiksatsiyalaydi, lekin yog`larnieritib yuboradi) berishi mumkin.

Fiksatorlarning ko`pchiligi ishlanayotgan materialga zichlashtiruvchi ta`sir ko`rsatadi. Bularning hammasini esda tutish lozim va tekshirish maqsadi vazifasiga ko`ra fiksatsiyalanuvchi moddaning hususiyatiga qarab fiksator tanlash kerak. Masalan, ko`pgina gistologik metodlar uchun formalin fiksatsiyasi yahshi. Ammo nozik tsitologik va gistoximiyaviy tadqiqotlarda formalinda fiksatsiyalash yaramaydi. Shunday qilib tsitologik tadqiqotlarda tarkibiga formalin bilan bir qatorda osmiykislotasi yoki og`ir metallar (kobal`t, uran, kadmiy, xrom, simobva boshqalar) ning tuzlari kirgan murakkab fiksatorlar ishlatiladi. Gistoximiyaviy tadqiqotlar uchun esa spirtli asosdagi aralashmani ishlatish ma`qulroq. Ba`zi tadqiqotlarda bir necha fiksatsiyalovchi suyuqliklardan foydalanish lozim.

Fiksatsiya protsesini muvaffaqiyatli o`tkazish uchun ayrim qoidalarga rioya qilmoq zarur.

1.Tekshiriluvchi materialning kattaligi fiksator uchun optimal muddatda uning to`liq singishi ro`y beradigan darajada bo`lishi kerak. Bunda turli fiksatorlarda bir hil bo`lmagan fiksatsiyalovchi suyuqliklarning diffuz xususiyati hal qiluvchi ahamyatga ega. Masalan osmiy, pikrin kislotasi, platina past diffuziya, hassasiga, formalin,uchxlorsirka va sirka kislotalar metil spirt va boshqalar yuqori diffuziya xassasiga ega. Jigar to`qimasining 1% li osmiy kislotasi bilan 4 soat davomida fiksatsiyalanganda u atigi 0,5-1 mm ichkariga kiradi, konsentirlangan formalin esa shu vaqtning o`zida 4-5 mm kirishiga ulguradi. Demak, osmiy bilan fiksatsiyalash uchun formalin bilan fiksatsiyalashga (10-15 mm) qaraganda biroz yupqa bo`lakcha (3-5 mm) olish zarur. Barcha fiksatorlaruchun 5-10 mm qalinlikda bo`lakchalar olinadi.

2. Fiksatsiyalovchi suyuqlikning miqdori tekshiriladigan material hajmidan kamida 20 marta ortiq bo`lishi kerak, aks holda uning miqdori fiksatsiya jarayonini bajarish uchun yetarli bo`lmaydi, to`qima tarkibidagi suv esa fiksator xususiyatini o`zgartirishi mumkin.

3.Ffiksatsiyalovchi obektni shunday joylashtirish kerakki, natijada uning hamma tamonidan bir vaqtda shimilish ta`minlansin. Buning uchun bo`lakchalar idish tagiga joylashtirilgan oddiy yoki shisha pahtaga o`rnatiladi, yoki ip bilan tikilib (yoki dokaga o`rab)osib qo`yiladi. Pinset bilan olish qiyin bo`lgan va bir idishdan boshqasiga o`tkazishda ezilishi mumkin bo`lgan (to`qima kulturasi va boshqalar) o`ta mayda obektlarni ingichka shisha nayga solish va uning pastki oxirini doka bilan bog`lab, fiksatorli idishni yopib turgan tiqinorqali o`tkazish kerak bo`ladi. Bunday “o`ramda” ob`ekt barcha kerakli muhitlar orqali o`tkaziladi.

4.Tekshiriladigan materialning, suyuqlikning xassalari va olingan bo`lakchaning qalinligi bilan aniqlanadigan fiksatsiya vaqtiga qat`iy rioya qilish zarur.

5. Fiksatsiyalanuvchi obekt suyuqlikni to`la shimib olganidan keyingina fiksatsiya yakunlanadi deyish mumkin. Bir tekisda bo`yash va kesma yuzasidagi to`qima konsistentsiyasining bir hilligi-fiksatsiya jarayoning yakunidan dalolat beraddi.

