Xususiyatlari va adabiyo t o qitishda undan foydalanish

---

M ODULLI T A ’LIM TEXNOLOGIYASINING
XUSUSIYATLARI VA ADABIYO T O QITISHDA
UNDAN FOYDALANISH
Reja:
1. Modulii la lim texnologiyasining xususiyatlari.
2. Adabiy la 'lim jarayonida modulii fa ’lim lexnologiyasidan
foydalanish.
3. Modulii ta lim lexnologiyasidan foydalanishdagi izchillik.
Modul (lotincha 
modulus
so'zidan olingan b o ‘lib qism, b o ‘Iak, 
blok m a ’nolarini anglatadi82. Modulli t a ’lim pedagogik texnologi- 
yani tashkil etuvchi tarkibiy bo'laklarni ifodalaydi. Bu modulli 
t a ’lim dars jarayonini tashkil etishdagi eng kichik ish turlaridan 
hamda ularning turli miqdordagi t o ‘plamlaridan iborat bo'ladi. 
Bunda eng kichik faoliyat turi eng kichik modul sanalib, boshqa- 
lari qancha modulni qam rab olishiga qarab o 'z ig a mos darajadagi 
m odullar sanaladi.
Adabiyot o ‘qitish sohasida modulli ta ’lim texnologiyasi de- 
yilganda adabiy t a ’lim jarayonini m odullar asosida loyihalashtirish 
nazarda tutiladi. Ajratilgan har bir modul b o ‘yicha uning o ‘zigagina 
xos b o 'lg an faoliyat mazm uni va ta ’sir doirasi mavjud bo'ladi.
A dabiy ta ’lim jara yonida modulli t a ’lim texnologiyasidan 
foydalanilganda o'rganiladigan m avzu mantiqiy tugallangan 
bo'laklarga, y a ’ni modullarga ajratiladi. Har bir b o i a k o ‘quvchilar 
mustaqil ishlashlari uchun maxsus topshiriqlarga aylantiriladi.
Modulli t a ’lim texnologiyasida o ‘quvchilar tom onidan amalga 
oshirilayotgan har qanday faoliyatga 
o'quv elemenli
deb qaraladi. 
0 ‘quv elenienti o 'z ichiga quvidagilarni qam rab oladi:
- o 'quvc hi faoliyatining aniq elementlarini o'rgatish bilan 
bog'liq nazariy va amaliy m a ’lumot;
- o'q u v c h in in g o 'q u v faoliyatini t a ’minlovchi m a ’lumotlar;
- aynan o 'x sh a sh m aqsadlar y i g ‘indisi;
- o 'quvc hi 
ishlashi 
lozim b o ‘lgan zaruriy materiallar 
t o ‘plami;
- o ‘quvchining ish faoliyati, nazarda tutgan farazlari, buning 
uchun zarur b o 'lg an shart-sharoit va topshiriqning bajarilganlik da- 
rajasini nazorat qiluvchi materiallar.
X2
ht tp si '/ ru .w ik ip e d ia .o rg
174

