120
Yuqoridagi harakatlarning variantlari haqiqatan ham qo'llanilishi mumkin va
kerak. Bundan tashqari, hali ham boshqa usullar va variantlar mavjud. Bir
qator texnik yechimlar mavjud. Masalan, Facebook, VKontakte va boshqa
ijtimoiy tarmoqlar sozlamalar yordamida yoqimSiz izoh va xabarlardan xalos
bo'lishga imkon beradi.
Shuningdek, Siz odamlarning o'zlarini yozuvlar va
fotosuratlarda etiketlashlariga to'sqinlik qilishingiz mumkin. Huquqbuzarlarni
shunchaki to'sib qo'yish mumkin. Bundan tashqari, agar kimdir Sizni ijtimoiy
tarmoqda haqorat qilsa, u haqida ma'muriyatga shikoyat qilishingiz mumkin.
Yoki agar bu boshqa manbalarda davom etsa, blokirovka qilish imkoniyati
yo'q bo'lsa, Siz haqiqatan ham huquqni muhofaza qilish idoralariga murojaat
qilishingiz kerak.
Avvalgi darslarda gaplashgan netiket qoidalari va xavfsizlik qoidalari katta
yordam beradi. Bu provokatsiyalarga javob bermayapti (ko'pincha
kiberhujum shunchaki provokatsiyalar bilan boshlanadi)
va ijtimoiy
tarmoqlardagi o'zlari haqidagi ma'lumotlarni minimallashtirish (shuning
uchun tajovuzkorlar Sizga qarshi foydalanishlari mumkin bo'lgan
ma'lumotlarga ega bo'lmaydilar) va turli xil maxfiylik sozlamalaridan
foydalanish va do'stlaringiz kim "qo’shilmoqchi bo’lganlarni" ehtiyotk
orlik
bilan tanlash va tahlil qilish.
Ammo asosiy maslahat - vaziyatni Siz ishongan kishilar bilan bo'lishishdan
qo'rqmaslikdir. Bu har doim ham ota-onalar yoki o'qituvchilar bo'lmasligi
mumkin. Ular bir oz boshqacha avlod vakillari
va har doim ham sodir
bo'layotgan narsalarning mohiyatini anglay olmaydilar, chunki ular virtual
olamdagi hayotga kamroq aralashadilar. Ammo
Sizning yoningizda katta
akalaringiz va opa-singillaringiz, Siz ishonishingiz mumkin bo'lgan do'stlar
bo'lishi mumkin. Birgalikda, umumiy harakatlar
bilan tajovuzkorni yengish
mumkin bo'ladi. Kiber-bezorilik nisbatan yangi hodisa bo'lishiga qaramay
(darvoqe, bu haqda AQShda birinchi marta 1998 yilda gapira boshlangan), u
allaqachon turlari bilan farq qiladi. Ulardan asosiylari quyidagilar.
Bilimlarning bunday to
’
plamiga ega ekanmiz, keling tasavvur qilaylik,
biz o’zimizni internetdagi hujumlardan qanday himoya qilishimiz
mumkin.
Siz nima qilardingiz va qanday yo’l tutardingiz
?»
Dostları ilə paylaş: