Katalitik modifikasiyalash

17.2-jadval
Optimal konsentrasiyali promotor-qo’shimchalarga ega bo’lgan 
katalizatorlarning ko’rsatkichlari 
(
harorat 220
0
C da, vodorod bosimi 300 kPa va ortiqcha vodorodni berishning 
hajmiy tezligi 60 soat
-1
) 
Katalizator 
t.r. 
Katalizator 
unumdorligi, soat
-1 
Yod soni, 
% J
2 
T
er., 
0
C 
Kislota soni,
mg KOH 
1 
0,55 
61,2 
43,4 
1,5 
2 
0,83 
60,4 
44,0 
1,8 
3 
1,18 
59,8 
44,5 
1,7 
4 
1,33 
59,7 
45,1 
1,8 
5 
1,36 
57,8 
45,7 
1,9 
6 
1,45 
59,5 
43,5 
2,1 
7 
1,52 
60,3 
44,3 
2,2 
Nikel-mis-palladiy-alyuminiyli katalizatorga xrom va titan qo’shilganda, 
yuqori promotorlash samaradorligi kuzatiladi. 
Nikel-mis-palladiy-alyuminiyli katalizatorga promotorlar (xrom va titan) 
qo’shilganda unumdorlikning oshishi quyidagicha izohlanadi. Yog’larni katalitik 
gidrogenlashda katalizator aktivligi yuza bilan bog’lanish energiyasi katta bo’lgan 
vodorodning miqdori bilan baholanadi[129]. Titan va xrom qo’shilganda, 
metallarning shunday aloqasi yuzaga keladiki, bunda vodorodning katalizator 
yuzasida sorbsiyalanishi uchun qulaylik paydo bo’ladi. Shu tufayli gidrogenlash 
tezligi katalizator yuzasida karbidsimon birikmalar hosil qilish orqali nikel 
yuzasidan vodorodni oson siqib chiqaruvchi to’yinmagan birikmalar aktivligiga 
bog’liq bo’ladi. Natijada to’yinmagan birikmalarni gidrogenlash reaksiyasi 
tezlashadi. 
Paxta moyini turg’un katalizatorda gidrogenlash kinetikasi 

---

215 
Yuqorida o’simlik moylarini chuqur gidrogenlash uchun asosiy katalizatorlar 
tarkibi berilgan. Biroq, promotorlovchi qo’shimchalarni tanlash va ularning 
miqdoriy ko’rsatkichi yog’larni katalitik gidrogenlash texnologiyasini baholash 
uchun muhim belgi hisoblanmaydi. Shu sababli kerakli fizik-kimyoviy 
ko’rsatkichlarga ega gidrogenizat olish imkonini beruvchi texnologik omillarni, 
yog’larni gidrogenlashning kinetik qonuniyatlariga ta’sirini o’rganish zarur bo’ladi.
Adabiyotlar tahlilini ko’rsatishicha, mustaqil texnologik omillarni 
gidrogenizatning sifat ko’rsatkichlariga ta’siri to’g’risida biroz qarama-qarshi fikrlar 
va noaniqliklar mavjud. Bundan tashqari, xar bir omilning optimal qiymatini 
aniqlash lozim bo’ladi. 
Gidrogenlash tezligi va gidrogenizatlarning fizik-kimyoviy ko’rsatkichlariga 
texnologik parametrlar, jumladan jarayon harorati, vodorod bosimi, ortiqcha 
vodorod berishning hajmiy tezligi, berilayotgan xom ashyoning hajmiy tezligi, 
kolonna rusumidagi gidrogenlash reaktoridagi katalizator qatlamining balandligi va 
uning diametri nisbati (N:D) katta ta’sir ko’rsatadi(17.3-jadval).