M. C. AtakiŞİyev n. M.ŞIXƏLİyeva r. N. NurəLİyeva maliYYƏ menecmenti (Dərslik)
Dövriyyə vəsaitləri və kreditor borclarının nisbiliyi üzrə həllər
Yüklə 0,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 6.4. Dövriyyə vəsaitləri və kreditor borclarının nisbiliyi üzrə həllər
Dövriyyə vəsaitlərinin idarə edilməsinin iki aspekti dövriyyə vəsaitlərini nə cür maliyyələşdirilməsi və ləğv edilən aktivlərin payı öyrənildi. Bu iki aspekt qarşılıqlı asılıdırlar. Başqa amillərin daimilik şəraitində likvid aktivlərin böyük həcmində firma öz dövriyyə vəsaitlərini qısamüddətli ssudalar hesabına maliyyələşdirə bilər. Digər tərəfdən firma dövriyyə vəsaitlərini sadə səhmlərin köməyi ilə tam maliyyələşdirirsə likvidliyi saxlamağa ehtiyac olmur. Odur ki, dövriyyə vəsaitlərinin idarə edilməsinin iki aspekti birlikdə öyrənilməlidir. Əgər pul vəsaitlərinin gələcək daxilolmaları məbləği dəqiq məlumdursa, firma borcun ödənilməsi qrafikini vəsaitlərin daxil olması qrafiki ilə uyğunlaşdıra bilər. Nəticədə mənfəət maksimum olacaq və az gəlir gətirən likvid aktivləri saxlamağa ehtiyac olmaz. Xüsusi vəsaitlərin daxilolma məbləğləri dəqiq müəyyən edilmədikdə maliyyə direktoru ödəniş qabiliyyətinin olmaması ehtimalını aydınlaşdırmalı və ssudanın təminat dərəcəsinə görə ondan qaçılmağı planlaşdırmalıdır. Firma ssudanın təminat dərəcəsini belə hallarda saxlaya bilər: 1) likvid aktivlərin payının artırılması; 2) maliyyələşdirmə müddətlərinin uzadılması. Birinci halda vəsaitlər azmənfəətli aktivlərə qoyulur, ikinci halda isə firma ssudalar üzrə faizləri onlara ehtiyac olmadığı halda ödəyir. Bundan başqa faizlər üzrə gözlənilən məsrəflər uzunmüddətli maliyyələşmədə qısamüddətliyə nisbətən çox olur. Ssudanın uyğun təminat dərəcəsi haqqındakı həllə risk və mənfəətlilik və maliyyə direktorunun riskin nəzərə alınması şərti ilə münasibəti təsir edəcəkdir. Ssudanın əlverişli təminatı, pul vəsaitlərinin çatışmazlığı kəmiyyəti ilə ölçülə bilər. Bu zaman pul vəsaitlərinin çatışmazlığı nəticəsində gözlənilən məsrəflərlə imtina ediləcək mənfəət müqayisə edilir. Pul vəsaitlərinin əskikliyinin gözlənilən kəmiyyəti müəyyən əskikliklə əlaqədar olan məsrəflərin onların əmələgəlmə ehtimalına vurulmasıdır. Tutaq ki, 10% ehtimal olunur ki, əskiklik 50000 m. və 5% - 100000 m. olacaqdır. Əgər pul əskikliyi ilə əlaqədar məsrəflər 10000 və 25000 m. olarsa, gözlənilən məsrəflər 0,10 x 10000 =1000 və 0,05 x 25000 = 1250 m. olacaqdır. Pul vəsaitlərinin əskikliyi şəraitində gözlənilən məsrəflərin ümumi məbləği 2250 man. olacaqdır. 50 Əlverişli həll, pul vəsaitləri əskikliyinin gözlənilən kəmiyyətinin aşağı düşməsi və bu həllin yerinə yetirilməsi dəyərinin alternativi ilə müqayisə olunmaqla tapıla bilər. Həll o vaxt optimal hesab edilə bilər ki, son alternativ dəyər pul vəsaitlərinin gözlənilən əskikliyinin son həddinə bərabər olsun. Bu yanaşmanın mürəkkəbliyi pul vəsaitlərinin əskik kəmiyyətini qiymətləndirməyin çətinliyindən ibarətdir. Firmanın kredit qabiliyyətinin pisləşməsi və onun müəyyən öhdəçilikləri ödəyə bilməməsi hiss edilmir və onları dəqiq hesablamaq olmur. Bütün bu mürəkkəbliklər, maliyyə direktoruna imkan verir ki, pul vəsaitlərinin əskikliyinin müxtəlif imkanları ilə əlaqədar məsrəfləri hesablayaraq sonradan riskin mümkün səviyyəsini müəyyən etsin. Hər bir həll likvidliyin artması, kreditləşmə müddətinin uzadılması və ya onların kombinasiyaları firmanın mənfəətliliyinə təsir göstərir. Verilmiş risk səviyyəsi üçün maliyyə direktoru daha az «baha» həll seçib, onu yerinə yetirə bilər. Digər tərəfdən maliyyə direktoru ən «baha olmayan» həlləri riskin müxtəlif səviyyələri üçün seçə bilər. Sonra isə ssudanın təminatı dərəcəsindən asılı olaraq mümkün riski seçə bilər. Əgər firma pul vəsaitlərinə kəskin ehtiyac olduqda kredit ala bilərsə, o zaman mənfəətdən imtina etmək məsələsinə baxılmalıdır. Firmanın borc almaq imkanı artdıqca, ssudanın təminat dərəcəsi azalır. Kompaniya bir neçə kredit və ya avtomatik kredit alması haqqında danışıq apara bilər ki, tez pul almaq imkanı olsun. Kompaniyanın belə kreditləri almaq imkanı olduqda, hazırlıq məsrəflərini (kompensasiya qalıqları, faiz məbləği) başqa variantların dəyərləri ilə müqayisə etməlidir. Əlbəttə, şərtsiz pul vəsaitlərinin alınması məbləğinin məhdudiyyəti vardır. Odur ki, firma, bu bölmədə öyrənilmiş prinsiplərə uyğun olaraq, müəyyən dərəcədə ssudaların təminatına malik olmalıdır. |