Пы роста производительности труда опережали темпы роста его оплаты

Mavzu:Miqdoriy va hajmiy tahlilning uslublari qishloq hojaligidagi qo'llanilishi

Reja:

1. O'simlikchilik rejasining dinamikasi va bajarilishini tahlil qilish
2. Ekin maydonlarining hajmi va tuzilishini tahlil qilish
3. Ekinlar hosildorligi va uning darajasini belgilovchi omillar tahlili


1. O'simlikchilik rejasining dinamikasi va bajarilishini tahlil qilish

O‘simlikchilikni tahlil qilishni uning dinamikasini, ham alohida turlar bo‘yicha, ham umuman, hosil bo‘lgan o‘zgarishlarni baholashdan o‘rganishdan boshlash maqsadga muvofiqdir.

Buning uchun qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini solishtirma narxlarda yetishtirish hajmi, shuningdek, so‘nggi 5-10 yil ichida har bir ekindan olingan yalpi hosil bo‘yicha ma’lumotlarga ega bo‘lish zarur. Ushbu ma'lumotlarga asoslanib, asosiy va zanjirli o'sish va o'sish sur'atlari hisoblanadi. (1-jadval)
1-jadval
O'simlikchilik bo'yicha prognoz ma'lumotlarining bajarilishini tahlil qilish

Dinamika yili	Qiyoslanadigan narxlarda yalpi mahsulot yetishtirish			Don ishlab chiqarish
	ming so’m.	O'sish sur'atlari, %		C	O'sish sur'atlari, %
		Asosiy	Zanjir		Asosiy	Zanjir
1-chi	13865	100,0	100	30660	100	100,0
2	15252	110,0	110	33726	110	110,0
3	14795	108.0	97	32806	107	97.2
4	15534	113,0	105	35260	115	107.4
5	16125	116.3	103.5	36600	120	104.4

yetishtirilgan mahsulot hajmi toʻgʻrisidagi maʼlumotlar 100 гаtuman, viloyat boʻyicha oʻrtacha koʻrsatkichlar, shuningdek, boshqa xoʻjaliklarning maʼlumotlari bilan solishtirilishi shart. Bu fermer xo‘jaligining ekin yetishtirishni ko‘paytirish borasidagi ishlariga xolisona baho berish imkonini beradi.
Fermer xo'jaligi faoliyatini baholashda butun xo'jalik bo'yicha ham, alohida brigadalar va boshqa bo'linmalar bo'yicha ham qishloq xo'jaligi mahsulotlari yetishtirish prognoz ko'rsatkichlarining bajarilishini tahlil qilish katta ahamiyatga ega. Buning uchun har bir ekin bo'yicha haqiqiy yalpi mahsulot hosildorligi prognoz ma'lumotlari bilan taqqoslanadi, rejaning bajarilish foizi va undan chetga chiqishi aniqlanadi (2-jadval).

jadval 2

Mahsulot turi	Umuman olganda, uy xo'jaligi			Brigada 1			Va hokazo.
	Reja	Fakt	Rejaning bajarilishi, %	Reja	Fakt	Rejaning bajarilishi, %
Don, c	33600	36600	108.9	12700	15240	120,0
Kartoshka, c	54000	63000	116.6	26200	29344	112,0
Ozuqa, C. birliklari.	60 000	55000	91.7	21500	20425	95,0
va hokazo.
Yalpi ishlab chiqarish, ming so’m.	14400	16125	112,0	4600	5244	114,0

Ana shu qiyosdan kelib chiqib xulosa qilish mumkinki, o‘simlikchilik tarmog‘ida ishlab chiqarish rejasi butun xo‘jalik bo‘yichagina emas, balki alohida brigadalar bo‘yicha ham bajarilmoqda.

ishlab chiqarish hajmining o'zgarishi omillari va sabablarini aniqlash kerak . Ma’lumki, ekin yetishtirish hajmi ekin maydonlarining hajmi va tuzilishiga, ekinlarning nobud bo‘lishiga va qishloq xo‘jaligi ekinlarining hosildorligiga bog‘liq. Ro'yxatga olingan omillarning har biri, o'z navbatida, bir qator sabablar va holatlarga bog'liq (2-rasm).

