Perinatal va chaqaloqlik davrida psixofizologig rivojlanishga xos xususiyatlar

Qo`zg`almas nuqta atrofidagi harakati.Eyler burchaklari,Aksiomalar

Fan o’qituvchisi:Mavlonov Ulug`bek

Bir nuqtasi qo‘zg`almas bo‘lgan jismning hоlatini aniqlоvchi paramеtrlarni ko‘rib o‘taylik. Buning uchun jism bilan birgalikda harakat qiluvchi va unga mahkam bоg`langan, qo‘zg`aluvchi Оxyz -o‘qlarni o‘tkazaylik. U hоlda jismning hоlati shu o‘qning hоlati оrqali o‘rganiladi 

Ta’rif. Jism harakati davomida uning ikki nuqtasi qo’zg’almasdan qolsa, jism shu nuqtalarni tutashtiruvchi qo`zg`almas o`q atrofida aylanma harakat qiladi.
Bu harakatni tekshirish uchun jismning aylanish o’qidan o’tuvchi qo’zg’almas bitta tekislik va shu o’qdan o’tuvchi jismga mahkamlangan ikkinchi tekislikni olamiz). Bu ikkala tekisliklar orasidagi burchak jismning istalgan vaqt oralig’idagi holatini belgilaydi (burchak radian hisobida ifodalanadi). Demak burchak vaqtning uzuluksiz, bir qiymatli, differentsiallanuvchi funktsiyasi bo’ladi:

Har qanday boshlang’ich shartlardan qathiy nazar, giroskop o’zining simmetriya o’qi atrofida o’zgarmas 0 burchakli tezlik bilan harakat qilar ekan. O’z navbatida shu simmetriya o’qi esa qo’zg’almas Oz1 o’q atrofida 0 burchakli tezlik bilan uchidagi burchakli konussimon sirt bo’ylab harakat qilar ekan . Giroskopning bunday harakati, regulyar pretsessiya harkati deb ataladi.

Erkin qattiq jismning harakati. Qattiq jismning erkin harakati, qutb bilan birgalikdagi ilgarilama harakatdan va qo’zg’almas nuqta kabi qabul qilinadigan qutb atrofidagi harakatlarning yig’indisidan iborat bo’lar ekan. Amalda erkin qattiq jism uchun qutb sifatida massa markazi S nuqtani tanlab olinadi 
Eyler teoremasi.Qattiq jismning qo’zg’almas nuqta atrofidagi ixtiyoriy ko’chishini mazkur qo’zg’almas nuqtadan o’tuvchi uchta o’q atrofida ketma-ket uchta aylantirish bilan bajarish mumkin.

Teoremaga ko’ra qo’zg’almas nuqta atrofida aylanuvchi jismning istalgan paytdagi holatini bir-biriga bog’liq bulmagan uchta Eyler burchaklari vositasida aniqlash mumkin jismning harakati davomida bu burchaklar vaqtning uzluksiz funksiyasidan iborat bo’ladi: