Bakı, may 2010 Azərbaycan iqtisadiyyatı 2009

Diaqram 39. 2008-ci il əkinçilik məhsullarının 
istehsalı (1 000 ton) 
Diaqram 40. Məhsuldarlıq (1000 s/ha)
taxıl
pambıq
tütün
kartof
tərəvəz
qarpız
şəkər çuğ.
günəbaxan
taxıl
pambıq
tütün
kartof
tərəvəz
qarpız
şəkər çuğ.
günəbaxan

---

Azərbaycan iqtisadiyyatı - 2009
39
təsərrüfatlar üzrə paylanması təmin edilib. 3 sentyabr 2009-
cu il tarixə, təsərrüfatlara 770 baş düyə satılıb, onlardan da
535 başı bala verib. Bu praktikanın genişləndirilməsi
hazırda diqqət mərkəzindədir. Ölkə üzrə kənd təsərrüfatı
məhsulları istehsalının intensivləşdirilməsi hazırda qarşıda
duran ən mühüm vəzifələrdən biri hesab olunur.
İqtisadi İnkişaf Nazirliyi artıq beynəlxalq standart-
lara cavab verən texnologiya əsasında soyuducu anbar
komplekslərinin yaradılması üçün investisiya layi-
hələrinin maliyyələşdirilməsi prosesinə start verib. Belə
ki, 2009-cu il iyulun 31-də nazirliyin Sahibkarlığa
Kömək Milli Fondu soyuducu anbar komplekslərinin
tikintisi üzrə sahibkarlıq subyektlərinin təqdim etdiyi 12
investisiya layihəsinin maliyyələşdiriləcəyini elan edib.
Bu layihələr ölkənin 4 iqtisadi rayonunu əhatə edir:
Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu üzrə 6, Aran iqtisadi ray-
onu üzrə 4, Lənkəran və Gəncə-Qazax iqtisadi rayon-
larının hər birində 1 investisiya layihəsi nəzərdə tutulur.
Hər biri 2000 tonluq olan anbarlardan Aran, Lənkəran,
Quba-Xaçmaz və Gəncə-Qazax iqtisadi rayonlarında
meyvə-tərəvəz və digər ərzaq məhsullarının tədarükü,
saxlanılması və satışı üçün istifadə olunacaq.
2009-cu ildə dövlətin kənd təsərrüfatı istehsalına vergi
imtiyazı, güzəştli subsidiyalaşdırma və kerditləşdirmə
siyasəti, habelə investisiya qoyuluşu hesabına verdiyi
dəstək 700 milyon manat civarında olub.
2009-cu ildə də kommersiya kreditinin faiz dərəcələri
ilə kənd təsərrüfatında rentabellik səviyyəsi arasında
kəskin fərq olması aqrar sahəni bank kapitalı üçün
maraqsız edib. Xüsusilə, qlobal iqtisadi böhran şəraitində
özəl banklar aqrar sektora kredit ayırmağa bir o qədər də
həvəs göstərməyib. 8641.5 min hektar torpaq fondu olan
Azərbaycanda ərazinin yalnız 54.9%-i kənd təsərrüfatına
yararlıdır. Bu ərazilərin də əksəriyyəti - 2915.4 min hektarı
daimi bitkilər (bağlar, üzümlüklər, tingliklər, çay plan-
tasiyaları) otlaqlar və biçənəklər altında olan torpaqlardır.
Cəmi 1.8 milyon hektar sahə şumluq kimi istifadə olunur.
Suvarılan torpaqlar ölkənin kənd təsərrüfatına
yararlı torpaq sahələrinin üçdə birini (1432.7 min hek-
tar) təşkil etsə də, ölkədə istehsal olunan kənd təsər-
rüfatı məhsullarının 90-95%-i bu torpaqların payına
düşür. Suvarılan torpaqların təxminən üçdə birindən
çoxu (565 min hektarı) mexaniki üsulla, 349.4 min
hektarı elektrikləşmənin köməyi, 68.2 min hektar
dizel-nasos stansiyaları, 147.7 min hektarı isə sub-
artezian quyuları vasitəsi ilə suvarılır.
Azərbaycan Respublikası arid zonada yerləşir,
onun su ehtiyatları olduqca məhduddur. Yerüstü su
ehtiyatları 32.2 milyard kubmetr təşkil edir və
quraqlıq illərdə 22.6 milyard kubmetrə qədər azalır.
Yeraltı su ehtiyatları isə 5.2 milyard kubmetrdir. Re-
spublikada orta illik su çatışmazlığı 4.5-5 milyard
kubmetr arasında dəyişir. Yerüstü su ehtiyatlarının 70
faizi ölkə hüdudlarından xaricdə formalaşır. Daxili
çayların əsas sərfi yaz dövrünə düşdüyündən və ək-
səriyyətinin axını tənzimlənmədiyindən, sel və daşqın
sularından tam istifadə etmək mümkün olmur. Sellər
və daşqınlar hər il ölkə iqtisadiyyatına külli miqdarda
ziyan vurur. Onların zərərli təsirinə yüzlərlə yaşayış
evi, min hektarlarla əkin sahələri, dəmir və avtomobil
yolları, elektrik xətləri, qaz kəmərləri, kanallar və
kollektorlar, hidrotexniki qurğular, digər mühəndis
kommunikasiyaları məruz qalır. Daxili çayların sulu
dövrü əsasən yaz və payız mövsümlərinə təsadüf et-
diyinə və onların əksərinin axını tənzimlənmədiyinə
görə, onlardan səmərəli istifadə etmək mümkün olmur.
Hazırda respublikada orta illik su çatışmazlığı 3.7 kub
km, quraqlıq illərdə isə 4.75 kub km təşkil edir. Çay-
lardan ekoloji, energetika və digər məqsədlər üçün
məcburi su buraxmalarını nəzərə alsaq, su çatışmaz -
lığının miqdarı təsəvvürəgəlməz qiymətə malik olar.
Ümumiyyətlə, respublikada il ərzində 10-13 kub
km su istifadə olunur ki, onun 60-70%-i kənd təsərrü-
fatının, 20-25%-i sənayenin, qalan hissəsi isə təsərrü-
fat və içməli su tələbatının ödənilməsinə sərf edilir.