Karadeniz sahil yolunun kiyi planlama ilkeleri AÇisindan irdelenmesi

3.1.1.4.2. Kültürel Yapı
Samsun: Sosyal hayat, yayla şenlikleri, festivaller, Hıdırellez, dini bayramlar 
gibi günler ile zenginleşmiştir. İnsanlar arasında aile, akraba ve arkadaşlık bağları 
kuvvetli olup spor, sanat alanlarına da hem gençler hem de yetişkinlerce ilgi fazladır. 
Samsun’un her yanında bu şehrin kültürel dokusunu yansıtan oldukça güzel 
simgeler vardır. Saathane meydanı, Atatürk heykeli, Seydi Kutbiddin türbesi şehir 
merkezinde ilk akla gelen sembollerdir. Çarşamba’daki Göğceli camii, Bafra’daki 
Emirza Bey, Havzadaki Şeyh Safi, Ladikteki Seyyid Ahmed-i Kebir, Termedeki 
Cüneyd-i Bağdadi türbeleri ilk akla gelen eserlerdir. Bu eserler Samsun’un 
günümüzdeki kültürel dokusunu yansıtan mimari ve dini yapılar arasındalar. Aynı 
şekilde Fatma Bacı, Yaşar Doğu, Ali Fuad Başgil, Fethi Tevetoğlu, Yıldıray Çınar 
gibi ebedi aleme irtihal eylemiş örnek şahsiyetler yetişmiştir bu şehirden. Fuar, simit, 
pide, Çarşamba kasketi ve ayakkabısı, nokul, kıvratma, tirit, pirinç, tütün yakın 
zamana kadar Samsun denilince ilk akla gelenlerdir. Bu simgeler Samsun’u ve 
Samsunluyu doğru tanıtan önemli sembollerdir. (URL-74, 2022). 
Ordu: İlde birçok tiyatro ve sinema bulunmakta ve düzenli kültürel etkinlikler 
düzenlenmektedir. Ordu her ne kadar coğrafya kitaplarında Orta ve Doğu Karadeniz 
bölgelerinde toprağı olan ve her iki bölgeye ait bir il olarak geçmekteyse de (Yeni 

---

43 
düzenlemede tamamı Doğu Karadeniz-Düzey1-2 bölgeleri) hemen hemen bütün 
kültürel özellikleriyle Doğu Karadeniz Bölgesi'ne ait bir ildir. İlde Türkmen/Çepni 
kültürü hakimdir. Ordu halk müziği ve geleneksel halk oyunları çevre illerle 
benzerlikler göstermektedir. Bağlama, kemençe, davul-zurna, davul-klarnet (yöresel 
tabirle gırnata) gibi çalgıların bir arada kullanıldığı yörede oyunlar ilçeden ilçeye 
değişmekle birlikte karşılama ve horon ağırlıklıdır. Klarnet yani gırnata çalgısı davul 
ile daha çok Vona (Perşembe), Ordu Merkez, Gülyalı, Kabadüz, Ulubey ilçelerinde 
daha çok Ordu Karşılaması, Giresun Karşılaması, Giresun Sallaması, Gürcü Horonu, 
Perşembe Erkek Horonu, Sarhoş Karşılaması gibi oyunlara eşlik etmektedir. Kültürel 
özellikler açısından Ordu ve ilçeleri benzer özellikler gösterse de pek çok farklılıklar 
da içermektedir. 
Horon daha çok kıyı ilçelerinin ve Ordu Merkez ilçenin güneyinde kalan 
Ulubey, Kabadüz, Gürgentepe, Gölköy, Mesudiye ilçelerinin halk oyunudur. Kıyı 
ilçeleri olarak da Ünye'nin bazı köyleri, Fatsa, Vona (Perşembe), Gülyalı ilçelerinde 
icra edilir. Karşılama oyunları Ordu ilinde en çok oynanan oyun türlerinden biridir. 
Bu oyunda da daha çok Bolaman, Vona(Perşembe), Ordu Merkez, Gülyalı, Kabadüz, 
Ulubey, Gürgentepe, Gölköy, Mesudiye (kısmen) ilçelerinde çokça icra edilir. 
Karşılama ad olarak Ordu Karşılaması olarak bilinir ve figürleri Giresun 
karşılaması'ndan farklıdır. Ancak yörede Giresun Karşılaması da icra edilmektedir. 
Karşılama müzikleri genellikle Giresun ile aynı özelliklere sahiptir. Ordu'da Oy 
Gemici Gemici, Fındık Toplayan Kızlar, Bağlamam Perde Perde gibi türkülerle 
karşılama oyunları bolca icra edilir. İç ilçelerde ise Tokat kültürü hakimdir. En çok 
etkilenmiş ilçe Akkuş'tur, ancak Korgan, Kumru, Çatalpınar, Kabataş ve Aybastı'da 
da Tokat yöresinin kültürü yer yer görülmektedir. Ancak coğrafi ve kültürel olarak 
Doğu Karadeniz kültürü de görülmektedir. (URL-75, 2022). 
Giresun: Yöre halkı büyük şehirlere göçe başladığından beri eski gelenekleri az 
da olsa terk etme yolunu tutmuştur. Ancak büyük çoğunluk eski Karadeniz, 
göreneklerine bağlıdır. Bu gelenek ve görenekler çoğunlukla eski söylentilere 
dayanır. Karadeniz kültürü etkisini hala göstermektedir sözlü olarak. Müzik ve 
folklorde bunu görmek mümkündür.

