Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

 
5-MAVZU: MATEMATIK MANTIQ AMALLARI 
Reja: 
1. Mantiqiy amalar va uning turlari: Inkor amali. 
2. Kon’yunksiya va dizyunksiya amali. 
3. Implikatsiya va ekvivalentlik amali. 
4. Sheffer shtrixi. 
Matematik mantiqda “emas”, “yoki”, “va”, “agar”, “bo‘lsa”, “u holda”, 
“shunda va faqat shundagina”, “qachon” kabi so‘zlar (bog‘lovchilar) mulohazalar 
orasidagi 
mantiqiy 
amallar 
deyiladi. 
Bu 
amallar 
yordamida 
elementar 
mulohazalardan murakkab mulohazalar tuziladi. Bunday murakkab mulohazalar 
mantig‘i atamasi bilan bog‘liq qonunlar mulohazalar algebrasida o‘rganiladi. 
Mulohazalar algebrasi va mulohazalar mantig‘i atamasi bir-biri bilan sinonim. 
Chunki ularning har ikkalasi ham mulohazalarni ikki nuqtai nazardan ifodalaydi: ham 
mantiq, ham algebra. 
Mantiqiy amallar 5 ta bo‘lib, ularga quyidagilar kiradi: 
1. Inkor amali. Istalgan x o‘zgaruvchi mulohaza bilan x ko‘rinishdagi ikkinchi 
o‘zgaruvchi mulohaza berilgan bo‘lsun.
Ta’rif: x mulohazaning inkori deb, x mulohaza shu bilan xaraktetianadiki, x 
mulohaza chin (ch) qiymatni qabul qilganda, x mulohaza yolg‘on (yo) qiymatni qabul 
qiladi va aksincha.

---

21 
Mulohaza 
mantig‘ining 
bu 
eng 
sodda 
amali 
inkor 
amali 
deb 
yuritiladi va uni oddiy tilda “emas” sifatdoshi bilan ifodalash murnkin. Bu 
amal matematik mantiqda "-" simvoli bilan belgilanadi. Agar biror x mulohaza 
(bugun havo issiq) bo‘lsa, x mulohaza yangi murakkab mulohaza bo‘lib 
(bugun havo issiq emas)dan iborat bo‘ladi. Shu asosda inkor amalini 
quyidagi chinlik jadvali asosida tushunish mumkin:
x 
x 
ch 
yo 
yo 
ch