N ə s I m I a d ı n a d I l ç İ L i k I n s t I t u t u

hidayət  kövkəbi;  //  Aşina  cəmin  səbəbsiz  dağıdıb  zülfin  şəbi  [6.  S.  143]; 

Səadət bürcünün dilxahi oldur [9. S. 115]. 

İzafət  tərkiblərində  də  bu  adlar  işlənmişdir:  Ey  afitabi-dövlət,  vey 

kövkəbi-hidayət;  //  Ey  mətləyi-təcalla,  vey  nuri-bibidayət  [5.  S.  47];  Hicrin 

şəbində  məqsud  yolunı  yad  qıldım;  //  Bir  güşədən  görüngil,  ey  kövkəbi-

hidayət [5. S. 48]; Hər kim ki, bizi anarsa bolsun; // Dər bürcü-səadət aşıyani 

[11. S. 357]; Məclisi-üşşaqi pürnur etsə ol hər şəb nola; // Kim, məlayik şəmi 

gögdə kövkəbi-rəxşandurur [9. S. 141]; Hüsnü-bürcündə sənün tək görmə-

dim bir mahi-nov; // Necə gəzdüm zərrə tək xurşidi-aləmkərd ilən [6. S. 83]. 

 

 

Onomastik  vahidlər  bədii  dildə  poetik  və  estetik  rollara  malikdir. 

Tədqiqat prosesində qədim və orta əsr abidələrindən gətirdiyimiz nümunələr 

göstərdi  ki,  bu  vahidlərin  dildə  işlənməsinin  qədim  tarixi  vardır.  Konkret 

mərhələdə şairlərin əsərlərində toponimlərin, kosmonimlərin məcaziliyə – ob-

razlılığa  yönəldilməsi, poetik  ifadə vasitəsi kimi,  bir tərəfdən, dilin ruhu, tə-

---

 

21 

biəti,  daxili  imkanları,  sözlərdəki  məna  rənginliyi,  dilin  tarixi,  siyasi-ictimai 

inkişaf  mərhələlərində  qazandığı  ənənə,  digər  tərəfdən,  klassik  şairlərimizin 

biliyi, zəkası, dünya görüşü, bədii təfəkkürü və yüksək sənətkarlıqları ilə bağ-

lıdır. 

«Klassik  poeziya  qiymətli  astronomik-kosmoloji  informasiyalar 

daşıması baxımından da çox qiymətli, həm də maraqlı məxəzdir. Bu əsərlərin 

məxəzlərin  müəlliflərinin  istedadının  çoxcəhətliliyi,  idrakının  dərinliyi 

insanda  heyrət  və  heyranlıq  doğurur.  Klassik  poeziyamızın  görkəmli 

nümayəndələri  olan  müdrik  insanlar  təbiətlə  kosmos,  insanla  kosmos 

arasındakı ierarxik nizamı görürdülər» [27. S. 205]. 

 

Beləliklə,  bədii  ədəbiyyatdan,  xüsusilə  klassiklərdən  onomastik 

vahidlərin toplanması, tədqiq edilməsi, xalqın yaddaşında əsrlərdən bəri həkk 

olmuş,  müasir  dilimiz  üçün  bəlkə  də  unudulmuş,  lakin  dilimizin  tarixi, 

xalqımızın  mədəniyyəti,  etnoqrafiyası  üçün  çox  qiymətli  olan  faktları  üzə 

çıxarmaq,  öz  tarixi  ilə  bağlamaq  baxımından  böyük  əhəmiyyətə  malikdir. 

Çünki  onomastik  vahidlər,  xüsusilə  toponimlər,  antroponimlər,  etnonimlər 

xalqı soy kökü, qədim tarixi ilə bağlayan ən möhtəbər mənbələrdəndir.