---

44 
Her yıl mart ayının 14'ünde yılbaşı tutulur. O sabah erkenden kalkılır, deniz 
veya akarsudan su alarak eve gelinir ve sağ ayak ile eşikten geçilerek eve girilir. Su 
evin dört bir tarafına serpilir. Eğer hayvanlar varsa onların üzerine de serpilir. O gün 
kimse evine uğursuz gelir diye misafir kabul etmez, ancak ayağı denenmiş birisi 
varsa o eve çağrılır. Gelen kişi sağ ayağını içeriye atar, "Yeni yılınız hayırlı olsun, 
martınızı bozuyorum" der, o gece evde ısırgan veya paça pişirilir, içine yeşil boncuk 
atılır. Bunları yerken boncuk kimin ağzına gelirse o yıl bu şahıs ekine başlar, aile 
içerisinde bol rızıklı kabul edilir. Yine Mart'ın 14'ünde gün tutulur. Mart'ın 14'ü, 
Mart'ın 15'i, Nisan 16'sı, Mayıs vb. aylar olarak adlandırılır. O günlerdeki havanın 
durumuna göre o ayların nasıl geçeceği hakkında fikir yürütülür. 5-6 Mayıs'ta Eski 
Türkmen adeti olan Hıdrellez tutulur. Bugün Hızır ve İlyas'ın bir araya geldiğine ve 
artık kış ayının bitip güzel günlerin geleceğine inanılır ve Gök Tanrı’ya en yakın 
yerlerde yani yüksek tepelerde kutlamalar yapılır. Akşamdan 3-5 genç kızlar niyet 
tutarak bir gül ağacının dibine yüzüklerini gömerler. Sabahleyin mâni okuyarak 
onları çıkarırlar. Söylenen maninin manasına göre talihlerini denerler. Ramazan'da 
çocuklar Dımbılçı denen bir grup oluşturup maniler söyleyerek iftardan sonra evlerin 
kapılarını çalarlar ve hediyeler toplarlar. Cenazelerde talkım veriler kırk ve elli ikinci 
günlerde dualar okutulur. Eski zamanlarda zengin ve hatırlı şahısların mezarlarının 
başında ilk 3 veya 7 geçe kandil yakılırdı. Şehrin birçok yerlerinde Kutsal ocak 
yerleri bulunur. Ocak yerlerinde Dilekler tutulur, hastalara şifa, dertlere devalar 
aranır. Ateş kutsaldır, su dökülmez. (URL-76, 2022). 
Trabzon: Trabzon halkı, adet, yaşam tarzı, gelenek ve görenek bakımından 
kendine ve yöreye özgü özellikler taşımaktadır. Trabzon'da çeşitli Türk boyları 
yaşamaktadır. Çepniler Şalpazarı ve Beşikdüzü başta olmak üzere Düzköy, 
Vakfıkebir, Akçaabat, Çarşıbaşı, Of, Sürmene ve Araklı'nın bazı köylerinde 
yaşamakta olup, Şalpazarı'nda Türkmen gelenekleri hala devam etmektedir. Osmanlı 
döneminde Trabzon'un da içinde bulunduğu Ordu-Giresun-Trabzon-Gümüşhane 
bölgesine "Vilayet-i Çepni" de denmekteydi. Ayrıca Evliya Çelebi, eserinde Trabzon 
bölgesi için "20.000 Çepni Türkmen çadırının bulunduğu yer." olarak 
bahsetmektedir. 
Fatih 
zamanında 
Oğuzlar'ın 
Avşar 
boyundan 
olan 
Karamanoğullarından gelen Türkmenler ile Halep-Irak bölgesinden gelen 

