Maxsulotlaridan foydalanish

tuganagi, piyozi va boshkalari) ochik joyda, oftobda biror narsaning ustiga 
yoyib kuritiladi.
Maxsulotlar yaxshilab kuritilgandan sung kop, yashik, paketlarga solinib, 
kuruk, soya, salkin va xavo kirib turadigan joyda saklanadi. 
Dorivor usimliklar va ulardan tayyorlanadigan maxeulotlarni standartlashtirish 
muxim jarayonlardan xisoblanadi. 
Standarlashtirish - bir soxaning faoliyatini tartiblash maksadida xamma 
manfaatdor bulgan taraflar foydasiga xizmat kiladigan konunlar tuplami va bu 
konunlarni ular ishtirokida kullashdir. 
Uzbekiston Soglikni saklash Vazirligida standartlashtirish buyicha ishlarni 

---

ilmiy-texnik boshkarmasi faoliyatini koordinatsiyalaydi. Dorivor vositalar va 
dorivor usimliklar maxsulotlariga normativ-texnik xujjatlarni tayyorlash va kayta 
kurib chikish ishlarini Respublika Soglikni sakdash Vazirligining Farmakopeya 
kumitasi boshkaradi. 
Dorivor usimliklar maxsulotlari dan uy sharoitida dori tayyorlash 
texnologiyasi oson va murakkab jixdzlar talab etmaydi. 
Ma‟lumki, dorivor usimlik maxsulotlaridan uy sharoitlarida turli usullarda 
tayyorlangan shifobaxsh vositalar turli kasalliklarni samarali davolashda 
ishlatiladi. Uy sharoitida tayyorlanadigan ana shunday dorivor vositalarga 
damlama 
va 
kaynatma 
kiradi. Dorivor usimliklardan uy sharoitlarida dori 
tayyorlash tartib-koidalari kuyidagichadir. Birinchi galda Davlat Farmakopeyasida 
kabul kilingan va xamma dorixonalarda kullaniladigan dori tayyorlash usullaridan 
foydalaniladi. 
Asalarichilik soxdsini rivojlantirish uchun o„rmon xujaliklarida barcha 
sharoitlar mavjud xisoblanadi. Asalarichilikda muxdm omillardan biri - asalari 
uyapari turadigan joy tanlashdir, ya‟ni u asal yigish uchun kulay va shamoldan 
ximoyalangan bulishi kerak. 
Kuxna zamonlardan buyon asalning shifobaxshligi tugrisida mashxur tabiblar, 
allomalar yozib koldirganlar. Pifagor uzini uzok umr kurishni doimiy asal iste‟mol 
kilganlikdan deb bilgan. Kadimgi Rim tabibi Galen “inson vujudidagi 
xastaliklardan kutilishda xech narsa asalchalik davo bula olmaydi”, Abu Ali Ibn 
Sino esa“ yoshlikni saklashni istasangiz, asal iste‟mol kiling” 
degan. YAna bir dalil, Misr Fir‟avini Tutanxamon kabrida allakanday modda 
bulgan idish topilgan. Eng kizikarlisi, oradan 3000 yil utsa xam, uz xususiyatini 
yukotmagan bu modda asal ekani aniklangan. 
Bugungi kungacha etib kelgan ma‟lumotlarga asosan, Misr, Rossiya, Rim, 
Gretsiya va boshka davlatlar tibbiyotda bu bebaxo maxsulotdan keng 
foydalanilgan. Misr xalk tabobatida kullanilgan 500 dan ortik shifobaxsh dori-
darmonlar tarkibida asal va asalari maxsulotlari bulgan. Xdyotiy kuzatishlar 
natijasida shu narsa kayd kilindiki, 100 yoshdan oshgan odamlarning asosiy kismi 
asalarichilar oilasidan bulgan. Ular asal va asalari maxsulotlarini muntazam 
iste‟mol kilganlar. 
O„rmonlar ostida tuprok chirindiga boyligi tufayli ularda kuzikorin turlari 
ochik erlarga nisbatan kup uchraydi. Kuzikorinlar bu-xlorofilsiz organizmlarning 
juda katta guruxi bulib, er yuzida 100 ming turdan ortik turlari uchraydi. 
Kuzikorinlar yoki zamburuglar xayot tarzi, tuzilishi va axamiyatiga kura turli 
tumandir, Ular orasida inson uchun eng axamiyatlisi bu- murakkab tuzilgan etli 
tanasi ga va kup xujayrali mitseliyga ega makromitsetlar xdsoblanadi. Ularga 
iste‟molga yarokdi va zaxarli zamburuglar, daraxt yogochini emiruvchi va o„rmon 
tushamasini chirindiga aylantiruvchi xamda biologik faol modsalar va dorivor 
modsalar manbai, mikorizaxosil kiluvchi va daraxtlar parazitlari kiradi. 