Avvalo, birinchi darajali omillarning ta'sir darajasini aniqlash kerak, chunki olingan mahsulot hajmi ularga bevosita bog'liq. Boshqa barcha omillar bilvosita ta'sir qiladi.

Muayyan turdagi o'simlikchilik mahsulotining haqiqiy yalpi hosilining deterministik omil modeli quyidagi shaklga ega:
BC =( S - S g) y ,
bu erda BC - jismoniy og'irlikdagi mahsulotlarning yalpi hosili;
S - ekin maydoni;
Sg - ekinlar nobud bo'lgan maydon;
Y - ekinlarning hosildorligi, c/ga.
Bu qo'shimchalar-mulplikativ tipdagi model. Omillarning ta'sirini o'lchash uchun zanjirni almashtirish, mutlaq farqlar va nisbiy farqlar usullaridan foydalanish mumkin. Jadvaldagi ma'lumotlardan foydalangan holda ularning ta'sirini hisoblash metodologiyasini ko'rib chiqamiz. 3

3-jadval
Don ekinlarining yalpi hosilini omilli tahlil qilish uchun dastlabki ma'lumotlar

Indeks	O'tgan yili	Hisobot yili	O'zgartirish
			Mutlaq	Nisbiy, %
Ekin maydoni hajmi, ga	1200	1250	+50	+4,16
O'rim-yig'im maydoni, ga	1200	1220	- o'ttiz	-2.50
Hosildorlik, c/ga	28	o'ttiz	+2	+7,14
Yalpi hosil, c	33600	36600	+3000	+8,92

Har bir omilning yalpi hosilga ta'sir qilish darajasini aniqlash uchun siz zanjirni almashtirish usulidan foydalanishingiz mumkin:
BC ₀ = (S _Q - Sgo) • yo = (!200 - 0) • 28 = 33,600 c;
BC _{konv 1} = (S1 - S g o)' y o = (1250 - 0) - 28 = 35 000 c ;
VS _konv2 = ( S 1 – Sg1) • U ₀ = (1250 - 30) • 28 = 34,160 c;
VS, = ( S 1 – Sg1) • Y ₁ = (1250 - 30) • 30 = 36,600 c.
Don ishlab chiqarishning umumiy o'zgarishi BC = BC1 - BC ₀ = 36,600 - 33,600 = +3000 c,
shu jumladan o'zgarishlar tufayli:
a) ekin maydonining kattaligi - 35 000 - 33 600 = +1400 c;
b) ekinlarni yo'q qilish - 34 160 - 35 000 = -840 c;
v) rentabellik - 36 600 - 34 160 = +2440 c.
Mutlaq farq usuli yordamida bir xil natijalarga erishish mumkin:
Meas.BC _S = (S1 – S0) Y ₀ = (1250 -1200) -28 = +1400 d ;
O'zgartirish BC g= ( S g1 - S g ₀ ) Y ₀ = - (30 - 0) • 28 = -840 c;
Meas.VS _U = (U1 - U ₀ ) • ( S 1 – S g1) = (30 - 28) • (1250 - 30) = +2440 c
Jami +3000 c
Nisbiy farq usuli yordamida hisoblash quyidagicha amalga oshiriladi:

Faktorlar balansi: 1400 - 840 + 2440 = +3000 c.

Xuddi shunday hisob-kitoblar har bir ekin uchun amalga oshiriladi (4-jadval).

