Mehir Sözleşmesinin Hukuki Niteliği Seda İrem Çakirca' Özet

Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

---

M e h ir Sözleşm esinin Hukuki Niteliği
nu vurgulamıştır78. Alman Federal Yüksek Mahkemesi; İslam hukukuna göre 
evlilikte mal ayrılığı rejiminin olması ve kocanın boşanmadan sonra sadece 
belirli süre karısına nafaka ödeme yükümlülüğünün olması sebebiyle evliliğin 
kocanın ölümü veya boşanma ile sona ermesi halinde kadının ekonomik ola­
rak daha da zayıf bir durumun içerisine gireceğini vurgulamıştır79. Öte yandan 
Alman yargılamasında ve doktrininde mehrin hukuki niteliğinin evliliğin ge­
nel hükümleri, mal rejimi kuralları, nafakaya dair düzenlemeler ve borç doğu­
ran sözleşmelere ilişkin kurallar dikkate alınarak değerlendirilmesi gerektiği 
şeklindeki farklı görüşlere bu kararda da değinilmiştir80. Buna karşın yapılan 
incelemelerin sonucunda mehrin evliliğin genel hükümlerinden (§14 EBGB) 
birisi olarak değerlendirilmesi gerektiğine karar verilmiştir81. Alman Federal 
Yüksek Mahkemesi’nin bu karan, mehrin basit bir borç ilişkisi doğurmadığı 
veya nafaka hükümlerine dair olmadığı hususunda ikna edici olmakla birlik­
te; mehrin evliliğin genel hükümlerine dahil edilmesini açıklamada yetersiz 
olması sebebiyle doktrinde eleştirilmiştir82. Ancak söz konusu Alman Federal 
Yüksek Mahkemesi kararında mehir kurumunun evliliğin genel hükümlerine 
dahil edilmesi sebebiyle; gelecekte mehre ilişkin ihtilaflarda Alman hukukuna 
göre karar verilmeye başlanacaktır ve fakat BGH anılan karannda bu uygula­
manın nasıl gerçekleşeceğine dair de çok az ipucu vermektedir83.
Almanya’da yaşayan Müslüman Türk vatandaşlannın aralarında yaptığı 
mehir sözleşmesinin hukuki niteliğinin belirlendiği ve fakat eleştirilmesi ge­
reken diğer bir Eyalet Yüksek Mahkemesi karan ise 1997 yılında verilmiştir84. 
Mahkeme öncelikle, tarafların gerçek iradelerini ve niyetlerini tespit etmek 
suretiyle mehir ve başlık parası arasında bir aynm yapmaya çalışmıştır. Ka­
rara konu olan olayda koca, karısına boşanma halinde 5000 DM (2500 Euro) 
ödemeyi kabul ettiğine yönelik iradesini yazılı olarak ifade etmiştir. Taraflar 
Almanya’da Türk hukukuna göre boşanmışlar ve kadın, kocanın 5000 DM 
ödemeye ilişkin borcunu ifa etmesi için dava açmıştır. Koca, mehir sözleşme­
sinin Türk hukuku açısından borç doğurmadığını ve evliliğin geçerliliğini et­
78 JZ 14/2010, s. 733, N. 12.
79 JZ 14/2010, s. 733, N. 12.
80 JZ 14/2010, s. 733-734, N. 13.
81 JZ 14/2010, s. 734, N. 14. Mahkeme mehrin neden nafaka, mal rejimleri veya borçlar hukukuna 
dair bir sözleşme olmadığını ayrıntılarıyla kararında incelemiştir. Bkz. JZ 14/2010, s. 734, N. 
15-18.
82 Wurmnest, Anmerkungzur BGH, Urteil v. 9. 12. 2009 - XII ZR 107/08 (OLG Hamburg); JZ 
14/2010, s. 737; Iranbomy, s. 125; Yassari, Dieislamische Brautgabe im deutschen Kollisions- 
und Sachrecht (zu BGH, 9. 12. 2009 - XII ZR 107/108), IPRax, 2011, Heft 1, ss. 63-68.
83 Yassari, IPRax, s. 66. Yassari’ye göre mehir Alman hukukunda, şekil şartına tabi olmayan, 
suigeneris bir aile hukuku sözleşmesi olarak kabul edilmelidir. Yassari, IPRax, s. 68.
84 OLG Düsseldorf, 03.01.1997 - 1 UF 111/96, FamRZ, 1998, ss. 623-624.