0 ‘sish o m illari. 0 ‘sish jarayon ini jonlantiradigan turli om illar (o'sish o m il
lari) ning k a sh f etilgani katta d iq qatga sazovordir. Tasvirlab berilayotgan o sish
om illarining soni uzluksiz ko'payib borm oqd a. H ozir u lard an ep iderm al o'sish
om ili (E G F ), nervga alo q ad o r o'sish om ili (N G F ), trom botsitlard an paydo
bo'ladigan o sish om ili (P D F G ), m akrofaglardan hosil bo'ladigan o'sish om ili
(M D F G ) va fibroblastlar o'sish om ili (fibroblastik o'sish om ili — F G ) h am m adan
ko'ra ko'proq o'rganilgan. B u o'sish om illarining h am m asi p olip ep tid lar bo'lib,
gorm on sim on tuzilishga ega, har xil toifadagi hujayralar an a shu om illar ta’siri
o stid a bo'linish layoqatini kuchaytiradi. C hunonchi, ep iderm al o'sish om ili ta’siri
ostid a har xil toifadagi epitelial hujayralargina em as, b alki fibroblastlar, gliya hu
jayralari, bu yrak hujayralari ham bo'lina boshlaydi. N ervga alo q ad o r o'sish om il-
ning nishon hujayralari biriktiruvchi to'qim a hujayralari (fibroblastlar)
bilan
silliq m uskul hujayralaridir. M akrofaglardan hosil bo'ladigan o'sish om ili fibro
blastlar va endotelial hujayralarga ta’sir o'tkazadi. M an a shu h ollarn in g ham m a-
sid a n ishon hujayralarning yuzasid a o'sish om illari uchun o'ziga x o s retseptorlari
bo'ladi.
Proliferatsiyalanayotgan hujayralar jaro h atga o'tib, qo'shni hujayralar va hu-
jayradan tashqari m atriksd an kelayotgan sign allar o stid a bo'linish dan toxtaydi.
D em ak, o sm a proliferatsiyasidan farq qilib, h ujayralarnin g regeneratsiyaga alo
q ad o r ko'payishi idora etib b o rilad i va jarohat bitib bo'lishi bilan to'xtab qoladi.
R E G E N E R A T SIY A G A TA’S IR O 'T K A Z U V C H I O M IL L A R
Regeneratsiyaning jad alligi va odatdagidek to'gri o'tishi talaygin a om illarga
bog'liq. Shularning en g m uhim lari ju m lasiga qu yidagilar k iradi: 1) od am n in g
yoshi, 2) ovqatlanishi, 3)
innervatsiyasining ahvoli, 4) qon yaratishining ahvoli,
5) qon v a lim fa aylanishining ahvoli, 6) gorm on al statusi.
Yosh kishilarda regenerativ jarayon lar ancha jo n li v a to'la bo'lib o'tadi. C ha-
la yoki atip ik regeneratsiya degan n arsa aksari yoshi qaytib qo lgan od am larda
ko'riladi. M asalan , h ajm i 20 sm 3 keladigan jarohat 30 yash ar o d am d a, 10 yashar
bolad agi xu dd i shunday jaro h atga qaragan da ikki baravar u zo q ro q m u ddatda
bitadi.
O rgan izm da regeneratsiya bekam u-ko'st o tad ig an
b o lish i uchun ovqatdagi
oqsillar, am inokislotalar va vitam inlar ham bekam u-ko'st bo'lishi kerak. O vqat
n oraso bo'lib, gipoprotein em iya yuzaga keladigan bo'lsa, bu n arsa regenerator j a
rayonlar jad alligi p asayish iga olib b orad i. O rgan izm da vitam inlar, ayniqsa v ita
m in S yetishm asligi regeneratsiyaning borishiga nih oyatda katta ta’sir o'tkazadi.
M asalan, S avitam in ozda kichikroq jarohat, yara h am b itm asd an turaveradi, bu
n arsa yaxshi kollagen hosil bo'lm asligi va kollagen tolalarning yetarlicha ishlanib
ch iqm asligiga bog'liqdir. V itam in S yetishm aydigan m ah allard a jaro h atn in g b i
tishi sekin lashadi v a jaro h at p ish iq bo'lib bitm aydi.
Jarohatn in g o'z vaq tid a bitish i uchun ruxning ham aham iyati bor. O dam ning
to q im alarid a rux yetish m aydigan m ah allarda reparativ renegeratsiya sekin-
lash ib qoladi. R uxn in g aham iyati un in g R N K va D N K
sintezida ishtiroki bor-
ligiga bog'liq.
Dostları ilə paylaş: