163
83-rasm.Kolloid zarrachalarining koagulyatsiyasi:
a) zarrachaning zaryadlanishi;
b) zaryadlangan zarrachaning oʻzaro ta‘siri
.
Diffuziya qavatdagi manfiy ionlar elektrolit ta‘siridan adsorbsion qavatga
oʻtadi va kolloid zarracha zaryadsizlanadi. Elektrolitning kontsentratsiyasi qancha
yuqori va koagulyatsiyalovchi ionning zaryadi qancha katta boʻlsa, diffuzion qavat
shuncha koʻp siqiladi va koagulyatsiya tezroq boradi.
Bundan tashqari, bir
vaqtning oʻzida kolloid zarracha sirtida, elektrolitning
granula zaryadiga qarama-
qarshi ionlarini ham, tanlab adsorbsiyalash hodisasi roʻy beradi.
Ionning zaryadi
qancha yuqori boʻlsa, uning adsorblanishi shuncha tez boradi.
Koagulyatsiya vaqtida ion-almashinish adsorbsiyasi ham sodir boʻladi. Bunda
zolga qoʻshilayotgan elektrolitning ionlari adsorbsion qavatdagi qarshi ionlar bilan
oʻrin almashinadi. Ionlarning adsorbsion qavatda yigʻilishi va adsorbsion
qavatdagi qarshi ionlarning bir xil zaryadli va yuqori valentli elektrolit ionlari bilan
ion almashinishi dzeta-potensialni kamaytiradi.
Katta zaryadli ionlarning kolloid eritmaga qoʻshilishi
natijasida granula
elektroneytralgina boʻlib qolmasdan, qayta zaryadlanishi ham mumkin. Bu
hodisaga platina zolining temir(III)-xlorid ta‘siridan
koagulyatsiyalanishi misol
boʻla oladi (17-jadval). Platina gidrozoli manfiy zaryadli,
uning tuzilishi
quyidagicha tasvirlanadi:
{
}
Ana shu zolga temir (III)-xlorid eritmasidan qoʻshib boriladi. Agar
qoʻshilgan elektrolitning konsentratsiyasi 0,0833 mmol/l dan kam boʻlsa, zolda
koagulyatsiya boʻlmaydi, u manfiy zaryadligicha qoladi (mmol/l -bir litr eritmada
necha millimol
borligini koʻrsatadi). Agar qoʻshilgan elektrolitning
konsentratsiyasi 0,0833 mmol/l da va bundan bir necha marta oshiq boʻlsa
(masalan, 0,2222 mmol/l boʻlsa), platina zoli batamom koagulyatsiyalanadi.
Agar qoʻshilgan elektrolitning konsentratsiyasi undan ham oshiq masalan,
0,3333 mmol/l va 6,667 mol/l boʻlsa, zolda koagulyatsiya umuman sodir
boʻlmaydi. Bunda zol musbat zaryadli boʻlib qoladi, chunki koagulyatsiya
chegarasidan ortiq miqdorda qoʻshilgan musbat zaryadli
ionlari kolloid
zarracha sirtida adsorblanadi.
164
Temir ionlari uch valentli boʻlganligi uchun adsorbsiya juda tez sodir
boʻladi. Natijada platina zolinng zarrachalari musbat zaryadga ega boʻlib qoladi.
Endi zol zarrachasining tuzilishini quyidagi formula bilan ifodalash mumkin:
{
}
bu yerda,
m, n
va
g
ma‘lum sonlar. Agar qoʻshilgan FeCl
3
ning konsentratsiyasi
16,3300 mmol/l ga yetsa, zol yana koagulyatsiyalanadi va elektr maydonining hech
qaysi qutbiga tomon harakat qilmaydi, bu holda koagulyatsiya manfiy zaryadli
ionlar ta‘siri natijasida vujudga keladi.
Dostları ilə paylaş: 
