Dərslik Azərbaycan Dillər Universiteti Elmi Şurasının
Yüklə 16,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
| siyasi Azərbaycançılıq
ideyasının nümayən- MULTİKULTURALİZMƏ GİRİŞ 254 dələrinin fəaliyyətlərinin ilkin mərhələsində öz ideyalarını tam məzmunda və açıq şəkildə təbliğ edə bilmədiklərini göstərir. Onun fikrincə, bu, o vaxt Azərbaycan xalqının öz kimliyini daha çox dini əsasda müəyyən etməsi ilə bağlı idi. Onların etnik türk kimlikləri qəbul edilmirdi. Siyasi Azərbaycançılıq ideyasının nümayəndələri panislamizmi Azərbaycan xalqının qarçısında duran ən böyük maneə hesab edirdilər. Bu haqda Məmmədəmin Rəsulzadə yazırdı: “ Tarixi təcrübə göstərir ki, panislamizm bir tərəfdən, teokratik və klerikal- mürtəce hərakatın formalaşmasına səbəb olmaqla, digər tərəfdən isə müsəlman dünyasında milli ideologiyanın formalaşmasına mane olmaqla, müsəlman xalqlarının müstəqilliyinə əngəl yaradır”. O zamankı Azərbaycançılıq ideyasının nəzəri əsasını Əlibəy Hüseynzadə tərəfindən 1905-ci ildə “Həyat” jurnalında irəli sürülən – “Türkləşmək, islamlaşmaq, müasirləşmək” fikri təşkil edirdi. Sonradan bu ideya Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətinin rəsmi doktirinasına çevrildi və öz əksini onun üçrəngli bayrağında tapdı. Professor E.Ə.Nəcəfov siyasi Azərbaycançılığın tərəfdarlarının 1918- ci ilin əvvəllərinə qədər federalizm mövqeyində dayandıqlarını və Rusiya ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin federalizm pirinsipləri əsasında qurulmasına çalışdıqlarını göstərir. Lakin 1918-ci ilin mart hadisələrindən sonra onlar federalizm mövqeyindən imtina edərək Azərbaycançılıq ideyasını Azərbaycanın siyasi müstəqilliyinə yönəltdilər. 1918-1920-ci ilərdə - cəmi 23 ay mövcud olmuş Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyəti Azərbaycançılıq ideyasının inkişafında keyfiyyətcə yeni bir məhələ oldu. Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyəti türkçülük, islamçılıq və müasirliyi əsas istiqamət kimi müəyyən etmişdi. Sonrakı yetmiş il ərzində sovet rejimi müstəqillik anlamını hətta düşüncələrdən belə silməyə çalışsa da, XX əsrin 90- cı illərinin xalq hərəkatı göstərdi ki, xalqın azadlıq ruhu nəinki ölməmiş, əksinə daha böyük enerji ilə püskürmək üçün münasib məqam gözləmişdir. Yenidən müstəqilliyimizin əldə edilməsi də məhz bu ruhdan qaynaqlanan iradənin ortaya qoyulmasının nəticəsi idi. Müstəqilliyimizin əbədi olması, taleyin bizə qismət etdiyi coğrafi məkan, strateji mövqe isə ərazimizdə yaşayanların hamısı üçün qəbul oluna biləcək mənəvi-siyasi yönümün müəyyənləşdirilməsini zəruri etdi. Bu taleyüklü missiyanı yerinə yetirən isə Azərbaycan xalqının görkəmli oğlu, Ümummilli lider Heydər Əliyev oldu. O, milli ideologiyanın komponentlərini 255 ETNİK MÜXTƏLİFLİK VƏ MİLLİ İDEYA özündə sintez edən Azərbaycançılıq məfkurəsini irəli sürdü. Bu xətt, bir tərəfdən, Azərbaycanda vahid milli-dövlətçilik hissiyyatının formalaşmasını, milli-mənəvi dəyərləri, etnik-milli yetkinləşmə və bütövləşməni özündə əks etdirirsə, digər tərəfdən, milli kimliyindən, dini mənsubiyyətindən və dilindən asılı olmayaraq ölkəmizin hər bir vətəndaşının hüquq və azadlıqlarının təmin olunmasını, onların öz mənəvi-mədəni dəyərlərini qoruyub saxlaması və inkişaf etdirməsi üçün lazımi şəraitin yaradılmasını nəzərdə tutur. Azərbaycançılıq ideologiyası dünya azərbaycanlılarının vahid ideya ətrafında birləşməsini şərtləndirən tarixi-siyasi amillərin məcmusunu, xaricdə yaşayan soydaşlarımızın hüquq və azadlıqlarının qorunması sahəsində Azəbaycan dövlətinin qarşısında duran vəzifələri, onların Azərbaycan Respublikasına münasibətdə üzərinə düşən öhdəlikləri, azərbaycanlı anlayışının sosial-fəlsəfi məzmununu müəyyənləşdirən konsepsiya kimi nəzərdə tutulur. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin dediyi kimi, “Suverenliyimizi daim yaşatmaq, dövlət müstəqilliyimizi əbədi etmək üçün harada yaşamasından asılı olmayaraq bu gün hər bir azərbaycanlıdan müqəddəs Azərbaycan qayəsi ətrafında əməl və əqidə birliyi, sarsılmaz həmrəylik tələb olunur”. Torpağımız ta qədimdən ən müxtəlif xalqların və mədəniyyətlərin vətəni olmuşdur. Azərbaycan dövlətinə, dövlətçiliyinə, ərazi bütovlüyünə və tarixinə onların sadiqliyi bütün dünya üçün açıq olan mənəvi-mədəni dəyərlərimizin mahiyyətindən irəli gəlır. Azərbaycanın və “Azərbaycançılığın” əzəməti bu müqəddəs diyarı öz vətəni hesab edən və onun adı ilə adlanmaqdan qürur duyan bütün insanların maddi və mənəvi gücündə, qüdrətindədir. Bu səbəbdən də “Azərbaycançılığ”ın ortaq dəyər və sərvətlərə dayaqlanaraq doğuracağı potensialın təsir və miqyasını az-çox təsəvvür edəndə, yalnız xoş məram və niyyətlə sevinənlər deyil, narahatlıq hissi keçirənlər də həmişə olmuşdur. 12 iyul 2008-ci ildə Bibiheybət ziyarətgah kompleksinin təmirdən sonrakı açılışında Prezident İlham Əliyev bu məsələyə öz münasibətini aşağıdakı kimi bildirmişdir: «...çox şadam ki, Azərbaycan cəmiyyətində ümummilli ideya ətrafında bütün cəmiyyət səfərbər olunub, cəmiyyət Azərbaycançılıq ideyası uğrunda, dövlətçilik ideyası uğrunda, müstəqillik ideyası uğrunda və müstəqil həyat ideyası uğrunda birləşibdir» . Yalnız ərazimizdə yaşayan müxtəlif etnik və dini mənsubiyyətli insanlara ünvanlanmaqla kifayətlənməyib, coğrafi sərhəd və məkanların ayırdığı dünyanın MULTİKULTURALİZMƏ GİRİŞ 256 müxtəlif ölkələrində yaşayan soydaşlarımızı da bizimlə bir ideya-fəlsəfi, mədəni məkanda bütövləşdirən qüvvə də məhz “Azərbaycançılıq” ideologiyasıdır. “Azərbaycançılıq” cəmiyyətimizin sosial-mədəni və siyasi nizamlanmasının, insanların mənəvi səfərbərliyi və vəhdətinin başlıca amilidir. Qloballaşmanın müasir mərhələsində yuxarıda qeyd etdiklərimizin məntiqi davamı kimi, Azərbaycançılıq məfkurəsi ölkəmizdə tarixən bərqərar olmuş multikulturalizmi nəinki inkar etmir, əksinə onu öz daxili məzmununun, bu məzmunun elementlərinin tərkib hissəsi kimi götürür. Bu baxımdan Azərbaycan multikulturalizmi Azərbaycançılıq məfkurəsinin təməl daşları olan dövlətçilik, milli-mənəvi dəyərlər, müasirlik və milli mentalitetimizə hopmuşdur. |