---

MDX, mamlakatlari xududida 1000 ga yakin kuzikorin turlari tabiiy xolda 
uchraydi va ularning 200 turi iste‟molga yarokdi xisoblanadi. 
Kuzikorinlarning ozukaviy kimmatliligi ularda turli organik va mineral tuzlar 
mavjudligi bilan belgilanadi 
Bundan tashkari kuzikorinlar turli foydali fermentlarga boy bulib, ular yog 
moddasi va klechatkani parchalashda ishtirok etadilar. Ularning bu xususiyati 
inson kundalik ratsionida uta foydali maxsulot sifatida zarur ekanligini kursatadi. 
Kuzikorinlar uzining kimyoviy tarkibiga kura sabzavotlarga xam chorva 
maxsulotlariga xam uxshab ketadi. Sabzavotlarda xam, kuzikorinlarda xam 90% 
kismi suvdan iborat. 
Ok kuzikorinda oksil moddasi kupligiga kura kartoshkadan ustunlik kiladi. 
Kartoshka, karam, lavlagi va sabzida yog moddasi deyarli uchramaydi, lekin 
kuzikorinlarda 0.3-0.9% kimmatli yog moddalari uchraydi. Ular asosan lipoidlar, 
fosfotidlar bulib, ular orasida litsitin muxim rol uynaydi. Bundan tashkari 
zamburuglar tarkibida yog moddasi bulib, uning tarkibida xolesterin va D 
provitamini xamda moyli kislotalar uchraydi. 
O„rmon xujaligida ovchilar uchun sharoitlar - mexmonxona, kempinglar, 
yaxshi jixozlangan kordon ovchilik uylari barpo etish maksadga muvofivdir. 
Xozirgi paytda o„rmon xujaliklarida sun‟iy balik bokish xovuzlari kurish, kimmatli 
baliklar bokish va balik ovlovchilar uchun servis infrastrukturasini shakllantirish 
xam serdaromad soxa xisoblanadi. Balik xovuzi atrofida maxsus dam olish joylari, 
shiyponlar kurish kabi kulayliklar yaratish lozim. 
Togli mintakalardagi o„rmon xujaliklarida togaardagi sharsharalar, gorlar, 
daralar, tabiiy landshaftlar, toshli xarsanglarni shagal eroziyasi ta‟sirida yuzaga 
kelgan turli shakllari va boshka geologik va biologik yodgorliklar bilan tanishtirish 
uchun ekoturizmni shakllantirish maksadga muvofik. Kumli saxrolarda tabiiy 
saxro landshaftlari bilan turistlarni sayr - ekskursiyalarini tashkil etish o„rmon 
xujaliklarida iktisodiy samarali tadbirlar xisolanadi. Umuman olganda xujaliklarda 
ekoturizmni rivojlantirish uchun barcha infrastruktura - mexmonxonalar, chodirlar, 
kvadratsikllar, otlar, gidlar mavjudligini ta‟minlash lozim. 
Nazorat uchun savollar: 
1.Polivitamin darxt-buta usimliklar va ularning dorivorlik xususiyatlari xakida 
ma‟lumot bering? 
2.Alkaloidli usimliklar va ularning dorivorlik xususiyatlarini ayting? 
3.Marjondaraxt, chetan, urik, anjirning dorivorlik xususiyatlarini ayting?