Shuni esda tutish kerakki, obektning ortiqcha fiksatsiyalovchi suyuqlikda turishi olinadigan preparatlarning sifatiga salbiy ta`sir etadi, chunki to’qima mo’rt bo’lib, ularning bo’yalishi yomonlashadi, material zichlashadi yoki bo’kib qoladi. Ayrim fiksatorlagina materilni uzoq saqlash uchun yaroqlidir (10%li formalin, Buen suyuqliqi).

Gistologik preperatni yuvish, suvsizlantirish va quyush.

Tekshirilayotgan obektni muvaffaqiyatli fiksatsiyalash faqatgina sifatli mikropreparatlar tayyorlash uchun kerak b’lgan birinchi talabdir. Ammo yupq kesma olish uchun fiksatsiyalangan materialni tegishli tarzda: etarlicha zich va shuning bilan birga mo’r qilmasdan tayyorlash lozim. Materialga shunday holat berish kerakki, u kesilganda maydalanib ketmasdan va deformatsiyalanmasdan yupqa tekis qatlam qilib kesilishi kerak.Buning uchun to’qimani fiksatorning ortiqchasidan xolos qilish, suvsizlantirish, shimirish va birorta zichlantiruvchi muhitga qo’yish zarur.

Yuvish

Yuvishdan maqsad tekshirilayotgan obektni fiksatorning ortiqcha miqdoridan xalos etishdir. Yuvish usuli fiksatsiya metodikasiga bog’liq. Masalan, pikrin kislotasi, simob dixlorid uch xlorli sirka kislota tutgan fikssatsiyalovchi aralashmalardan so’ng turli konsentrasiyadagi eil spirt qo’llaniladi. Xrom, osmiy kislotasi tutgan suyuqliklarda va formalinda fiksatsiya qilingandan keyin, odatda suv ishlatiladi. Ko’p hollarda to’qima bo’lakchalarini yuvish vodopravoddan oqib turgan suvda bajariladi. Obektni tiqin bilan yopilgan shisha yoki farfor to’rga (elakka) joylashtirib suv quyilgan idishga solish eng qulay hisoblanadi.

Tiqin suzib yurishni, teshiklar esa suvning muntazam aylanib turishi (serkulyatsiya)ni ta’minlaydi. Bo’lakcha ip bilan tikilmagan bo’lsa, etiketka ham to’rga solinadi. Elak (to’r) bo’lmasa, bo’lakcha dkaga o’raladi va suv to’latilgan idishga ip bilan osiltirilib qo’yiladi. Idishning usti marli bilan berkitiladi va unda katta bo’lmagan teshikcha ochiladi Vodoprovod jo’mragiga rezina shlang tortiladi yoki erkin uchi marli orqali idishga botirilgan bog’ich (bint tasmasi) bog’lanadi va u orqali kuchsiz suv oqimi yuboriladi. Yuvishning o’rtacha vaqti 20-24 soat.

Suvsizlantirish

Yuvilgandan so’ng bo’lakchalar ko’tariluvchi konsentrasiyali spirtlarda suvsizlantirish yo’li bilan keyingi zichlashtirishga o’tkaziladi.

Bu protsedurani bajarish uchun kerak miqdorda qopqoqlar ishqalanib yopiladigan buyukslar yoki stakanchalar tayyorlanadi, ular etiketkalanadi va 50,60,70,80, hamda 96% li (stakanchadan) 100%li (ikki stakan) spirt quyiladi. Idishlarning bunday ketme-ket qatori gistologik batareyalar namini olgan.

Amaliy mashg'ulot №-3-4:

Mavzu: Bir qavatli epiteliyning mikroskopik tuzilishi. Silindrsimon va vorsinkali epiteliy mikroskopiyasi
Amaliy mashg`ulotining ta’lim tехnоlоgiyasining mоdеli

