y = y(t), q = q(t), (1) j = j(t). Bu funksional munosabatlar qo’zg’almas nuqta atrofida aylanuvchi qattiq jismning kinematik tenglamalari yoki sferik harakat tenglamalari deyiladi.
Bitta qo’zg’almas nuqtaga ega bo’lgan jismning har qanday harakatini aylanish oniy o’qlari atrofidagi ketma-ket oniy aylanma harakatlar to’plamidan iborat deb qarash mumkin.
Jism Dt=t2-t1 vaqt ichida I holatdan II holatga boshqa yo’l bilan o’tishii ham mumkin. Lyokin Dt vaqt oralig’i kichraya borgan sari jismning I va II holatlari bir-biriga tobora yaqinlasha boradi hamda chekli aylanish o’qi OE atrofidagi burchakka ko’chish jismning haqiqiy ko’chishiga yaqinlasha boradi. Dt nolga intilganda 0Ye o’qning limit holatini ifodalovchi OR o’q aylanish oniy o’qi deyilad
Jismning harakati tekshirilayotgan qo’zg’almas koordinatalar sistemasiga nisbatan aylanish oniy o’qlarining geometrik o’rni qo’zg’almas aksoid deyiladi.
Aylanish oniy o’qlarining jismga biriktirilgan va u bilan birgalikda harakatlanuvchi qo’zg’aluvchi koordinatalar sistemasiga nisbatan geometrik o’rni konus sirtdan iborat bo’lib, qo’zg’aluvchi aksoid deyiladi.
Qo’zg’almas nuqtaga ega bo’lgan jismning harakatini qo’zg’aluvchi aksoidni qo’zg’almas aksoid ustida sig’antirmay dumalatish natijasida amalga mumkin.
Teorema.Qo’zg’almas nuqtaga ega bo’lgan qattiq jismning bir holatdan ikkinchi holatga o’tuvchi o’q atrofida bir aylantirish bilan amalga oshirish mumkin.
Tenglama qattiq jismning qo`zg`almas o`q atrofidagi aylanma harakat tenglamasi yoki aylanma harakat qonuni deyiladi. Jismning aylanma harakat qonuni ma’lum bo’lsa, burchak tezligi va burchak tezlanishini topish mumkin. Aylanish burchagidan vaqt bo’yicha birinchi tartibli hosila olsak, burchak tezlikka ega bo’lamiz:
Burchak tezligidan faqat vaqt bo’yicha birinchi tartibli hosila olsak, yoki aylanish burchagidan vaqt bo’yicha ikkinchi tartibli hosila olsak, tezlanishi kelib chiqadi:
Eylerning burchaklari tomonidan kiritilgan uchta burchak Leonhard Eyler tasvirlash uchun yo'nalish a qattiq tanasi belgilanganiga nisbatan koordinatalar tizimi.[1]Ular, shuningdek, uyali telefonning yo'nalishini aks ettirishi mumkin ma'lumotnoma doirasi fizikada yoki general yo'nalishi asos yilda 3 o'lchovli chiziqli algebra. Muqobil shakllar keyinchalik tomonidan kiritilgan Piter Gutri Tayt va Jorj X.Brayan aeronavtika va texnikada foydalanish uchun mo'ljallangan.Entsiklopediya site:ewikiuz.top
Eyler burchaklari elementar tomonidan aniqlanishi mumkin geometriya yoki aylanishlarning tarkibi bo'yicha. Geometrik ta'rif uchta tuzilganligini ko'rsatadi elementar aylanishlar (a o'qlari atrofida aylanishlar koordinatalar tizimi) har qanday maqsadli ramkaga erishish uchun har doim etarli.Entsiklopediya site:ewikiuz.top