---

Adabiy ta ’lim jarayonida modulli ta ’lim texnologiyasidan foy­
dalanish uchun avval quyidagi ishlar am alga oshiriladi:
- m azkur y o ‘nalishning xususiyatlarini ochib beradigan 
metodik m ajm ualar yaratish;
- ta ’lim jarayonini tashkil etish uchun uni zaruriy didaktik 
ashyolar bilan t a ’minlash;
- ta ’lim amaliyotini nazariy-metodik va amaliy-tashkiliy ji- 
hatdan t o 'g ‘ri uyushtira bilish.
Adabiyot o'qitishning modulli texnologiyasi - t a ’limning bel- 
gilangan tamoyillariga muvofiq tarzda rejalashtiriladi va amalga 
oshiriladi. B unda motivatsiya (o'q u v ch in in g bilishga b o'lgan ichki 
ehtiyoji). modulliiik, m uommalilik, ham korlikka asoslanish, sub- 
yekt-subyekt munosabati, didaktik o'y inlar, audio-vizual va hk. 
tamoyillar nazarda tutiladi.
Asar ustida ishlashda modulli t a ’lim texnologiyasidan foy- 
dalanilganda quyidagi izchillikka amal qilinadi:
- modulli t a ’lim uchun zarur shart-sharoitni yaratish;
- m odulning maqsadi va m azm unini belgilash;
- nazariy va amaliy m a ’lumotlarni ajratish;
- t a ’lim amaliyotini rejalashtirish;
- o 'q u v ham da didaktik materiallar, texnik vositalarni tay- 
yorlash;
- amaliy m ashg'ulotlarni tashkil etish;
- zaruriy nazariy bilimlarni mustahkamlash;
- o 'quvchilarning nazariy va amaliy bilimlarini aniqlash;
- o'z lashtirilgan bilim, k o 'n ik m a va malakalarni baholash.
A dabiyot darslarini modulli ta'lim texnologiyasi asosida tash­
kil etish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish deganda, avvalo, 
o'quvchilarni ham aqlan, ham ruhan m azkur darsga tayyorlash na­
zarda tutiladi. Qolaversa, darsni tashkil etish uchun zarur bo'lgan 
shart-sharoit va o 'q u v materialini vaziyat taqozosiga moslashtirish 
ishlariga ham e ’tibor qaratiladi.
M odulning mazmunini belgilashda, dastlab adabiy ta'lim n in g
bosh maqsadi — m a ’naviy barkamol avlodni shakllantirish va bu 
y o 'l d a xizmat qiladigan o 'q u v materiallari (m azmun)ni tayyor- 
lashga e ’tibor qaratiladi. M odullar bilan ishlash yakunidagi natija 
esa, y a ’ni o 'q u v c h i egallagan bilim, k o 'n ik m a, malaka va shaxslik 
sifatlari m azkur m aqsadga erishiiganlik darajasini ko'rsatadi. Mo-
175

---

dulli adabiy t a ’limning m aqsadi ham barcha ta'lim texnologiyalari 
singari adabiy t a ’lim bo 'y ich a davlat standartiga tayanadi. Modulli 
t a ’lim texnologiyasining maqsadi qancha aniq b o ‘lsa, unga erishish 
darajasi shuncha oson bo'ladi. M azkur bosqichdagi eng muhim 
i s h l a r - o ' q u v materiali m azm uni va undagi muhimni nom uhimdan 
ajratish, badiiy asardagi o ‘quvchi ko'nglidan o'tsa, m a ’lum ijobiy 
iz qoldiradigan jihatlarni umumlashtirish, ularni o 'quvc hi hayoti 
bilan bog'lash g a yo'naltirish, o'qituvchi va o 'quvc hi m unosabat- 
lari tabiatini belgilab olishdan iboratdir.
U m um an, adabiyot o'qitishda modulli t a ’lim texnologiyasidan 
foydalanish - o ‘quvchilarni m a ’naviy kam olot y o 'lig a solishda, 
buning uchun zarur boMgan bilim, k o ‘nikma, malaka va shaxslik 
sifatlarini egallashida, nazariy bilimlarni amaliyotga tatbiq etishi- 
da, mustaqil fikrlashga odatlanishida, badiiy tahlil malakalarini 
egallashida, o 'z bilim va qobiliyatlarini baholay bilishida, o'z in in g
xato-kamchiliklarini anglash va ularni bartaraf qila bilishida o ‘ziga 
xos o 'rin tutadi.
A dabiyot darslarida modulli ta ’lim texnologiyasidan foy- 
dalanishning amaliy namunasi sifatida A. Ekzyuperining «Kich- 
kina shahzoda» asari ustida ishlash darsini tavsiya etish mumkin. 
U m u m ta’lim maktablari 5-sinfi dasturida Antuan de Sent-Ekzyu- 
perining «Kichkina shahzoda» asarini o'rganish uchun to 'rt soat 
ajratilgan. Asarni o 'rg a n is h g a yo'naltiruvchi talqin quyidagicha: 
«