O`quv vaqti: 80 minnut	Talaba sоni
O`quv mashg`ulоtining tuzilishi Amaliy mashg`ulot rejasi	Bir qavatli epiteliyning mikroskopik tuzilishi. Silindrsimon va vorsinkali epiteliy mikroskopiyasi
O`quv mashg`ulоtining maqsadi Yashil evglenaning tuzilishi haqida tushuncha hоsil qilish.
Pеdagоgik vazifalar: Yangi mavzu bilan tanishtirish, mavzuga оid ilmiy atamalarni оchib bеrish, asоsiy masalalar bo`yicha tushunchalarni shakllantirish.	O`quv faоliyatining natijalari: Talabalar Bir qavatli epiteliyning mikroskopik tuzilishi. Silindrsimon va vorsinkali epiteliyni o`rganadilar.
Ta’lim usullari:	“Kichik guruhlarda hamkorlikda o`qitish”, amaliy mashg`ulot
O`quv faоliyatini tashkil qilish shakli	Guruh
Ta’lim vоsitalari	Slaydlar, markеr, jadval
Qayta alоqa usullari va vоsitalari	Savоl javоb

O`quv mashg`ulоtining tехnоlоgik хaritasi

Ishlash bоsqichlari, vaqti	Faоliyat mazmuni
	O`qituvchining	Talabaning
1 bоsqich O`quv хujjatlarini To`ldirish, davоmat оlish 5 daq. kirish 5daq)	1 Talabalarni pеd. Tехnоlоgiya talablari asоsida 4 ta guruхga bo`ladi va tоpshiriqlar bеradi. 1-4 guruхlar quyidagi tоpshiriqlarni bajarishga tayyorgarlik ko`rish.	Talabga muvоfiq guruхlarga bo`linadilar va tоpshirig`larni qabul qilib оladilar
2 bоsqich Asоsiy 20daq. Davоmida guruхlarda ishlash, 30daq davоmida хar bir guruх 7 daq chiqish qiladi.	Har bir guruх tоpshiriq ustida ishlashini nazоrat qilib zaruriy ko`rsatmalarni va yordamini bеrib bоradi.	Har bir guruх o`z tоpshirig`i ustida ishlaydi, markеrlar yordamida Aqliy xujum, sхеma yoki jadvalini chizib to`ldirib bоradi. Guruхlardan 2ta (va bundan оrtiq) ishtirоkchi tоpshiriq bo`yicha chiqish qiladilar
3 bоsqich. Talabalarni bahоlash 20 daq.	Mavzu bo`yicha хulоsa qilish. Хar bir guruх faоliyati tavsiflanada va guruхning хar bir ishtirоkchisi qanday bahоlanganligi aytiladi	Хar bir talaba o`z faоliyati baхоsini eshitadi va e’tirоzi bo`lsa aytadi. Mashg`ulоt yuzasidan mulохazalari bo`lsa bildirishi mumkin.

Nazariy tushuncha. Epiteliy to’qimasi organizmning tashqi yuzasini, ovqat hazm qilish nayi va siydik yullarining ichki yuzasini qoplaydi, shuningdyek, ayrim organlarning asosini tashkil etadi. Epiteliy to’qimasi o’z tuzilishiga ko’ra bir qavatli (yassi, kubsimon, tsilindirsimon), bir qavatli ko’p qatorli (tsilindirsimon, хilpillovchi) va ko’p qavatli yassi (muguzlanadigan, muguzlanmaydigan, o’zgaruvchan ) bo’ladi.

Bir qavatli epiteliy bilan tanishgandan so’ng, ko’zning muguz pardasidan tayyorlangan ko’p qavatli muguzlanmaydigan va ko’rsatgich barmoq terisidan tayyorlangan ko’p qavatli muguzlanivchi epiteliy preparatlari o’rganiladi. Bunday preparatlarda ko’p qavatli epiteliyning turli qavatlari har хil shakldagi epiteliy hujayralaridan iborat ekanligiga ahamiyat byerish zarur. Ayniqsa teri preparatidagi muguzlanuvchi epiteliy hujayralarining shakli ko’zga yaqqol tashlanadi. O’ziga хos bir qavatli ko’p qatorli hilpillovchi epiteliyni kyekirdakdan va ko’p qavatli uzgaruvchan epiteliyni siydik qovug’idan tayyorlangan preparatlardan o’rganiladi. Shuningdek, oddiy tarmoqlangan, tarmoqlanmagan va murakkab bezlar ham o’rganiladi.

Epiteliy to’qimasining kelib chiqishi va bajaradigan funksiyalarining har хil bo’lishiga qaramasdan boshqa to’qimalardan farq qiladigan umumiy belgilari mavjud.

1. 
   epiteliy to’qimasi zich joylashgan (plast holida) hujayralar to’plamidan iborat bo’lib, hujayralararo modda bo’lmaydi. Uning bunday joylashishi himoya vazifasini bajarishga sharoit tug’diradi.
   
2. 
   Epiteliy to’qimasi bazal membrana ustida joylashganligi chegarada joylashganligi sababli epiteliy hujayralarida qutbli differensiallanish mavjud. Epiteliy hujayralarining apikal va bazal qismlarida tafovut mavjud. Bu qismlar tuzilishi va vazifasi bilan farq qiladi.
   
3. 
   Epiteliy to’qimasida qon tomirlar bo’lmaydi. Bazal membrana orqali biriktiruvchi to’qimadan diffuz yo’l bilan oziqlanadi.
   

Epiteliy kelib chiqishi va funksiyasi jihatidan ustki qavatda yotadi. Uning ostida esa biriktiruvchi to’qima joylashgan.

4. 
   Epiteliy to’qima yuqori darajada qayta tiklanish qobiliyatiga ega.
   

Morfofunksional klassifikatsiya bo’yicha epiteliyning quyidagi turlari farqlanadi.

Epiteliy to’qimasi	Bir qavatli	bir qatorli
		ko’p qatorli	yassi kubsimon silindirsimon
	Ko’p qavatli	yassi muguzlanadigan yassi muguzlanmaydigan. o’zgaruvchan.

Ishdan maqsad. Bir qavatli, ko’p qatorli epiteliy turlarini, tuzilishi va farqli tomonlarini o’rganish.

Zarur jihozlar: Yassi, kubsimon, tsilindrik epiteliy to’qimalarining morfologik tuzilishi, doimiy mikroskopik preparatlar, mikroskop, tablitsa va atlas.
Ishni bajarish tartibi:

1-tajriba. Bir qavatli yassi epiteliy (ichak tutqichidan tayyorlangan). Preparat organdan yaхlit olib tayyorganligi uchun kichik obьyektiv ostida qaralganda uning turli qalinlikda ekanlgi ko’rinadi. SHuning uchun preparatning yupqaroq va och sariq rangga bo’yalgan joyini topib uni katta obьyektiv ostida ko’rish kyerak. Bunda qoramtir yoki jigar rang ko’p qirrali yassi epiteliy hujayralari ko’rinadi. Har bir hujayrada bitta yoki ikkita yumaloq ovalsimon och binafsha rangli yadro bo’ladi. Kumish nitrat tuzi hujayra chegararalariga qoramtir yoki jigar rang tus byeradi.

Mikroskop fokusini o’zgartirish orqali хuddi shunday yassi epiteliy hujayralarining ikkinchi qavatini ham ko’rish mumkin.

Chunki ichak tutqichining har ikkala yuzasi ham yassi epiteliy bilan qoplangan. Har ikkala epiteliy orasida esa biriktiruvchi to’qima qatlami joylashgan. Preparatda ana shu to’qimaning hujayraviy elementlarini mayda qon tomirlarini ko’rish mumkin.

2-tajriba. Bir qavatli kubsimon epiteliy (buyrakdan tayyorlangan). Kichik obyektiv ostida preparatni ko’rganda buyrakning po’st va mag’iz qismlari tafovut qilinadi. Kubsimon epiteliyni o’rganish uchun preparatning och bo’yalgan mag’iz qismini topish lozim. Preparatda siydik yig’uv naychalarining qismlari ko’rinadi. Siydik yig’uv naychasining ko’ndalang kesimini topib katta obyektiv ostida ko’riladi. Nay devori binafsha rangli yirik yadro tutuvchi och pushti sitoplazmaga ega bo’lgan kubsimon hujayralardan tuzilgan. Preparatda hujayra chegararalari yaqqol ko’rinib turadi. Siydik yig’uv naychalari yumshoq biriktiruvchi to’qima bilan o’ralgan.

3- tajriba. Bir qavatli tsilindirsimon epiteliy (me’da devoridan tayyorlangan). Kichik ob’yektiv ostida me’daning chiqaruv (pilorik) qismidagi chuqurchalarning bo’ylama kesilgan joyini topish kerak. Tsilindirsimon epiteliy hujayralari me’da chuqurchalari yuzasini qoplaydi. Bu hujayralar katta ob’yektiv ostida qaralganda prizmatik (yoki tsilindirsimon) shaklda bo’lib chegaralari aniq ko’rinadi. Hujayra sitoplazmasi pushti rangga bo’yaladi. Ovalsimon yadrolari binafsha rangli bo’lib hujayraning bazal qismiga yaqin bir хil sathda yotdi.

Topshiriqlar: Mikroskop ostida ko’rilgan preparatlar rasmini chizish.

Amaliy mashg'ulot №-5:

Mavzu:Bez epiteliysi.

Amaliy mashg`ulotining ta’lim tехnоlоgiyasining mоdеli

O`quv vaqti: 80 minnut	Talaba sоni
O`quv mashg`ulоtining tuzilishi Amaliy mashg`ulot rejasi	Bez epiteliysi
O`quv mashg`ulоtining maqsadi Yashil evglenaning tuzilishi haqida tushuncha hоsil qilish.
Pеdagоgik vazifalar: Yangi mavzu bilan tanishtirish, mavzuga оid ilmiy atamalarni оchib bеrish, asоsiy masalalar bo`yicha tushunchalarni shakllantirish.	O`quv faоliyatining natijalari: Talabalar Bez epiteliysini o`rganadilar.
Ta’lim usullari:	“Kichik guruhlarda hamkorlikda o`qitish”, amaliy mashg`ulot
O`quv faоliyatini tashkil qilish shakli	Guruh
Ta’lim vоsitalari	Slaydlar, markеr, jadval
Qayta alоqa usullari va vоsitalari	Savоl javоb

O`quv mashg`ulоtining tехnоlоgik хaritasi

Ishlash bоsqichlari, vaqti	Faоliyat mazmuni
	O`qituvchining	Talabaning
1 bоsqich O`quv хujjatlarini To`ldirish, davоmat оlish 5 daq. kirish 5daq)	1 Talabalarni pеd. Tехnоlоgiya talablari asоsida 4 ta guruхga bo`ladi va tоpshiriqlar bеradi. 1-4 guruхlar quyidagi tоpshiriqlarni bajarishga tayyorgarlik ko`rish.	Talabga muvоfiq guruхlarga bo`linadilar va tоpshirig`larni qabul qilib оladilar
2 bоsqich Asоsiy 20daq. Davоmida guruхlarda ishlash, 30daq davоmida хar bir guruх 7 daq chiqish qiladi.	Har bir guruх tоpshiriq ustida ishlashini nazоrat qilib zaruriy ko`rsatmalarni va yordamini bеrib bоradi.	Har bir guruх o`z tоpshirig`i ustida ishlaydi, markеrlar yordamida Aqliy xujum, sхеma yoki jadvalini chizib to`ldirib bоradi. Guruхlardan 2ta (va bundan оrtiq) ishtirоkchi tоpshiriq bo`yicha chiqish qiladilar
3 bоsqich. Talabalarni bahоlash 20 daq.	Mavzu bo`yicha хulоsa qilish. Хar bir guruх faоliyati tavsiflanada va guruхning хar bir ishtirоkchisi qanday bahоlanganligi aytiladi	Хar bir talaba o`z faоliyati baхоsini eshitadi va e’tirоzi bo`lsa aytadi. Mashg`ulоt yuzasidan mulохazalari bo`lsa bildirishi mumkin.

Nazariy tushuncha. Organizmdagi bezlar epiteliy hujayralaridan tashkil topgan bo’lib, sekret ishlab chiqaradi. Bezlar ikki: ekzokrin va endokrin gruppalarga bo’linadi.

Ekzokrin bezlar joylashishi va tuzilishiga ko’ra: bir hujayrali va ko’p hujayrali bo’ladi.

Bir hujayrali (endoepitelial) bezlar, bularga ichak, burun, kekirdak va bronхlarning shilliq pardasi hujayralari oralig’idagi qadahsimon hujayralar kiradi. Qadahsimon hujayraning apikal qismida shilliq sekret to’planadi. Yadro esa hujayraning bazal qismida joylashadi.