---

45 
Türkmenler de Trabzon'a yerleştirilmişlerdir. Trabzon, Osmanlı'nın dağılmasından 
sonra Kırım Türkleri tarafından da yerleşim yeri olarak seçilmiştir. Bölgedeki Rum 
nüfus 1923 yılında Yunanistan ve Türkiye arasında yapılan "Nüfus Mübadelesi" ile 
gönderilmiştir. Ancak bir kısmı Müslüman olmuş fakat zaman içerisinde 
Türkleşmiştir. Ufak bir kısmı ise Pontus Rumcası konuşmaktadır. (URL-77, 2022). 
Rize: Karadeniz bölgesinin en karakteristik özelliklerini gösterir. Anadolu’nun 
diğer bölgelerinden coğrafi yapısıyla olduğu gibi kültürel yapısı ile de ayrılır. Dik 
yamaçlı vadileri, doruklara ulaşılabilir dağları, buzul gölleri, zümrüt yeşili yaylaları, 
tarihi kemer köprüleri ve kaleleri, coşkun akan dereleri ile çok özel bir turizm 
beldesidir. Rize'de yaz mevsimi ılık geçer. Sonbahar ve kış mevsimleri ise yağışlı 
geçer. Osmanlı döneminde liman, nahiye ve kaza merkezi olarak önemini 
korumuştur.
Sosyal hayat, yayla şenlikleri, festivaller, kalandar, Hıdırellez, dini bayramlar 
gibi günler ile zenginleşmiştir. İnsanlar arasında aile, akraba ve arkadaşlık bağları 
kuvvetli olup spor, sanat alanlarına da hem gençler hem de yetişkinlerce ilgi fazladır. 
Kendi kültürlerinden kopmamış geçmişteki tarihlerini de içinde barındıran kültür 
anlayışları mevcut olup halk olarak farklılık değil benzerlik gösterebilmektedir. 
(URL-78, 2022). 
Artvin: Karadeniz ve Kafkas kültürü hakimdir. Kafkas kültürü Ahıska ve 
Kuman Türklerinde ve kısmen Gürcülerde vardır, Karadeniz kültürü ise Laz, 
Hemşinli ve Gürcülerde vardır. Mısır unu yaygın kullanılır. Ayrıca kıyıda hamsi 
sıkça tüketilir. Kara lahana Artvin'de Gürcü ve Lazların sık tükettiği bir üründür. 
Yöresel çalgılar, kemençe, tulum, akordeon, davul ve zurnadır. Artvin yöresinde Bar 
oyunları ve adı Artvin Barı olan fakat Atatürk'e ithafen adı Atabarı olarak değiştirilen 
halk oyunu, Artvin ile özdeşleşmiştir. Artvin ilinin simgesi Boğa'dır. Her yıl 
Geleneksel Boğa Güreşleri Festivali yapılır, Kafkasör festivali bunların içinde en 
ünlüsüdür. (URL-79, 2022).