Journal of marketing, business and management(jmbm)/sjif factor: 57

Mehnat saloxiyati mazmunining izlanish obyektiga bog’liqligi 
T/R 
Izlanish obyekti 
Mehnat salohiyatining mazmuni 

---

JOURNAL OF MARKETING, BUSINESS AND MANAGEMENT(JMBM)/SJIF FACTOR: 5.57 
www.jmbm.uz VOLUME 2, ISSUE 3 (June) ISSN: 2181-3000 
Page 94 
1. 
Jamiyatning 
mehnat salohiyati 
Mamlakatning mehnatga layoqatli aholisini milliy iqtisodiyotga jalb 
qilish va undan foydalanish imkoniyatlarini o’zida mujassam etadi. 
2. 
Mamlakatning 
mehnat salohiyati 
Bu odamlarning mehnat faoliyatining iqtisodiy va geografik tavsifi. 
3. 
Tashkilotning 
mehnat salohiyati 
Tashkilotning mehnat jamoasi ilmiy-texnik taraqqiyot darajasida 
bo’lishi mumkin bo’lgan mehnat miqdori va sifati. 
4. 
Korxonaning 
mehnat salohiyati
 
Bu ishchilarning psixofiziologik xususiyatlarini kasbiy bilim darajasi 
va to’plangan tajribasini hisobga olgan holda ishlab chiqarishda 
ishtirok etishining maksimal qiymati. 
5. 
Xodimning 
mehnat salohiyati 
Bu uning mehnat faoliyatida ishtirok etish imkoniyati va 
chegaralarini, muayyan sharoitlarda ma’lum natijalarga erishish 
qobiliyatini, shuningdek, mehnat jarayonining yaxshilanishini 
belgilaydigan jismoniy va ma’naviy fazilatlar majmui. 
6. 
Shaxsning mehnat 
salohiyati 
Bu insonning tabiiy ma’lumotlari (qobilyatlari), ta’lim, tarbiya va 
hayotiy tajribasi asosida shakllanadigan salohiyatning bir qismi. 
Mehnat salohiyati insonning ham, ishchilarning turli guruhlarining ham, 
umuman jamiyatning ham barcha mehnat imkoniyatlari majmuasini ifodalaydi. 
Mehnat salohiyati mehnat qobiliyati va istagi, mehnat faoliyati kabi fazilatlar ta’siri 
ostida shakllanadi. Shunday qilib, biz mehnat salohiyati haqida gapirishimiz 
mumkin shaxs, korxona, butun jamiyat, chunki bu insonning ishlash qobiliyatining 
umumiyligidir. 
Tashkilotning mehnat salohiyati - tashkilotning mehnat jamoasi ilmiy - texnik 
taraqqiyot darajasida bo’lishi mumkin bo’lgan mehnat miqdori va sifati. Inson 
faoliyatini moddiylashtirishning o’ziga xos shakli bo’lgan tashkilotning mehnat 
potensiali, uning sifat xususiyatlarining yig’indisida, tashkilotning kadrlar salohiyati 
sifatida, shaxsiylashtirilgan ishchi kuchi vazifasini bajaradi. 
Shaxsning (individual sifatida) mehnat salohiyati uning har xil fazilatlari: 
sog’lig’ining holati, chidamliligi, asab tizimining turi, ya’ni uning jismoniy, aqliy va 
intellektual imkoniyatlaridir. 
Mehnat salohiyatini sifatli o’lchash ishchilarning malakaviy tuzilishini, 
ularning bilimlarini tashkilotlarda foydalanish darajasini va shaxsning shaxsiy 
qobiliyatlarini o’rganishni o’z ichiga oladi. Mehnat salohiyatining sifat 
xarakteristikasi uchta komponentni o’z ichiga oladi: jismoniy, intellektual va ijtimoiy. 
Mehnat salohiyatining jismoniy komponenti insonning sog’lig’iga qarab 
jismoniy va psixologik imkoniyatlarini tavsiflaydi. 
Intellektual komponentda bilim va ko’nikmalar, tug’ma qobiliyatlar, iste’dod, 
irodali va yetakchilik fazilatlari, to’plangan ishlab chiqarish tajribasi to’planadi. 
Ijtimoiy komponent ijtimoiy muhitga, ijtimoiy ta’minot va jamiyatdagi ijtimoiy 
adolatga qarab shakllanadi. 
Mehnat salohiyati, avvalambor, mahsulot ishlab chiqarish jarayonini amalga 
oshirish uchun zarur bo’lgan kuchdir. Barcha kuchlarning asosiy xususiyati shundaki, 
ular tarkibida ishlab chiqarish faoliyati uchun yangi imkoniyatlar manbai mavjud. 
Bizning fikrimizcha, mehnat salohiyati deganda odamlar ehtiyojlarini 
qondiradigan hayotiy ne’matlarni yaratish uchun ishlab chiqarish mehnat faoliyatini 

---

JOURNAL OF MARKETING, BUSINESS AND MANAGEMENT(JMBM)/SJIF FACTOR: 5.57 
www.jmbm.uz VOLUME 2, ISSUE 3 (June) ISSN: 2181-3000 
Page 95 
amalga oshirish uchun tabiiy, shakllangan va to’plangan kuchlarning umumiyligi 
tushunilishi kerak. 
Ushbu ta’rif ikkita muhim g’oyani o’z ichiga oladi. Birinchidan, u atrofdagi 
sharoit o’zgarganda salohiyatdan amaldagi harakatga o’tishi mumkin bo’lgan 
yashirin va amalga oshirilmagan kuchlarning har xilligini ta’kidlaydi. Ya’ni, 
salohiyat hozirgi kunga qadar xodimning har qanday mehnat funksiyalarini 
bajarishga tayyorligi darajasi bilan emas, balki uning uzoq muddatli imkoniyatlari 
bilan tavsiflanadi. Ikkinchidan, ushbu ta’rifdan mehnat salohiyati tarkibining tuzilishi 
aniq aniqlanadi. U quyidagi tarkibiy elementlarni o’z ichiga oladi: tabiiy 
xususiyatlarning umumiyligi inson qobiliyatlari va moyilligi, sog’liq holati, mehnat 
qobiliyati, chidamliligi, iste’dodi, ijodkorligi, ichki va tashqi muhit o’zgarishiga 
moslashish qobiliyatlari, yetishmayotgan yoki rivojlanmagan yo’llarning o’rnini 
qoplash imkoniyatidir.