4-jadval
O'simlikchilik mahsulotlarining yalpi hosiliga omillar ta'sirini hisoblash

Madaniyat	Ekin maydoni, ga				Hosildorlik, c				Yalpi hosil, c					Yalpi hosil bo'yicha rejadan chetga chiqish, sentner
	O'tgan yili	Hisobot yili			O'tgan yili		Hisobot yili		O'tgan yili		Hisobot yilining asosiy hosildorligi va maydoni bo'yicha		Hisobot yili		I	Shu jumladan tufayli
		ekilgan	Ub- ra- Lekin							ekish		tozalangan				ekin maydoni	ekinlarni yo'q qilish	hosildorlik
Makkajo'xori	1200	1250	1220	28		o'ttiz		33600		35000		34160	36600		+3000	+1400	-840	+2440
Kartoshka	360	360	350	150		180		54000		54000		52500	63000		+9000	_	-1500	+10500
Ozuqa, k.k. birliklari	2400	2200	2200	25		26		60 000		55000		55000	57200		-2800	-5000		+2200

Natijalar olingan mahsulot hajmiga qaysi omillar ijobiy yoki salbiy ta’sir ko‘rsatganligi, qay darajada ekanligini ko‘rsatadi. Bu nafaqat xo‘jalik faoliyati natijalarini xolisona baholash, balki ishlab chiqarish hajmini oshirishning foydalanilmagan imkoniyatlarini aniqlash imkonini beradi.


2. Ekin maydonlarining hajmi va tuzilishini tahlil qilish

O‘simlikchilik yetishtirish hajmiga omillarning ta’sirini aniqlagandan so‘ng, prognoz ma’lumotlarining bajarilishini va ekin maydonlarining ekinlar bo‘yicha dinamikasini batafsilroq tahlil qilish, ekin maydonlari hajmi va tuzilishidagi o‘zgarishlarni aniqlash va ularga iqtisodiy baholash.

Ekin maydonlari strukturasining bir hil ekinlar guruhi va umuman ekinchilik uchun hosildorlikka ta'sirini hisoblash ikki yo'l bilan amalga oshirilishi mumkin: zanjirli almashtirish va mutlaq farqlar.
Zanjirli almashtirish usulidan foydalanganda (5-jadval) mahsulotning umumiy hajmi ekin maydonlarining haqiqiy va asosiy tuzilishi bo'yicha taqqoslanadi ( 1 гаhar bir ekin uchun umumiy ekin maydoni va mahsulot bir xil bo'lishi kerak):

5-jadval
Zanjirli almashtirish usuli yordamida don ekinlari tuzilishining don yetishtirish hajmiga ta'sirini hisoblash.

Madaniyat	Ekin maydoni, ga			Kesish tuzilishi, %			O'tgan yil tuzilmasi bo'yicha hisobot yilining maydoni, ga		Bir gektardan mahsulot ishlab chiqarish, c		Ekinlar tuzilishidan kelib chiqqan holda hisobot yilida umumiy ekin maydonlaridan mahsulot yetishtirish
	O'tgan yili	Hisobot yili	O'tgan yili		Hisobot yili					hisobot yili		O'tkan yili
javdar	420	350	35		28	438		24		8400		10512
Bug'doy	180	250	15		20	187		28		. 7000		5236
Arpa	360	450	o'ttiz		36	375		33		14850		12375
Yulaf	240	200	20		16	250		27.5		5500		6875
Jami	1200	1250	100		100	1250		- .:		35750		34988

"5-jadvaldagi ma'lumotlarda yuqori hosil beruvchi ekinlar - bug'doy va arpa ulushining oshgani ko'rsatilgan. Shu sababli g'alla yetishtirish 762 sentnerga (35 750 - 34 988), o'rtacha hosildorlik esa 0,61 sentnerga (762) oshdi. 1250 га:) .:
Mutlaq farqlar yordamida ekinlar tuzilishining hosildorlikka ta'sirini hisoblash uchun quyidagi hisob-kitoblarni amalga oshirish kerak: