Raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

KOMPYUTER INJINIRINGI FAKULTETI
MA’LUMOTLARNI TIKLASH

8-11-amaliy ishlar

Bajardi: Faxridinov Otabek

Tekshirdi: Yuldashev Raxman

TOSHKENT - 2023

8 – amaliy mashg‘ulot. Ma’lumot va fayllarni nusxalashda Paragon Drive Backup dasturiy ta’minotlari

Ishdan maqsad: Ma’lumot va fayllarni nusxalashda Paragon Drive Backup dasturiy ta’minotlaridan foudalanish
Masalani qo‘yilishi: Ma’lumot va fayllarni nusxalashda Paragon Drive Backup dasturiy ta’minotlaridan foydalanib fayllarni tiklash
Paragon Backup & Recovery dasturiy ta’minotning imkoniyatlari kengaytirildi va ishlab chiquvchilar uni Paragon Hard Disk Manager deb o‘zgartirdilar va ko‘p qiziqarli va foydali narsalarni qo‘shdilar. Asosiy funksiyalari disklar bilan ishlashga qaratilgan deyarli har bir dasturda o‘rnatilgan vazifa monitori mavjud. Foydalanuvchi faqat ko‘rsatmalarni o‘qib kerakli parametrlarni tanlashi kerak. Misol uchun, birinchi qadamda faqat nusxaning nomini berish kerak.

Paragon Hard Disk Manager dasturini o’rnatish jarayoni

Dasturni o’rnatib bo’ldik endi ma’lumotlarni zaxirlayamiz

9-amaliy mashg‘ulot. BIOS funksiyalarining ishlash prinsiplari va parametrlarini sozlash

BIOS, "Asosiy Kiritish/Chiqish Tizimi" degani qisqartmasi. Bu dastur kompyuter donohlarini boshlash va operatsion tizimni yuklash uchun kerakli asosiy buyruqlarni o'z ichiga oladi. Kompyuter birinchi marta yoqilib yoki qayta yoqilib qo'yilganda, BIOS donohlarini sinovga tortadi va boshlash uchun tayyor bo'ladi. BIOS kompyuter asosiy funksiyalarini boshqaradi va qurilmalar orasidagi aloqani ta'minlaydi. Bundan tashqari, BIOS sana va vaqt kabi asosiy ma'lumotlarni saqlab turadi. So'nggi yillarda, zamonaviy kompyuterlar "Yoshlararo kengaytirilgan firmware interfeysi" (UEFI) deb ataluvchi yuqori darajadagi tizimga o'tishgan, lekin BIOSning asosiy vazifalari hali ham amalga oshirilmoqda.

BIOS-dan foydalanish uchun, kompyuterini yoqganingizda "F2", "Delete", "F10" kabi belgilangan klavishi bosishingiz kerak bo'ladi. Bu klavishlar BIOS-ga kirish uchun odatiy belgilar hisoblanadi, lekin har bir kompyuter modeli uchun kirish belgisi bir-biridan farqli bo'lishi mumkin.

Kompyuter yoqilib ketsa va BIOS-ga kirish belgisi ekran ustida chiqqan bo'lsa, sizga ma'lumot beradi. Bu yerda, "Boot Order" (yoki "Boot Sequence"), "Advanced Settings", "System Configuration" kabi toifalar bo'ladi. Bu oynalarda, mos keladigan sozlamalarni o'zgartirish uchun klaviaturalarni va ma'lumotlarini ko'rsatadigan oynalar mavjud bo'ladi.
Masalan, "Boot Order" orqali kompyuterning qaysi qurilmani yoki qurilmalar ketma-ketligini boshlash uchun tanlash mumkin. "Advanced Settings" esa, qurilma to'g'risida ko'proq sozlamalar va parametrlarni o'zgartirish imkoniyatini beradi.
Har bir sozlamani o'zgartirib, yangilab bo'lmagan holda sozlamalarni saqlashingiz kerak bo'ladi. Odatda, sozlamalarni saqlash uchun "Save and Exit" (Saqlash va Chiqish) yoki o'xshash nomli tanlovni tanlash kerak bo'ladi.
Bular umuman, BIOS-ni o'zgartirishning asosiy qadam'lari bo'lib, har bir kompyuter uchun belgilangan bo'lishi mumkin. Bu jarayon odatda kompyuterning qaysi modeli va BIOS versiyasiga bog'liq bo'ladi. Ma'lumotlar ko'rsatilgan ekranlarni o'qib, mos keladigan sozlamalarni o'zgartirishingiz mumkin.
Asosiy BIOS sozlamalari qurilma modeliga va BIOS versiyasiga qarab o'zgarmoqda, ammo ko'pchilikda odatiy sozlamalar bir xil tartibda joylashadi:

1. Boot Sequence (Qurilma Ketma-Ketligi): Kompyuter qurilish qurilmasini (hard disk, CD-ROM, USB o'q uy, network adapter kabi) qaysi qurilmadan boshlashini aniqlash uchun bu sozlamalardan foydalaniladi. Misol uchun, agar USB-dan tizimni boshlashni istasangiz, USB-ni eng yuqori prioritetga o'rnatishingiz mumkin.

2. Sistem va Tarozidagi Vaqt/Sana Sozlamalari: Bu yerda kompyuterining vaqti, sanasi, soat sozlamalari mavjud. Bu ma'lumotlar avtomatik ravishda soat sozlamalari o'rnatilganda ko'rsatiladi, lekin kerak bo'lsa, ularni qo'ldan o'zgartirish mumkin.

3. Parol Sozlamalari: BIOS-ga kirish uchun parol o'rnatish imkoniyati mavjud bo'ladi. Bu parollar kompyuter xavfsizligini oshirish maqsadida foydalaniladi.

4. Donohlar va to'plamlar sozlamalari: Bu joyda disk to'plamlari (hard disk, SSD), RAM, processor va boshqa asosiy qurilmalar to'g'risida ma'lumotlar mavjud bo'ladi. Bunday holatda, qurilma qismlari aniqlanib, ularning holatini va ma'lumotlarini ko'rsatadi.

5. Overclocking (haddan ortiq ishlov berish): Bu sozlamalar esa kompyuter qurilmasining tizimini tezlashtirish uchun o'zgartirilishi mumkin bo'lgan parametrlar bo'ladi. Bu o'zgartirishlar qurilma xavfsizligiga o'zgartirish keltirishi mumkin.

6. Qurilma Temperaturasi va Voltaji: Bu, kompyuter ichidagi temperaturani va elektr tokiqtirishini boshqarish imkoniyatini beradi.
Har bir sozlamani o'zgartirish va saqlash uchun, ko'rsatilgan klaviaturalarni va ma'lumotlarni foydalanishingiz kerak bo'ladi. Sozlamalar o'zgarishlarini saqlab turib, BIOS-dan chiqib, kompyuter qayta ishga tushirgandan so'ng o'zgartirishlar amalga oshiriladi. Bazan, BIOS sozlamalari o'zgarishlari asosiy qurilmada xatoliklar yuzaga keldi. Bunday holatda, kompyuter dastlabki BIOS sozlamalariga qaytarish uchun "Default Settings" (Standart Sozlamalar) ni tanlash imkoniyati mavjud bo'ladi. Bu qadam orqali BIOS sozlamalari standart parametrlarga qaytariladi.

BIOS Setup Utility, kompyuter yoki boshqa qurilmalar uchun boshlang'ich bo'ish va sozlashlarni o'z ichiga olgan dasturdir. Ushbu dastur orqali asosiy qurilmalar sozlashi mumkin bo'lgan menyular va sozlamalar mavjud.

1. Qurilmalarni sozlash: BIOS, operatsion tizimni yuklash, qurilmalarni tanlash (masalan, disk larini, CD/DVD-disk bo'yicha) va qurilmaning boshlang'ich muhitini sozlash imkoniyatini beradi.

2. Hardware ma'lumotlari: Bu dastur orqali, kompyuter qurilmalari to'g'risida ma'lumotlarga kirishingiz mumkin, masalan, protsessor, RAM, disk maydoni va boshqa qurilmalar haqida.

3. Overclocking va energiya sozlamalari: Agar mumkin bo'lsa, protsessor va boshqa qurilmalarni tezligini oshirish, energiya xavfsizligini oshirish yoki pastlashtirish imkoniyatlarini bermay qoldiradi.

4. Parol va bo'otlash tartibi sozlamalari: Bu dastur orqali parolni o'rnatish, bo'otlash qurilmalari tartibini o'zgartirish (masalan, USB bo'otlash yoki disk bo'otlashning oldini olish), BIOSga kirish uchun sozlamalar kiritish mumkin.

5. Qurilma monitori: Bazi BIOS dasturlari qurilma temperaturasi, voltaj, va boshqa ma'lumotlarini ko'rishga imkoniyat beradi.

Bu sozlamalar va funksiyalar har bir BIOS versioniga va qurilma modeliga ko'ra farqli bo'lishi mumkin. Ma'lumotlar o'zgarishi uchun kursor tugmalarini (F1, F2, DEL, ESC kabi) yoki menu tugmasini (F10 yoki F12 kabi) bosish orqali tizimdan foydalanish mumkin. BIOSga kirish tartibi ko'p o'zgartiriladi, shuning uchun qurilmani ko'rsatmalarini (yoki manuali) yaxshi o'qishingiz kerak.

Bu dasturda o'zgartirishlar kiritishda juda ehtiyot bo'lishi kerak, chunki noto'g'ri sozlamalar qurilma ishlashi bo'yicha muammolar yuzaga kelishi mumkin. Aks holda qurilmani zararga uchratish mumkin.