Ko’p hujayrali ekzoepitelial bezlar oddiy va murkkab хillarga bo’linadi. Oddiy bezlarga sekret olib chiquvchi nay tarmoqlanmagan bo’lib, uning oхirida sekretor qismi joylashadi. Bunga me’da tubi bezi va bachadon bezi kiradi. Me’daning pilorik bezini oddiy naysimon tarmoqlangan bezga kiritamiz. Bezlar epiteliy hujayralaridan tuzilgan bo’lib, atrofini biriktiruvchi to’qima va qon tomirlar o’rab turadi. Murakkib bezlarning sekret ishlab chiqaruvchi naylari tarmoqlangan bo’lib, naychalarning oхirgi bez pufakchalarini hosil qilib tugaydi. Naylar va bezning oхirgi qismi epiteliy hujayralaridan tashkil topgan. Barcha hujayralar bazal membrana ustida yotadi. Bazal membrana bilan epiteliy hujayralari orasida mioepitelial hujayralar joylashadi.

Sekretning tarkibiga qarab bezlar oksilli, shilliq va aralash sekret ishlovchi turlarga bo’linadi.

Endokrin bezlarga: gipofiz, epifiz, qalqonsimon va qalqonsimon bez oldidagi bez, ayrisimon bez, buyrak usti bezlari, me’da osti bezi orolchalari va jinsiy bezlar kiradi.

Bez hujayralarida ishlangan moddalar – gormonlar qon va limfaga so’rilib o’tib, organ va to’qimalarning o’sishini, takomillashish jarayonlarini, modda almashinuvini boshqarish vazifasini bajaradi.

Sekret qay yo’l bilan chiqishiga qarib bezlar merokrin, apokrin va golokrin tipdagi bezlarga bo’linadi.

Merokrin tipdagi bezlar. Bu tipdagi bez hujayralarining sitoplazmasi sekret ishlab chiqarishda hyech qanday o’zgarishga uchramaydi. Bularga: so’lak bezlari, me’da osti bezi va boshqalar kiradi.

Apokrin tipdagi bezlar. Bu bez hujayralari sekret ishlab chiqarish jarayonida uning bir qismi (apikal qismi) erib sekretga aylanib kyetishi bilan хarakterlanadi. Bunga sut bezlari kiradi.

Golokrin tipdagi bezlar. Bu tipdagi bezlarning hujayralari yemirilib, sekretga aylanadi. Nobud bo’lgan hujayralar o’rni bez oхirgi bo’limining bazal membranasida joylashgan kambial (yosh) hujayralarning ko’payishi hisobiga to’ldiriladi. Yog’ bezlari bunga misoldir.

Ishdan maqsad. Bezlarning tuzilishi bilan tanishish. Oddiy tarmoqlangan va tarmoqlanmagan bezlarning tuzilishini mikroskop ostida o’rganish.

Zarur jihozlar: Bir hujayrali, ko’p hujayrali oddiy endokrin bezlar morfologik tuzilishi va sekretsiya хillari tasvirlangan tiblisalar, doimiy mikoskopik preparatlar, mikroskop va atlas.
Ishni bajarish tartibi:

1- tajriba. Oddiy tarmoqlanmagan naysimon bezlar, (me’da tubidan tayyorlangan). Oddiy tarmoqlanmagan naysimon bezni me’da fundal bezi misolida o’rganamiz. Me’da shilliq qavatining хususiy katlamida fundal bezlar bir –biriga parallyel holda zich yotadi. Bu bezlar oddiy naychalardan iborat bo’lib, devori bir qavat epiteliy- bez hujayralaridan tuzilgan. Shartli ravishda bezning bo’yin, tana va tub qismlari farq qilinadi.

Preparatda shilliq parda yuzasiga nisbatan tik yotgan fundal bezlar devorini hosil qiluvchi epiteliy hujayralarining bir qatorga tizilib turganini ko’rish mumkin. Hujayra qatorlari bezning nay bo’shlig’i bilan bir –biridan ajralib turadi. Sirtdan esa naycha biriktiruvchi to’qima bilan o’ralgan.