Xususiyatlari va adabiyo t o qitishda undan foydalanish

«R asm lanii nm allijm ng o 'zi chiz-
gan», «М апа о ‘sha sw a t» , «Mana, men chizgan narsa», «shu
rasm ni chizib herdim
» degan jum la la r bor (Bu sezgir o 'q u v c h id a
e ’tiroz uyg'o tadi. O 'q u v c h in in g xafsalasi pir b o 'lib qolmasligi 
uchun keyingi nashrda bu nomuvofiqlik b artaraf etilishi lozim). 
O 'q ituvchi bu rasmlarning har birini internet orqali topib alohida 
modullashtiradi.
Har qanday asar matni o'qituvchi tom onidan o 'q ib berilayotgan 
paytda o 'q u v c h ilar ham u bilan birga o 'z darsliklaridan asarni ich- 
dan o 'q ib borishlari tavsiya etiladi. Bu usul, avvalo, o'q uvchilarni 
eshitish orqali ifodali o 'qish ko'nikm asini egallashga yo'n altiradi, 
o 'z lari o 'qish asnosida esa o'q ituvchidan ortta qolmaslikka intilib 
tez o 'qish ko'nikm asini ham egallab boradilar. Asar to'liq o 'q ib
bo'lingandan so 'n g , ikkinchi darsda uning tahliliga kirishiladi.
M a ’lumki, «Kichkina shahzoda» qissasi dunyodagi k o 'p til- 
larga tarjim a qilingan. Unda Antuan de Sent-Ekzyuperi niho- 
yatda nozik qalbli, xayolot olami boy, so g 'lo m mantiq asosida ya- 
shaydigan o 'z g a sayyoralik bolakay timsolini yaratgan. Asar qah ­
ramoni Kichkina shahzoda yaxshini yom ondan, g o 'zalni xunukdan 
farqlay olmaydigan, fantaziyasi qotib qolgan kattalar ruhiyatini tu- 
shunmaydi. Hodisalarga tor m anfaat yuzasidan qaraganligi, bag'ri
M A h m e d o v S.. Q o s i m o v I!.. Q o ' e h q o r o v R.. R i z a y e v Sh. A d a b iy o t. 5 - s i n f u c h u n
d a r s l i k - m a j m u a . 
I.: <>Sharq«. 200 7. 64-h.
177

---

keng boMolmagani uchun bir-birini anglamay, bir marta beriladi- 
gan hayotda m aza qilib yashash o'rn ig a urushlarni, qirg'inlarni 
o ‘ylab topadigan kattalar shahzodaning kinoyaviy nazari bilan 
tasvir etiladi. O 'quvc hila rga asardagi m ana shu haqiqatlarni kashf 
etishda k o ‘maklashish kerak. Buning uchun o'qituvchiga asar m a t­
ni yuzasidan tayyorlangan savol-topshiriqlar yordam beradi. Af- 
suski, darslikda taqdim etilgan savol-topshiriqlar o'quvchilarning 
asar mohiyatini anglashlari uchun yetarli emas. Shuning uchun 
o'qituvchi asar matnidagi diqqatga sazovor o'rinlarni modul- 
lashtirishi, ularni ekranda nam oyish etishi yoki kichik guruhlarda 
ishlayotgan o'q uvchilarga taqsimlab berishi va har bir qism zami- 
ridagi m uhim jihatlarni savol yoki topshiriqqa aylantirib, ularga 
o'q uvchilarning e ’tiborini qaratishi kerak bo ‘ladi.
Asar tahlilining asosiy quroli b o'lm ish savol-topshiriqlarning 
dastlabkisi birinchi m odulning mazm uni asosida tuzilgan: «Qis- 
sa qahramoni chizgan rasmga kattalarning munosabati, ularning 
j u g ‘rofiya, tarix, arifmetika va husnixatni o 'rganish borasida bergan 
maslahatlari ham da shu sababli «rassomlikning porloq istiqbolidan 
voz kechishga majbur b o ‘lgani»ga o ‘z munosabatingizni bildi- 
ring!» - topshirig'i b o ‘lib, unga ja v o b berish uchun o ‘quvchilar 
mustaqil m ulohazayuritishlari kerak bo'ladi. Avvalo, jungli haqida 
xayol surish uchun u haqda biror narsa bilish kerak. Unga xos jih a t­
larni tasavvur qilish kerak.
M a ’lumki, bolaning xayolot olami chegara bilmaydi. Xa- 
yolda aqlga sig'm aydigan ishlar ham oppa-oson sodir b o ia v e r a d i. 
Hikoyachining rasm chizishga undagan narsa ham undagi xayol 
ufqining kengligidir. Maslahat bergan, uzoqni k o ‘ra biladigan kat­
talarning haq ekani k o ‘rinib turgan esada. ular nafaqat asar qahra- 
moniga, balki shu darsda o'tirganlarga ham yoqm asligi mumkin. 
Lekin baribir, chizilgan rasmni k o'rgan bolalar kattalar haq ekanini 
ichdan tuyib turadilar. 0 ‘qituvchi o'quvchilarining javoblaridan 
buni ilg'ashi mum kin. Lekin kattalarning «aqlliligi» bilan shakl- 
lanib kelayotgan iste'dod y o ‘qqa chiqarilm adim i? Kattalar bu bi­
lan hisoblashishlari kerakm idi? Bolalar shular haqida ham o 'y lab
k o ‘rsinlar.
fkkinchi modul - muallifning bolalikda chizgan dastlabki sura- 
ti bo'ladi. «Kattalarning: