O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya medisinasiinstituti
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
| XULOSA VA TAKLIFLAR
Hozirda fermer xo‘jaliklari ishlab chiqarish faoliyatini diversifikatsiyalash bo‘yicha keng ko‘lamli ilmiy izlanishlar olib borilmoqda. Izlanishlar natijasida fermer xo‘jaliklari ishlab chiqarish faoliyatini diversifikatsiyalashning o‘ziga xos yo‘llari ishlab chiqildi. Bunda qishloq xo‘jaligini diversifikatsiyalashning jahonning rivojlangan mamlakatlari tajribalari va respublikamiz iqtisodiyoti va qishloq xo‘jaligining o‘ziga xos iqtisodiy-ijtimoiy xususiyatlari inobatga olingan. Erishilgan yutuqlar, o‘z navbatida, respublikamiz fermer xo‘jaliklari faoliyatiga izchillik bilan jalb etilmoqda. Optimal tarzda tashkil qilingan diversifikatsiyalashning boshqa turdagi tadbirlardan asosiy farqi shundaki, u ishlab chiqarish samaradorligi va faoliyat rentabelligini oshishiga tez ta’sir ko‘rsatadi. Respublikamizda fermer xo‘jaliklari faoliyatini diversifikatsiyalashning asosiy turlari sifatida qishloq xo‘jalik mahsulotlarini qayta ishlash, boshqa fermer xo‘jaliklariga agrotexnik xizmatlar ko‘rsatish, turli moliyaviy operatsiyalarda ishtirok etish va boshqalar muhim yaxshi rivojlangan. Fermer xo‘jaliklarining qo‘shimcha tarzda ushbu faoliyat turlari bilan shug‘ullanishi, birinchidan, qo‘shimcha daromad manbaining tashkil topishiga olib keladi. Bu esa o‘z navbatida ishlab chiqarishni modernizatsiyalash imkonini beruvchi moliyaviy mablag‘lar manbalarini shakllantiradi. Chunki ishlab chiqarishni ichki manbalar hisobidan qayta tashkil etish, kengaytirish yoki yangilash har doim ham taqsimlanmagan foyda asosida amalga oshiriladi.Ikkinchidan, bir-birini qoplash mexanizmi shakllanganligi hisobiga faoliyat barqarorligi ta’minlanadi. Bunda asosiy ishlab chiqarish faoliyatidagi ko‘zda tutilmagan zararlar qo‘shimcha faoliyatdan olingan foyda hisobiga qoplanadi. Bu holat teskari tarzda ham ro‘y berishi mumkin. Ayniqsa, bu xususiyat iqtisodiy tavakkalchilik kuchli bo‘lgan qishloq xo‘jaligida qo‘l keladi. Tadqiqotlar natijasida quyidagi xulosalarga kelindi: 1. Kattaqo’rg’on tumanida 2009-2018 yillarda suv ta’minoti turli ko’rinishda bo’lgan va so’nggi yillarda suv ta’minotida miqdoran pasayish kuzatilgan. Tuman qishloq xo’jaligi 2010-2014 yillarda 116,8 -145 mln m 3 suv resurslariga ega bo’lgan bo’lsa, 2015-2018 yillarda 77,9-111 mln m 3 suv resurslari bilan ta’minlangan. 2. Kattaqo’rg’on tumani qishloq xo’jaligini 2016-2018 yillar ma’lumotlari asosida o’rganish natijasida jami daromadlar – 33,9%ga, xarajatlar – 33,2%, yalpi foyda – 37,1%ga ko’payishi, rentabellik darajasini 0,7 punktga oshishiga ta’sir etganligini ko’rish mumkin. Tumanda asosiy qishloq xo’jalik mahsulotlaridan 2018 yilda kartoshka – 82670,6 tonna, g’alla – 41669,0 tonna, sabzavot – 270144,5 tonna yetishtirilgan bo’lsa, bu ko’rsatkichlar 2016 yilga nisbatan kamayganligi kuzatildi. Kattaqo’rg’on tumani barcha turdagi xo’jaliklarida go’sht va sut ishlab chiqarish miqdori, qilingan xarajatlar va tannarxida o’sish kuzatilgan. Jami xarajatlar 2016- 2018 yillarda go’sht ishlab chiqarishda – 139094,9-153680,6 mln so’m oralig’ida bo’lib, tahlil etilgan davrda 14585,6 mln so’mga yoki 10,5%ga oshgan; sut ishlab chiqarishda - 34544,5-47685,6 mln so’m oralig’ida bo’lib, tahlil etilgan davrda 13141,0 mln so’mga yoki 38,0%ga oshgan. Tannarxning ham mazkur davrda – go’sht yetishtirishda – 1,9% va sut yetishtirishda – 33,3%ga oshganligi kuzatildi. 29 Qishloq xo‘jaligi korxonalarida tarmoqlarni muvofiqlashtirishning quyidagi tamoyillari mavjud: - o‘z-o‘zini mablag‘ bilan qoplash asosida ishlab chiqarishni yuritishning eng samarador va iqtisodiy barqaror darajasiga erishish; - xo‘jalikning tuproq-iqlim va iqtisodiy o‘ziga xosliklarini eng yuqori darajada hisobga olish; - xalq xo‘jaligi ehtiyojlarini yuqori sifatli qishloq xo‘jaligi mahsulotlari bilan ta'minlash; - ishlab chiqarish vositalari, eng avvalo traktorlar, kombaynlar va boshqa qimmatbaho mashina hamda jihozlardan samarali foydalanish; - mahsulotlarni realizatsiya qilish punktlarini tashkil qilish, transport chiqimlarini kamaytirish; - korxonaning oziq-ovqat mahsulotlari, ishlab chiqarish vositalari, turli xizmatlarga ichki ehtiyojlarini qondirish; - mahalliy aholining kasbiy ko‘nikmalaridan foydalanish. Fermer xo‘jaliklari faoliyatini diversifikatsiyalash uchun olib boriladigan muhim vazifalar sifatida quyidagilarga e'tibor qaratish zarur: – fermer xo‘jaliklarida moddiy-texnika bazasini yangi texnika va texnologiyalar kiritish asosida yaxshilash va yangilash; – ishlab chiqarish texnologiyasini takomillashtirish va qishloq xo‘jalik mahsulotini yetishtirishda tor ixtisoslashtirishga o‘tish; – xo‘jalikdagi har bir jarayonni ilmiy asoslangan holda raxbarlik qobiliyatiga ega shaxs tomonidan boshqarilishi va kadrlarni to‘g‘ri tanlay bilish; – har bir xo‘jalik yurituvchi sub'ekt o‘z imkoniyatlaridan kelib chiqib istiqbolli diversifikatsiya strategiyasini ishlab chiqishi lozim. 30 |